Академический словарь башкирского языка. Том V. Страница 98
Поиск по словарям
ҠАЙҒЫҒА ҠАЛЫУ
ҡайғыға ҡалдырып, туғаныбыҙ яҡты донъянан китеп барҙы.
ҠАЙҒЫҒА ҠАЛЫУ (ҡайғыға ҡал-) (Р.: горевать; И.: grieve; T.: kahırlanmak) ҡ.
Хәсрәт, бәлә-ҡаза килеү; ҡайғырыу. □ Горевать, печалиться, скорбеть, сокрушаться. В Шишмә ҡурҡып ҡайнауын, яртылаш һыуы ҡайтыуын хәбәр итеп алғайның — ҙур ҡайғыға ҡалғайның. «Урал батыр». Ҡайғыға ҡалған Алтыша ошондай ауыр уйҙарға сумып йөрөй башлай. «Ҡуҙыйкүрпәс».
ҠАЙҒЫҒА ТӨШӨҮ (ҡайғыға төш-) ҡ. ҡар. ҡайғыға ҡалыу. Әсә ҡайғыға төшкән. М Бер ағай арбанан төшөу менән, ҡулдарын киң һуҙып, ҡысҡырып ебәрмәһенме: «Ниңә былай ҡайғыға төштөгөҙ? Әйҙәгеҙ, бер ҡанат ҡағып алайыҡ!» «Башҡортостан», 3 май 2012.
ҠАЙҒЫҒА ҺАЛЫУ (ҡайғыға һал ) (Р.: печалить; И.: sadden; T.: kederlendirmek) ҡ.
Хәсрәтләндереү, ҡайғы хәленә төшөрөү, ҡайғыртыу. □ Печалить, огорчать кого. Хәбәр ҡайғыға һалды. Ата-әсәне ҡайғыға һалыу. Бөтәбеҙҙе лә ҡайғыға һалып, бик иртә китеп барҙы ул арабыҙҙан.
ҠАЙҒЫ-ЗАР и. йыйн. ҡар. ҡайғы-хәсрәт. Ҡайғы-зар килеу. Ҡайғы-зарҙан арытты тамам. ■ Алда балҡый яҡты йондоҙ, унда юҡ һис ҡайғы-зар. Д. Юлтый.
ҠАЙҒЫ ЙОТОУ (ҡайғы йот-) ҡ. ҡар. ҡайғы күреү.
ҠАЙҒЫ КИЛЕҮ (ҡайғы кил-) (Р: горевать; И.: grieve; T.: kahırlanmak) ҡ.
Хәсрәт, бәлә-ҡаза килеү, ҡайғы төшөү. □ Горевать, печалиться, скорбеть, сокрушаться, кручиниться, тужить. Ҡөтмәгәндә ҡайғы килде. Башка ҡайғы килде.
ҠАЙҒЫ КҮРЕҮ (ҡайғы күр-) (Р: горевать; И.: grieve; T.: kahırlanmak) ҡ.
Бик ныҡ хәсрәтләнеү, ҡайғырыу. □ Горевать, печалиться, скорбеть, сокрушаться, кручиниться, тужить. Бик куп ҡайғы куреу. Был инәй куп ҡайғы курҙе.
ҠАЙҒЫЛЫ (Р: печальный; И.: sorrowful; T.: kederli) c.
1. Ҡайғы менән тулы, борсоулы; хәсрәтле. □ Печальный, скорбный, прискорбный; горький, горестный. Ҡайғылы хәбәр. Ҡайғылы көндәр. Ҡайғылы мәл. В [Хисмәтулланың] ҡайғылы һорғолт куҙҙәре ниңәлер һелте көлө төҫөндә куренде. Я. Хамматов. • Ҡайғыһыҙҙан һаҡ бул, ҡайғылы ла яҡ бул. Мәҡәл.
2. Ҡайғыны сағылдырған, ауыр кисереш менән һуғарыулы; моңло. □ Печальный, скорбный, прискорбный. Ҡайғылы тауыш. Ҡайғылы йыр. Ҡайғылы кей. М [Гөлйөҙөм менән Айбулат] янына Әлпәс ҡарт килде. Ҡайғылы, аптыраш тауыш менән: — Айбулат улым, әллә һин дә бармы? — тине. Һ. Дәүләтшина.
