Академический словарь башкирского языка. Том VI. Страница 508
Поиск по словарям
НАБУРКА
эшләп, ҡаты упкә сире алған эшсе — наборщик булып сыҡты. М. Кәрим.
НАБУРКА (Р.: оборка; И.: frill; T.: farbala) и. диал. ҡар. балитәк.
Итәк осона тегелгән ҡатмар. □ Оборка. Набуркалы кулдәк. Итәк осондағы набурка. ■ Әуәле кулдәкте набурка менән тегә торғайныҡ. Экспедиция материалдарынан.
НАВАГА [рус.] (Р: навага; И.: Atlantic navaga; Т.: navaga (mezgitgiller familyasından bir balık türü) и. зоол.
Трескалар ғаиләһенә ҡараған диңгеҙ балығы. □ Навага. / Наважий (лат. Eleginus navaga). Навага тотоу. Навага аулау. Навага ҡыҙҙырыу. Алыҫ Көнсығыш диңгеҙҙәре трескаға, камбалаға, навагаға бай.
НАВАХА [рус. < исп. navaja] (Р: наваха; И.: navajo knife; T: keskin İspanyol bıçağı) u.
Асылып ябылмалы оҙон испан бысағы (бәке). □ Наваха (большой складной нож испанского происхождения). Наваха буләк итеу. Наваха — һалҡын ҡорал төрө.
НАВИГАТОР [рус. < лат. navigator] (Р: навигатор; И.: navigator; browser; Т: navigator) и.
1. Спутник навигация системаһынан сигналдар алған радиоэлектрон ҡорамал.
□ Навигатор (радиоэлектронное устройство для навигации, состоящее из приёмника сигналов глобальной или региональной системы спутниковой навигации). Автомобилгә навигатор һатып алыу. ■ Янғын хәуефе көслө булған миҙгел башланғас, урмандарға космик мониторинг алып барыла, видео-камералар урынлаштырыла, ерҙә һәм авиация ярҙамында патруль эштәре алып барыла, навигаторҙар ҡуйыласаҡ. «Йәшлек», 14 март 2012.
2. Навигация (3) белгесе, штурман.
□ Навигатор (специалист по навигации). Навигатор булып хеҙмәт итеу. ■ Ҡарт навигатор иптәш Молчунов был мөҡәддәс бөйөк бурысты агҫлап еткермәгән, буғай. Й. Солтанов.
НАВИГАЦИЯ [рус. < лат. navigatio] (Р: навигация; И.: navigation; T: seyrüsefer) и.
1. Теплоходтар, караптар, пароходтар йөрөшө. □ Навигация (судоходство, регулярное движение речных и морских судов). / Навигационный. Навигация планы. Навигация вымпелы. Навигация уцышлы бара.
2. Теплоходтар, караптар, пароходтар йөрөү миҙгеле (урындағы тәбиғәт шарттары менән билдәләнә). □ Навигация. Навигация ваҡыты. Навигацияны асыу. Навигацияға әҙерләнеу. Навигация шарттары. ■ Тиҙерәк теплоходтарҙы навигацияға әҙерләргә кәрәк. Ә. Байрамов. Башҡортостан йылға пароходсылығы хеҙмәткәрҙәре 2012 йыл навигацияһын тантаналы асты. «Йәшлек», 27 апрель 2012.
3. Тейешле ҡорамал һәм ҡулланмалар ярҙамында караптарҙы кәрәкле йүнәлештә алып барыу ысулдарын өйрәнгән фән. □ Навигация. Навигация атласы. Практик навигация. Заманса навигация ҡорамалдары.
НАВОДКА [рус.] (Р: наводка; И.: aiming; T: tevcih; yöneltme) и. хәрби. ҡар. тоҫҡау.
Билдәләнгән нөктәгә атыу өсөн тупты төҙәү, йүнәлтеү. □ Наводка. Тура наводка. ■ Ажғырып килеусе немец танкыларына тура наводка менән ут асалар. Р. Хажиев.
НАВОДЧИК (наводчигы) [рус.] (Р: наводчик; И.: gun-layer; direction layer; Т: top nişancısı) и. хәрби. ҡар. тоҫҡаусы.
Тупты тоҫҡап атыусы. □ Наводчик. Наводчик булыу. Оҫта наводчик. ■ Сәлим башта наводчик ине, унан расчёт командирына урләтелде. С. Поварисов.
НАГ и. миф. ҡар. юха 1.
НАГАЙКА [рус.] (Р: нагайка; И.: whip; Т: nagayka) и.
Ҡыҫҡа ғына ҡайыш ҡамсы. □ Нагайка. Казак нагайкаһы. Нагайка һелтәу. ■ Эшселәр тартҡылаша башлағас, казактар уларҙыц бит һәм баштарына нагайкалар менән һуҡтылар. М. Ғафури. Ҡарттыц янындағы шаҡармала эленеп торған ҡамсылар, нагайка һәм әллә нисәмәнән урел-гән оҙон сыбыртҡылар матур итеп башҡарылыуы хайран итә. «Йәшлек», 2 декабрь 2010.
