Академический словарь башкирского языка. Том VI. Страница 526
Поиск по словарям
HAPTA
Народниктарҙың «Народная воля» исемле йәшерен сәйәси ойошмаһының ағзаһы. □ Народоволец. Народоволецтар ойошмаһы.
НАРТА [рус.] (Р.: нарты; И.: dog sled; T.: ren ya da köpek koşulan kızak) и. этн.
Эт йәки болан егеп йөрөй торған тар оҙон сана. □ Нарты. Нарта табаны. Нарта егеу. Нартаға тейәу. Боланды нартаға егеу.
НАРЦИСС [рус. < гр. Narkissos] и. бот. ҡар. нәркәс. Нарцисс уҫтереу. Яҙғы нарцисс гөлө. ■ Ҡыҙыл һәм аҡ розалар — ярашыуыңды әйтергә теләуҙе, .. мимоза — тартыныуҙы, нарцисс — уҙ-уҙецде яратыуҙы, пион — оялсанлыҡты, умырзая — йыуатыуҙы, георгин рәхмәтле булыуҙы белдерә икән. «Йүрүҙән», 27 июнь 2012.
НАРЫҠ (нарығы) [фарс. с>] (Р.: оценка; И.: evaluation; T.: değer) и. иҫк.
Нимәнецдер сифатына, әһәмиәтенә ҡарата белдерелгән фекер; баһа. □ Оценка. Яҡшы нарыҡ. Нарыҡ алыу. Нарыҡ ҡуйыу. Нарыҡ биреу. ■ Башҡорт әҙәбиәте тарихында бығаса тейешле нарыҡ алмай килгән йәки төрлө сәбәптәр арҡаһында әҙәбиәт тарихынан төшөп ҡалған байтаҡ ҡуренештәр, исемдәр һәм факттар уҙенец лайыҡлы урынын ала. Ә. Хәкимов. Донъя тарихы яҙмаларының шундай сәйер бер хәсиәте бар, улар кемдәр тарафынан яҙыла йәки яҙҙырыла, шуға ҡарап уҙҙәренсә нарығы һәм баһаһы бирелә. Ғ. Хөсәйенов.
НАРЫҠЛАНЫУ (нарыҡлан-) ҡ. төш. ҡар. нарыҡлау. страд, от нарыҡлау. Был әҫәр бик әҙ нарыҡланған. Ғилми эш юғары нарыҡланған.
НАРЫҠЛАТЫУ (нарыҡлат-) ҡ. йөкм. ҡар. нарыҡлау. понуд. от нарыҡлау. Әҫәрҙе нарыҡлатыу.
НАРЫҠЛАУ (нарыҡла-) (Р: оценивать кого-что', И.: evaluate; T.: değer biçmek) ҡ.
Нимәнелер әһәмиәте, сифаты яғынан билдәләү; баһалау. □ Оценивать кого-что. Ҙур талапсанлыҡ менән нарыҡлау. Бик юғары нарыҡлау. ■ Беҙҙә, ғәҙәттә, революция осорон һурәтләгән һәр бер романды тарихи-революцион роман тип нарыҡларға ынтылыу бар. Ә. Вахитов. 60-сы йылдар ба
шында уҡ Кирәй Мәргәндең бөйөк шәхес [Аҡмулла] образына мөрәжәғәт итеуе башҡорт мәҙәниәте тормошонда тарихи яңылыҡ, әҙиптең гражданлыҡ подвигы тигән нарыҡлауға лайыҡ булды. Ә. Сөләймәнов.
НАРЫҠЛЫ (Р: значительный; И.: significant; important; T.: önemli) с.
Әһәмиәтле, баһалы. □ Значительный, важный. Нарыҡлы әҫәр. Нарыҡлы хеҙмәт.
НАРЫН (Р: блюдо из мяса с овощами; И.: vegetables and meat dish; T.: etli ve sebzeli yemek) и. кул. диал.