ҠАЙҒЫ МИТИНГЫҺЫ (Р.: траурный митинг; И.: funeral meeting; T: matem mitingi) ҡ.
Кешене ерләү алдынан үткәрелгән митинг. □ Траурный митинг. Ҡайғы митингыһында булыу. Ҡайғы митингыһында һөйләу.
ҠАЙҒЫ-МИХНӘТ и. ҡар. ҡайғы-хәсрәт. Ҡайғы-михнәт кисереу. Ҡайғы-михнәт менән утте ғумерем.
ҠАЙҒЫНАН АРЫНЫУ (ҡайғынан арын-) (Р: избавление от горя; И.: getting rid of sorrow; T: hasret bitmek) ҡ.
Хәсрәттән ҡотолоу. □ Избавление от горя. Ҡайғынан арыныр көнөм бармы, тип уйланы тол ҡатын. Ҡайғынан арынды, тормошо уҙгәрҙе уның. ■ [Хуш куңелле ырыу башлығыбыҙ!] Ҡайғыңдан арына алмайһың. Былай һин уҙ әжәлеңде ашыҡтыраһың, ә ил-һулде ҡурсыуһыҙ ҡалдыраһың. «Алдар менән Зөһрә».
ҠАЙҒЫРТЫУ (ҡайғырт ) ҡ.
1. йөкм. ҡар. ҡайғырыу 1. понуд. от ҡайғырыу 1. Ата-әсәне ҡайғыртыу. Хат яҙмай ҡайғыртыу.
2. Кемделер уйлап, хәстәрлек итеү, хәстәрләү. □ Заботиться, думать, печься о ком-л. Үҙ мәнфәғәтен ҡайғырта башлау. Ҡайғыртып йөрөу. Сәләмәтлекте ҡайғыртыу. Туғандарҙы ҡайғыртып тороу. Ата-әсә иң беренсе сиратта баланың һаулығын
98
ҡайғыға ҡалдырып, туғаныбыҙ яҡты донъянан китеп барҙы.
ҠАЙҒЫҒА ҠАЛЫУ (ҡайғыға ҡал-) (Р.: горевать; И.: grieve; T.: kahırlanmak) ҡ.
Хәсрәт, бәлә-ҡаза килеү; ҡайғырыу. □ Горевать, печалиться, скорбеть, сокрушаться. В Шишмә ҡурҡып ҡайнауын, яртылаш һыуы ҡайтыуын хәбәр итеп алғайның — ҙур ҡайғыға ҡалғайның. «Урал батыр». Ҡайғыға ҡалған Алтыша ошондай ауыр уйҙарға сумып йөрөй башлай. «Ҡуҙыйкүрпәс».
ҠАЙҒЫҒА ТӨШӨҮ (ҡайғыға төш-) ҡ. ҡар. ҡайғыға ҡалыу. Әсә ҡайғыға төшкән. М Бер ағай арбанан төшөу менән, ҡулдарын киң һуҙып, ҡысҡырып ебәрмәһенме: «Ниңә былай ҡайғыға төштөгөҙ? Әйҙәгеҙ, бер ҡанат ҡағып алайыҡ!» «Башҡортостан», 3 май 2012.
ҠАЙҒЫҒА ҺАЛЫУ (ҡайғыға һал ) (Р.: печалить; И.: sadden; T.: kederlendirmek) ҡ.
Хәсрәтләндереү, ҡайғы хәленә төшөрөү, ҡайғыртыу. □ Печалить, огорчать кого. Хәбәр ҡайғыға һалды. Ата-әсәне ҡайғыға һалыу. Бөтәбеҙҙе лә ҡайғыға һалып, бик иртә китеп барҙы ул арабыҙҙан.
ҠАЙҒЫ-ЗАР и. йыйн. ҡар. ҡайғы-хәсрәт. Ҡайғы-зар килеу. Ҡайғы-зарҙан арытты тамам. ■ Алда балҡый яҡты йондоҙ, унда юҡ һис ҡайғы-зар. Д. Юлтый.