508
эшләп, ҡаты упкә сире алған эшсе — наборщик булып сыҡты. М. Кәрим.
НАБУРКА (Р.: оборка; И.: frill; T.: farbala) и. диал. ҡар. балитәк.
Итәк осона тегелгән ҡатмар. □ Оборка. Набуркалы кулдәк. Итәк осондағы набурка. ■ Әуәле кулдәкте набурка менән тегә торғайныҡ. Экспедиция материалдарынан.
НАВАГА [рус.] (Р: навага; И.: Atlantic navaga; Т.: navaga (mezgitgiller familyasından bir balık türü) и. зоол.
Трескалар ғаиләһенә ҡараған диңгеҙ балығы. □ Навага. / Наважий (лат. Eleginus navaga). Навага тотоу. Навага аулау. Навага ҡыҙҙырыу. Алыҫ Көнсығыш диңгеҙҙәре трескаға, камбалаға, навагаға бай.
НАВАХА [рус. < исп. navaja] (Р: наваха; И.: navajo knife; T: keskin İspanyol bıçağı) u.
Асылып ябылмалы оҙон испан бысағы (бәке). □ Наваха (большой складной нож испанского происхождения). Наваха буләк итеу. Наваха — һалҡын ҡорал төрө.
НАВИГАТОР [рус. < лат. navigator] (Р: навигатор; И.: navigator; browser; Т: navigator) и.
1. Спутник навигация системаһынан сигналдар алған радиоэлектрон ҡорамал.
□ Навигатор (радиоэлектронное устройство для навигации, состоящее из приёмника сигналов глобальной или региональной системы спутниковой навигации). Автомобилгә навигатор һатып алыу. ■ Янғын хәуефе көслө булған миҙгел башланғас, урмандарға космик мониторинг алып барыла, видео-камералар урынлаштырыла, ерҙә һәм авиация ярҙамында патруль эштәре алып барыла, навигаторҙар ҡуйыласаҡ. «Йәшлек», 14 март 2012.
2. Навигация (3) белгесе, штурман.
□ Навигатор (специалист по навигации). Навигатор булып хеҙмәт итеу. ■ Ҡарт навигатор иптәш Молчунов был мөҡәддәс бөйөк бурысты агҫлап еткермәгән, буғай. Й. Солтанов.
НАВИГАЦИЯ [рус. < лат. navigatio] (Р: навигация; И.: navigation; T: seyrüsefer) и.
1. Теплоходтар, караптар, пароходтар йөрөшө. □ Навигация (судоходство, регулярное движение речных и морских судов). / Навигационный. Навигация планы. Навигация вымпелы. Навигация уцышлы бара.
2. Теплоходтар, караптар, пароходтар йөрөү миҙгеле (урындағы тәбиғәт шарттары менән билдәләнә). □ Навигация. Навигация ваҡыты. Навигацияны асыу. Навигацияға әҙерләнеу. Навигация шарттары. ■ Тиҙерәк теплоходтарҙы навигацияға әҙерләргә кәрәк. Ә. Байрамов. Башҡортостан йылға пароходсылығы хеҙмәткәрҙәре 2012 йыл навигацияһын тантаналы асты. «Йәшлек», 27 апрель 2012.
3. Тейешле ҡорамал һәм ҡулланмалар ярҙамында караптарҙы кәрәкле йүнәлештә алып барыу ысулдарын өйрәнгән фән. □ Навигация. Навигация атласы. Практик навигация. Заманса навигация ҡорамалдары.
НАВОДКА [рус.] (Р: наводка; И.: aiming; T: tevcih; yöneltme) и. хәрби. ҡар. тоҫҡау.
Билдәләнгән нөктәгә атыу өсөн тупты төҙәү, йүнәлтеү. □ Наводка. Тура наводка. ■ Ажғырып килеусе немец танкыларына тура наводка менән ут асалар. Р. Хажиев.
НАВОДЧИК (наводчигы) [рус.] (Р: наводчик; И.: gun-layer; direction layer; Т: top nişancısı) и. хәрби. ҡар. тоҫҡаусы.
Тупты тоҫҡап атыусы. □ Наводчик. Наводчик булыу. Оҫта наводчик. ■ Сәлим башта наводчик ине, унан расчёт командирына урләтелде. С. Поварисов.
НАГ и. миф. ҡар. юха 1.
НАГАЙКА [рус.] (Р: нагайка; И.: whip; Т: nagayka) и.
Ҡыҫҡа ғына ҡайыш ҡамсы. □ Нагайка. Казак нагайкаһы. Нагайка һелтәу. ■ Эшселәр тартҡылаша башлағас, казактар уларҙыц бит һәм баштарына нагайкалар менән һуҡтылар. М. Ғафури. Ҡарттыц янындағы шаҡармала эленеп торған ҡамсылар, нагайка һәм әллә нисәмәнән урел-гән оҙон сыбыртҡылар матур итеп башҡарылыуы хайран итә. «Йәшлек», 2 декабрь 2010.
508