Академический словарь башкирского языка. Том VI. Страница 546
Поиск по словарям
НЕФТЬ
нефтселәре ил буйынса беренсе урынға сыға. «Торатау», 15 май 2012.
НЕФТЬ [рус. < төрки < фарсы] (Р.: нефть; И.: oil, petroleum; T.: petrol) и.
Төҫө асыҡ һоронан ҡара көрәнгә тиклем булған, шыйыҡ янар файҙалы ҡаҙылма; ер майы. □ Нефть. / Нефтяной. Нефть табыу. Нефть быраулау. Нефть эҙләу. Нефть ҡатламы. Нефть ҡалдыҡтары. Нефть сәнә-ғәте. ■ Нефть ер аҫты юлдары менән — тимер торбалар буйлап илебеҙҙең төрлө яҡтарындағы заводтарға оҙатыла. Ғ. Рамазанов. • Нефть ҡәҙерен яғыусынан бигерәк табыусы белә. Әйтем.
НЕФТЬ ПРОДУКТТАРЫ (Р: нефте продукты; И.: oil product; T: petrol ürünleri) и.
Нефттән алынған яғыулыҡ, майҙар.
□ Нефтепродукты. Нефть продукттары етештереу. Нефть продукттары технологияһы. Нефть продукттары менән тәьмин итеу. ■ Республикала нефть продукттары етештереусе иц ҙур предприятиеларҙың береһе — «Башкирнефтепродукт» йәмғиәте. «Башҡортостан», 11 апрель 2011.
НЕФТЬ ПРОМЫСЛАҺЫ (Р: нефтепро мысел; И.: oil fields; T: petrol işletmesi) и.
Нефть сығара торған предприятие.
□ Нефтепромысел. ■ РСФСР Юғары Советы ҡарары менән 1940 йылдың мартында Туймазы нефть промыслаһына ҡараған Октябрьскийға «ҡала тибындағы эшселәр ҡасабаһы» статусы бирелә. «Ағиҙел», № 2, 2010.
НЕФТЬ СӘНӘҒӘТЕ (Р: нефтяная промышленность; И.: petroleum industry; T: petrol sanayi) и.
Ер аҫтынан нефтте һурҙырыу, йыйыу, әҙерләү һәм уны ташыу буйынса сәнәғәт тармағы. □ Нефтяная промышленность. Нефть сәнәғәтен уҫтереу. Нефть сөнәғәтендә эшләу. ■ 1932 йылдың 1 майында нефть эҙләуселәр Башҡортостан Хөкумә-тенә тәуге нефть ятҡылығына юлығыуҙары тураһында хәбәр итә, 16 майҙа 702-се скважина нефть фонтанын урғылдыра. Ошо көн Башҡортостанда нефть сәнәғәтенең яралыу көнө тип йөрөтөлә башлай. М. Ҡот-лоғәлләмов.
НЕФТЬ ҮТКӘРГЕС ТОРБА (Р: нефте провод; И.: petrol pipes; T.: petrol boru hattı) u.
Нефтте йәки нефть продукттарын насостар ярҙамында һурҙырып, икенсе урынға ағыҙа торған торба. □ Нефтепровод. Нефть уткәргес торбаларҙы проектлау. Нефть уткәргес торбаларҙы алмаштырыу. Нефть уткәргес торбаларҙы ремонтлау.
НЕФТЬ ХИМИЯҺЫ (Р: нефтехимия; И.: petroleum chemistry; T.: petrokimya) и.
Нефть һәм нефть продукттары составындағы химик берләшмәләрҙе айырып алыу һәм уларҙың әүерелеү ысулдарын, структураһын өйрәнеүсе химия фәненең бер тармағы. □ Нефтехимия. Нефть химияһында яңы асыштар. Нефть химияһын уҫтереу. Нефть химияһы компаниялары. ■ Революцияға тиклем беҙҙә юғары технологиялы машиналар эшләу һәм нефть химияһы, эре төҙөлөш һәм транспорт комплекстары юҡ ине, юғары белем һәм академия фәне, куп һанлы милли зыялылар ҙа булманы. Хәҙер беҙҙә быларҙың бөтәһе лә бар! «Ағиҙел», № 7,2010.
НЕФТЬ ЭҘЛӘҮ ЭШЕ (Р: нефтеразведка; И.: oil prospecting; T.: petrolün aranması) и.
Нефть булған ятҡылыҡтарҙы асыҡлау эше. □ Нефтеразведка. Нефть эҙләу эшен башлау. ■ [Ғәли ағай:]Мин бында тәу башлап килгән йылда нефть эҙләу эше башлана ғына ине әле. 3. Биишева. Нефть эҙләу эше йәйелдерелә барып, яңынан-яңы төбәктәрҙе уҙ эсенә ала. «Башҡортостан», 23 май 2012.
НЕФТЬ ЭШКӘРТЕҮ (Р: нефтепереработка; И.: oil processing; T.: petrol işlenmesi) и.
Нефть продукттары етештереү (иң элек автомобиль, авиация һ. б. өсөн төрлө яғыулыҡтар етештереу маҡсатында нефтте эшкәртеу ысулы). □ Нефтепереработка. / Нефтеперерабатывающий. Нефть эшкәртеу уҫешә. Нефть эшкәртеу тармағы. Нефть эшкәртеу сәнәғәте. Нефть эшкәртеу заводы. ■ [Башҡортостанда] машиналар эшләу менән бер рәттән, яғыулыҡ етештереу, нефть эшкәртеу, химия һәм нефть химияһы буйынса эре уникаль производстволар һәм технологияларҙың туҡтауһыҙ уҫеше .. — оҙаҡ йылдар дауамында өлгәшел
546
нефтселәре ил буйынса беренсе урынға сыға. «Торатау», 15 май 2012.