ҠАЙҒЫ ЙОТОУ (ҡайғы йот-) ҡ. ҡар. ҡайғы күреү.
ҠАЙҒЫ КИЛЕҮ (ҡайғы кил-) (Р: горевать; И.: grieve; T.: kahırlanmak) ҡ.
Хәсрәт, бәлә-ҡаза килеү, ҡайғы төшөү. □ Горевать, печалиться, скорбеть, сокрушаться, кручиниться, тужить. Ҡөтмәгәндә ҡайғы килде. Башка ҡайғы килде.
ҠАЙҒЫ КҮРЕҮ (ҡайғы күр-) (Р: горевать; И.: grieve; T.: kahırlanmak) ҡ.
Бик ныҡ хәсрәтләнеү, ҡайғырыу. □ Горевать, печалиться, скорбеть, сокрушаться, кручиниться, тужить. Бик куп ҡайғы куреу. Был инәй куп ҡайғы курҙе.
ҠАЙҒЫЛЫ (Р: печальный; И.: sorrowful; T.: kederli) c.
1. Ҡайғы менән тулы, борсоулы; хәсрәтле. □ Печальный, скорбный, прискорбный; горький, горестный. Ҡайғылы хәбәр. Ҡайғылы көндәр. Ҡайғылы мәл. В [Хисмәтулланың] ҡайғылы һорғолт куҙҙәре ниңәлер һелте көлө төҫөндә куренде. Я. Хамматов. • Ҡайғыһыҙҙан һаҡ бул, ҡайғылы ла яҡ бул. Мәҡәл.
2. Ҡайғыны сағылдырған, ауыр кисереш менән һуғарыулы; моңло. □ Печальный, скорбный, прискорбный. Ҡайғылы тауыш. Ҡайғылы йыр. Ҡайғылы кей. М [Гөлйөҙөм менән Айбулат] янына Әлпәс ҡарт килде. Ҡайғылы, аптыраш тауыш менән: — Айбулат улым, әллә һин дә бармы? — тине. Һ. Дәүләтшина.
ҠАЙҒЫ МИТИНГЫҺЫ (Р.: траурный митинг; И.: funeral meeting; T: matem mitingi) ҡ.
Кешене ерләү алдынан үткәрелгән митинг. □ Траурный митинг. Ҡайғы митингыһында булыу. Ҡайғы митингыһында һөйләу.
ҠАЙҒЫ-МИХНӘТ и. ҡар. ҡайғы-хәсрәт. Ҡайғы-михнәт кисереу. Ҡайғы-михнәт менән утте ғумерем.
ҠАЙҒЫНАН АРЫНЫУ (ҡайғынан арын-) (Р: избавление от горя; И.: getting rid of sorrow; T: hasret bitmek) ҡ.
Хәсрәттән ҡотолоу. □ Избавление от горя. Ҡайғынан арыныр көнөм бармы, тип уйланы тол ҡатын. Ҡайғынан арынды, тормошо уҙгәрҙе уның. ■ [Хуш куңелле ырыу башлығыбыҙ!] Ҡайғыңдан арына алмайһың. Былай һин уҙ әжәлеңде ашыҡтыраһың, ә ил-һулде ҡурсыуһыҙ ҡалдыраһың. «Алдар менән Зөһрә».
ҠАЙҒЫРТЫУ (ҡайғырт ) ҡ.
1. йөкм. ҡар. ҡайғырыу 1. понуд. от ҡайғырыу 1. Ата-әсәне ҡайғыртыу. Хат яҙмай ҡайғыртыу.
2. Кемделер уйлап, хәстәрлек итеү, хәстәрләү. □ Заботиться, думать, печься о ком-л. Үҙ мәнфәғәтен ҡайғырта башлау. Ҡайғыртып йөрөу. Сәләмәтлекте ҡайғыртыу. Туғандарҙы ҡайғыртып тороу. Ата-әсә иң беренсе сиратта баланың һаулығын
98