Ит һәм йәшелсәләр һалып бешерелгән ашамлыҡ. □ Блюдо из мяса с овощами. Нарын әҙерләу. Нарын ашау.
НАРЯД [рус.] (Р: наряд; И.: job order; T.: teslim emri) и. ҡар. күрһәтмә.
1. Нимәлер алыу, ебәреү өсөн яҙып бирелгән йәки телдән әйтелгән эш күрһәтмәһе. □ Наряд. Нарядта курһәтелгәнсә. Эшкә наряд яҙыу.
2. Эштең асылын, күләмен күрһәткән һәм эш хаҡы түләү өсөн нигеҙ булып торған документ. □ Наряд. Наряд тултырыу. Нарядта курһәтеу.
3. хәрби. Хәрби хеҙмәткәрҙәргә хеҙмәт буйынса ҡушылған эш; нәүбәт. □ Наряд. Наряд утәу. Нарядта булыу. ■ Андреев ике көн занятиеға сыҡмаған, яңы килгән унтер-офицер уға бәйләнгән, наряд биреп маташҡан. Д. Юлтый. Армия тормошо, ауыр булһа ла, уҙе бер тамаша. Командирҙар уҫал, ебеп йөрөһәң, наряд сәпәргә торалар. Ә. Хәкимов. Рядовой Ғилманов! Теҙелергә һуңлаған өсөн сираттан тыш ике наряд! Д. Шәрәфетдинов.
4. Эшкә тәғәйенләнгән хәрби хеҙмәткәрҙәр төркөмө. □ Наряд. Полиция наряды. Наряд тәғәйенләу. Махсус наряд ебәреу.
НАС I [фарс. о-^1] (Р: человечество; И.: humankind; T.: insaniyet) и. иҫк.
Кешелек донъяһы; халыҡ. □ Человечество; народонаселение.
НАС II [фарс. (Р: нас; И.: naswar, niswar; T.: nasvar) и.
Еҫкәй торған ваҡ тәмәке; насыбай. □ Нас. Нас еҫкәу. Урта Азия халҡының кубеһе нас ҡуллана.
526
Народниктарҙың «Народная воля» исемле йәшерен сәйәси ойошмаһының ағзаһы. □ Народоволец. Народоволецтар ойошмаһы.
НАРТА [рус.] (Р.: нарты; И.: dog sled; T.: ren ya da köpek koşulan kızak) и. этн.
Эт йәки болан егеп йөрөй торған тар оҙон сана. □ Нарты. Нарта табаны. Нарта егеу. Нартаға тейәу. Боланды нартаға егеу.
НАРЦИСС [рус. < гр. Narkissos] и. бот. ҡар. нәркәс. Нарцисс уҫтереу. Яҙғы нарцисс гөлө. ■ Ҡыҙыл һәм аҡ розалар — ярашыуыңды әйтергә теләуҙе, .. мимоза — тартыныуҙы, нарцисс — уҙ-уҙецде яратыуҙы, пион — оялсанлыҡты, умырзая — йыуатыуҙы, георгин рәхмәтле булыуҙы белдерә икән. «Йүрүҙән», 27 июнь 2012.
НАРЫҠ (нарығы) [фарс. с>] (Р.: оценка; И.: evaluation; T.: değer) и. иҫк.
Нимәнецдер сифатына, әһәмиәтенә ҡарата белдерелгән фекер; баһа. □ Оценка. Яҡшы нарыҡ. Нарыҡ алыу. Нарыҡ ҡуйыу. Нарыҡ биреу. ■ Башҡорт әҙәбиәте тарихында бығаса тейешле нарыҡ алмай килгән йәки төрлө сәбәптәр арҡаһында әҙәбиәт тарихынан төшөп ҡалған байтаҡ ҡуренештәр, исемдәр һәм факттар уҙенец лайыҡлы урынын ала. Ә. Хәкимов. Донъя тарихы яҙмаларының шундай сәйер бер хәсиәте бар, улар кемдәр тарафынан яҙыла йәки яҙҙырыла, шуға ҡарап уҙҙәренсә нарығы һәм баһаһы бирелә. Ғ. Хөсәйенов.
