Академический словарь башкирского языка. Том VI. Страница 529
Поиск по словарям
НАСЫБАЙ
Яҙмышҡа төшкән өлөш, тәҡдир, күрәсәк. □ Доля; участь, удел, судьба. Насип тейеу. Насип ҡылыу. ■ Шыйыҡ талға курсу насип тугел кургәндәрҙе мыҡты ҡарағай. Ә һандуғас талға ҡунып һайрай, һөйөу бер ҙә буйға ҡарамай. Р. Бикбаев. • Насиптан булмай ҡасып. Әйтем.
НАСИП II [ғәр. (Р.: предназначенный; И.: meant for; T.: nasip) с.
Яҙмыш буйынса тәғәйенле, яҙмыш ҡушҡан. □ Предназначенный. Насип әйбер. Насип йәр. Насип ризыҡ. ■ Беҙгә насип йәрҙәр булһа, улар беҙҙе ташламаҫ. Халыҡ йырынан.
НАСИП БУЛЫУ (насип бул-) (Р: выпасть на долю; И.: fall to one's lot; T.: kismet olmak, nasip olmak) ҡ.
Өлөшкә тейеү. □ Выпасть на долю. ■ Ярай, балам, китәм, тиһәң, азат бул, ҡайҙа барма, насип булһын матур юл. М. Ғафури. Тиҙерәк насип булһын, ҡауышыу етеп, йырланмаған йырҙы йырларға! А. Игебаев.
НАСИП ҠЫЛЫУ (насип ҡыл-) ҡ. ҡар. насип итеү. ■ Хаҡ Тәғәлә насип ҡылһын һау-сәләмәт ҡайтырға. Халыҡ йырынан.
НАСИП ИТЕҮ (насип ит-) (Р: предназначаться судьбой; И.: be meant; be intended for; T: nasip etmek) ҡ.
Яҙмыш буйынса, тормошҡа ашыу; өлөшкә тейеү. □ Предназначаться судьбой. Уңыштар насип итһен! Хоҙай насип итһен! ■ Хоҙай насип итһә, ҡышҡа кәләш алып бирергә тип торабыҙ. И. Насыри. Ата-әсәйеңә ту-бәнселек курһәтеп, буйһоноп тор, һәр ваҡыт уларға рәхмәт әйт һәм Аллаһҡа шулай тип доға ҡыл: «Әй, Аллаһ, ата-әсәйемә рәхмәтеңде насип ит!» Башҡортса дини календарҙан. Зөһрә ҡыҙҙы насип ит тип доға ҡылдым Тәңремә! Ш. Бабич.
НАСИР [ғәр. (Р; помощник; И.: aide; T.: koruyucu, hami) и. иҫк.
Ярҙам итеүсе, булышыусы; ярҙамсы. □ Помощник, заступник, покровитель. Насир булыу. ■ Атанан бөтөн булып бала тыумайҙыр, уҙе ук сабып сығыр, насир булһа. М. Аҡмулла.
НАСИХ [ғәр. (Р: отменяющий; И.: annuling; T.: nesih) и. иҫк.
Юҡҡа сығарыусы; бөтөрөүсе. □ Отменяющий, аннулирующий. ■ Ҡайһы мәнсух, ҡайһы насих — уныһын инде һин айыр. Ш. Бабич.
НАСКИ и. диал. ҡар. носки.
НАСОС [рус.] (Р: насос; И.: pump; Т.: pompa) и.
Шыйыҡлыҡты, газды һурыу, ҡыуыу өсөн ҡулланылған машина, аппарат. □ Насос. Ҡойоға насос төшөрөу. һыу насосын эш-ләтеу. Насос ярҙамында һыу алыу. Ҡышҡы һыуыҡта насос туҡтап калды. ■ Таныш булмаған оҙон буйлы кеше торба осондағы ябай рәшәткәле насосты емереп ырғытты. Я. Хамматов. Мәулиҙә әбей иртән ҡойоһонан һыу алырға сыҡты ла иҫ-аҡылы китте: ҡойо өҫтөнә ябылған тимер ҡапҡас — бер яҡта, уның аҫтындағы таҡта икенсе яҡта ята, иң аяныслыһы: ҡоҙоҡтоң насосы урынында юҡ ине. «Башҡортостан», 18 ғинуар 2013.
НАСТУРЦИЯ [рус. < лат. Nasturtium] (Р: настурция; И.: nasturtium; T.: latinçiçeği) и. бот.
Әфлисун төҫөндәге эре сәскәле, гөл итеп үҫтерелә торған үҫемлек. □ Настурция (лат. Tropaeolum). Настурция сәскәһе. Настурция уҫтереу. Настурция өс метр бейеклегенә кутәрелә. Настурция сәскәһе сентябрҙә, иртә ҡырау төшә башлаған ваҡытта ла ҡоромай.
НАСЫБАЙ [фарс. u-Ч (Р: насвай; И.: naswar, snuff; T.: nasvay) и. ҡар. тәмәке.
1. Еҫкәй торған ваҡ тәмәке. □ Насвай (нюхательный табак). Насыбай еҫкәу. Насыбай һатыу. ■ [Тулыбай] балсыҡтан яһаған һикәлтәгә барып ултырҙы ла, ыштан кеҫәһенән насыбайын алып, танауына тултыра башланы. Ғ. Дәүләтшин.
2. Тел аҫтына йәки аҫҡы ирен артына һала торған тәмәке. □ Насвай (жевательный табак). Насыбай әҙерләу. Насыбайҙың зыяны, в Насыбай — арзан хаҡлы һәм еңел һатып алып була торған наркотик. Интернет селтәренән.