НЕФТЬ [рус. < төрки < фарсы] (Р.: нефть; И.: oil, petroleum; T.: petrol) и.
Төҫө асыҡ һоронан ҡара көрәнгә тиклем булған, шыйыҡ янар файҙалы ҡаҙылма; ер майы. □ Нефть. / Нефтяной. Нефть табыу. Нефть быраулау. Нефть эҙләу. Нефть ҡатламы. Нефть ҡалдыҡтары. Нефть сәнә-ғәте. ■ Нефть ер аҫты юлдары менән — тимер торбалар буйлап илебеҙҙең төрлө яҡтарындағы заводтарға оҙатыла. Ғ. Рамазанов. • Нефть ҡәҙерен яғыусынан бигерәк табыусы белә. Әйтем.
НЕФТЬ ПРОДУКТТАРЫ (Р: нефте продукты; И.: oil product; T: petrol ürünleri) и.
Нефттән алынған яғыулыҡ, майҙар.
□ Нефтепродукты. Нефть продукттары етештереу. Нефть продукттары технологияһы. Нефть продукттары менән тәьмин итеу. ■ Республикала нефть продукттары етештереусе иц ҙур предприятиеларҙың береһе — «Башкирнефтепродукт» йәмғиәте. «Башҡортостан», 11 апрель 2011.
НЕФТЬ ПРОМЫСЛАҺЫ (Р: нефтепро мысел; И.: oil fields; T: petrol işletmesi) и.
Нефть сығара торған предприятие.
□ Нефтепромысел. ■ РСФСР Юғары Советы ҡарары менән 1940 йылдың мартында Туймазы нефть промыслаһына ҡараған Октябрьскийға «ҡала тибындағы эшселәр ҡасабаһы» статусы бирелә. «Ағиҙел», № 2, 2010.
НЕФТЬ СӘНӘҒӘТЕ (Р: нефтяная промышленность; И.: petroleum industry; T: petrol sanayi) и.
Ер аҫтынан нефтте һурҙырыу, йыйыу, әҙерләү һәм уны ташыу буйынса сәнәғәт тармағы. □ Нефтяная промышленность. Нефть сәнәғәтен уҫтереу. Нефть сөнәғәтендә эшләу. ■ 1932 йылдың 1 майында нефть эҙләуселәр Башҡортостан Хөкумә-тенә тәуге нефть ятҡылығына юлығыуҙары тураһында хәбәр итә, 16 майҙа 702-се скважина нефть фонтанын урғылдыра. Ошо көн Башҡортостанда нефть сәнәғәтенең яралыу көнө тип йөрөтөлә башлай. М. Ҡот-лоғәлләмов.
НЕФТЬ ҮТКӘРГЕС ТОРБА (Р: нефте провод; И.: petrol pipes; T.: petrol boru hattı) u.
Нефтте йәки нефть продукттарын насостар ярҙамында һурҙырып, икенсе урынға ағыҙа торған торба. □ Нефтепровод. Нефть уткәргес торбаларҙы проектлау. Нефть уткәргес торбаларҙы алмаштырыу. Нефть уткәргес торбаларҙы ремонтлау.
НЕФТЬ ХИМИЯҺЫ (Р: нефтехимия; И.: petroleum chemistry; T.: petrokimya) и.
Нефть һәм нефть продукттары составындағы химик берләшмәләрҙе айырып алыу һәм уларҙың әүерелеү ысулдарын, структураһын өйрәнеүсе химия фәненең бер тармағы. □ Нефтехимия. Нефть химияһында яңы асыштар. Нефть химияһын уҫтереу. Нефть химияһы компаниялары. ■ Революцияға тиклем беҙҙә юғары технологиялы машиналар эшләу һәм нефть химияһы, эре төҙөлөш һәм транспорт комплекстары юҡ ине, юғары белем һәм академия фәне, куп һанлы милли зыялылар ҙа булманы. Хәҙер беҙҙә быларҙың бөтәһе лә бар! «Ағиҙел», № 7,2010.
НЕФТЬ ЭҘЛӘҮ ЭШЕ (Р: нефтеразведка; И.: oil prospecting; T.: petrolün aranması) и.
Нефть булған ятҡылыҡтарҙы асыҡлау эше. □ Нефтеразведка. Нефть эҙләу эшен башлау. ■ [Ғәли ағай:]Мин бында тәу башлап килгән йылда нефть эҙләу эше башлана ғына ине әле. 3. Биишева. Нефть эҙләу эше йәйелдерелә барып, яңынан-яңы төбәктәрҙе уҙ эсенә ала. «Башҡортостан», 23 май 2012.
НЕФТЬ ЭШКӘРТЕҮ (Р: нефтепереработка; И.: oil processing; T.: petrol işlenmesi) и.
Нефть продукттары етештереү (иң элек автомобиль, авиация һ. б. өсөн төрлө яғыулыҡтар етештереу маҡсатында нефтте эшкәртеу ысулы). □ Нефтепереработка. / Нефтеперерабатывающий. Нефть эшкәртеу уҫешә. Нефть эшкәртеу тармағы. Нефть эшкәртеу сәнәғәте. Нефть эшкәртеу заводы. ■ [Башҡортостанда] машиналар эшләу менән бер рәттән, яғыулыҡ етештереу, нефть эшкәртеу, химия һәм нефть химияһы буйынса эре уникаль производстволар һәм технологияларҙың туҡтауһыҙ уҫеше .. — оҙаҡ йылдар дауамында өлгәшел
546