НАРЫҠЛАНЫУ (нарыҡлан-) ҡ. төш. ҡар. нарыҡлау. страд, от нарыҡлау. Был әҫәр бик әҙ нарыҡланған. Ғилми эш юғары нарыҡланған.
НАРЫҠЛАТЫУ (нарыҡлат-) ҡ. йөкм. ҡар. нарыҡлау. понуд. от нарыҡлау. Әҫәрҙе нарыҡлатыу.
НАРЫҠЛАУ (нарыҡла-) (Р: оценивать кого-что', И.: evaluate; T.: değer biçmek) ҡ.
Нимәнелер әһәмиәте, сифаты яғынан билдәләү; баһалау. □ Оценивать кого-что. Ҙур талапсанлыҡ менән нарыҡлау. Бик юғары нарыҡлау. ■ Беҙҙә, ғәҙәттә, революция осорон һурәтләгән һәр бер романды тарихи-революцион роман тип нарыҡларға ынтылыу бар. Ә. Вахитов. 60-сы йылдар ба
шында уҡ Кирәй Мәргәндең бөйөк шәхес [Аҡмулла] образына мөрәжәғәт итеуе башҡорт мәҙәниәте тормошонда тарихи яңылыҡ, әҙиптең гражданлыҡ подвигы тигән нарыҡлауға лайыҡ булды. Ә. Сөләймәнов.
НАРЫҠЛЫ (Р: значительный; И.: significant; important; T.: önemli) с.
Әһәмиәтле, баһалы. □ Значительный, важный. Нарыҡлы әҫәр. Нарыҡлы хеҙмәт.
НАРЫН (Р: блюдо из мяса с овощами; И.: vegetables and meat dish; T.: etli ve sebzeli yemek) и. кул. диал.
Ит һәм йәшелсәләр һалып бешерелгән ашамлыҡ. □ Блюдо из мяса с овощами. Нарын әҙерләу. Нарын ашау.
НАРЯД [рус.] (Р: наряд; И.: job order; T.: teslim emri) и. ҡар. күрһәтмә.
1. Нимәлер алыу, ебәреү өсөн яҙып бирелгән йәки телдән әйтелгән эш күрһәтмәһе. □ Наряд. Нарядта курһәтелгәнсә. Эшкә наряд яҙыу.
2. Эштең асылын, күләмен күрһәткән һәм эш хаҡы түләү өсөн нигеҙ булып торған документ. □ Наряд. Наряд тултырыу. Нарядта курһәтеу.
3. хәрби. Хәрби хеҙмәткәрҙәргә хеҙмәт буйынса ҡушылған эш; нәүбәт. □ Наряд. Наряд утәу. Нарядта булыу. ■ Андреев ике көн занятиеға сыҡмаған, яңы килгән унтер-офицер уға бәйләнгән, наряд биреп маташҡан. Д. Юлтый. Армия тормошо, ауыр булһа ла, уҙе бер тамаша. Командирҙар уҫал, ебеп йөрөһәң, наряд сәпәргә торалар. Ә. Хәкимов. Рядовой Ғилманов! Теҙелергә һуңлаған өсөн сираттан тыш ике наряд! Д. Шәрәфетдинов.
4. Эшкә тәғәйенләнгән хәрби хеҙмәткәрҙәр төркөмө. □ Наряд. Полиция наряды. Наряд тәғәйенләу. Махсус наряд ебәреу.
НАС I [фарс. о-^1] (Р: человечество; И.: humankind; T.: insaniyet) и. иҫк.
Кешелек донъяһы; халыҡ. □ Человечество; народонаселение.
НАС II [фарс. (Р: нас; И.: naswar, niswar; T.: nasvar) и.
Еҫкәй торған ваҡ тәмәке; насыбай. □ Нас. Нас еҫкәу. Урта Азия халҡының кубеһе нас ҡуллана.
526