529
Яҙмышҡа төшкән өлөш, тәҡдир, күрәсәк. □ Доля; участь, удел, судьба. Насип тейеу. Насип ҡылыу. ■ Шыйыҡ талға курсу насип тугел кургәндәрҙе мыҡты ҡарағай. Ә һандуғас талға ҡунып һайрай, һөйөу бер ҙә буйға ҡарамай. Р. Бикбаев. • Насиптан булмай ҡасып. Әйтем.
НАСИП II [ғәр. (Р.: предназначенный; И.: meant for; T.: nasip) с.
Яҙмыш буйынса тәғәйенле, яҙмыш ҡушҡан. □ Предназначенный. Насип әйбер. Насип йәр. Насип ризыҡ. ■ Беҙгә насип йәрҙәр булһа, улар беҙҙе ташламаҫ. Халыҡ йырынан.
НАСИП БУЛЫУ (насип бул-) (Р: выпасть на долю; И.: fall to one's lot; T.: kismet olmak, nasip olmak) ҡ.
Өлөшкә тейеү. □ Выпасть на долю. ■ Ярай, балам, китәм, тиһәң, азат бул, ҡайҙа барма, насип булһын матур юл. М. Ғафури. Тиҙерәк насип булһын, ҡауышыу етеп, йырланмаған йырҙы йырларға! А. Игебаев.
НАСИП ҠЫЛЫУ (насип ҡыл-) ҡ. ҡар. насип итеү. ■ Хаҡ Тәғәлә насип ҡылһын һау-сәләмәт ҡайтырға. Халыҡ йырынан.
НАСИП ИТЕҮ (насип ит-) (Р: предназначаться судьбой; И.: be meant; be intended for; T: nasip etmek) ҡ.
Яҙмыш буйынса, тормошҡа ашыу; өлөшкә тейеү. □ Предназначаться судьбой. Уңыштар насип итһен! Хоҙай насип итһен! ■ Хоҙай насип итһә, ҡышҡа кәләш алып бирергә тип торабыҙ. И. Насыри. Ата-әсәйеңә ту-бәнселек курһәтеп, буйһоноп тор, һәр ваҡыт уларға рәхмәт әйт һәм Аллаһҡа шулай тип доға ҡыл: «Әй, Аллаһ, ата-әсәйемә рәхмәтеңде насип ит!» Башҡортса дини календарҙан. Зөһрә ҡыҙҙы насип ит тип доға ҡылдым Тәңремә! Ш. Бабич.
НАСИР [ғәр. (Р; помощник; И.: aide; T.: koruyucu, hami) и. иҫк.
Ярҙам итеүсе, булышыусы; ярҙамсы. □ Помощник, заступник, покровитель. Насир булыу. ■ Атанан бөтөн булып бала тыумайҙыр, уҙе ук сабып сығыр, насир булһа. М. Аҡмулла.
НАСИХ [ғәр. (Р: отменяющий; И.: annuling; T.: nesih) и. иҫк.
Юҡҡа сығарыусы; бөтөрөүсе. □ Отменяющий, аннулирующий. ■ Ҡайһы мәнсух, ҡайһы насих — уныһын инде һин айыр. Ш. Бабич.
НАСКИ и. диал. ҡар. носки.
НАСОС [рус.] (Р: насос; И.: pump; Т.: pompa) и.
Шыйыҡлыҡты, газды һурыу, ҡыуыу өсөн ҡулланылған машина, аппарат. □ Насос. Ҡойоға насос төшөрөу. һыу насосын эш-ләтеу. Насос ярҙамында һыу алыу. Ҡышҡы һыуыҡта насос туҡтап калды. ■ Таныш булмаған оҙон буйлы кеше торба осондағы ябай рәшәткәле насосты емереп ырғытты. Я. Хамматов. Мәулиҙә әбей иртән ҡойоһонан һыу алырға сыҡты ла иҫ-аҡылы китте: ҡойо өҫтөнә ябылған тимер ҡапҡас — бер яҡта, уның аҫтындағы таҡта икенсе яҡта ята, иң аяныслыһы: ҡоҙоҡтоң насосы урынында юҡ ине. «Башҡортостан», 18 ғинуар 2013.
НАСТУРЦИЯ [рус. < лат. Nasturtium] (Р: настурция; И.: nasturtium; T.: latinçiçeği) и. бот.
Әфлисун төҫөндәге эре сәскәле, гөл итеп үҫтерелә торған үҫемлек. □ Настурция (лат. Tropaeolum). Настурция сәскәһе. Настурция уҫтереу. Настурция өс метр бейеклегенә кутәрелә. Настурция сәскәһе сентябрҙә, иртә ҡырау төшә башлаған ваҡытта ла ҡоромай.
НАСЫБАЙ [фарс. u-Ч (Р: насвай; И.: naswar, snuff; T.: nasvay) и. ҡар. тәмәке.
1. Еҫкәй торған ваҡ тәмәке. □ Насвай (нюхательный табак). Насыбай еҫкәу. Насыбай һатыу. ■ [Тулыбай] балсыҡтан яһаған һикәлтәгә барып ултырҙы ла, ыштан кеҫәһенән насыбайын алып, танауына тултыра башланы. Ғ. Дәүләтшин.
2. Тел аҫтына йәки аҫҡы ирен артына һала торған тәмәке. □ Насвай (жевательный табак). Насыбай әҙерләу. Насыбайҙың зыяны, в Насыбай — арзан хаҡлы һәм еңел һатып алып була торған наркотик. Интернет селтәренән.
529