Академический словарь башкирского языка. Том VI. Страница 557
Поиск по словарям
НИКАХ ҠАҒЫҘЫ
НИЗАМӘН [ғәр. (Р.: законно; И.: lawfully; T.: yasal)/?, иҫк.
Тәртипле рәүештә, закон буйынса. □ Законно, регулярно. Низамән йәшәу. Низамән эшләу.
НИЗҒӘ и. ҡар. диал. низағ. Низғә ойоштороу. Низғә сығарыу.
НИК һор. а. шиғр. ҡар. ниңә. Ник килмәнең? ■ һис туйҙырмай икән был донъя! Ник туйҙырмай икән был донъя? Ә. Атна-баев.
♦ Ник тыуҙы ҡулынан эш килмәгән, бешмәгән (кешегә ҡарата әйтелә). □ Растяпа, недотёпа. ■ Әбейҙең атаһына оҙаҡ итеп һыҡтай-һыҡтай нимәлер һөйләгәне иҫендә малайҙың: «Алма шул ник тыуҙыны, көнкурмәҫ заттан тип купме әйттем һиңә, тыңламаның». Г. Ситдиҡова.
НИКАХ [ғәр. (Р: никах; И.: wedlock; T: nikâh) и.
1. Өйләнешә торған ике араны шәриғәт менән нығытыу йолаһы. □ Никах (мусульманский религиозный обряд бракосочетания). Никах уҡытыу. Никахҡа инеу. ■ [Мулла:] Никахтың дөрөҫмө, тугелме икәнен белеу өсөн, миңә был ҡыҙҙарҙың йөҙөн курергә кәрәк. Әкиәттән. Ислам никахты изге ғәмәл, изгелектә лә төп ғәмәл тип һанай. Башҡортса дини календарҙан. [Ялсығол — Аҡйегеткә:]Аҡһаҡалдар .., никах боҙоп башҡа менән куңелен аҙҙыра тип, һиңә ләғнәт уҡыйҙар. М. Кәрим. Флурә ҡарашын ситкә алды: «Мин һине яратам, уныһына шикләнмә, тик мин никахҡа инеуҙән ҡурҡам, ҡабаланабыҙ һымаҡ». Ш. Хәжиәхмәтов.
2. Өйләнешкәнлекте рәсми рәүештә законлаштырыу тәртибе. □ Брак, бракосочетание; брачный союз. Никах ҡағыҙы. Никах теркәу. Никах тантанаһы. ■ Беҙҙең ҡалала законлы никахты теркәу тантанаһын рус телендә генә алып барыуға ҡалыплашҡандар булып сыҡты. «Торатау», 15 сентябрь 2011.
НИКАХ АШЫ (Р: угощение гостей после чтения молитвы бракосочетания; И.: wedlock treat, repast; T: nikâh ikramları) u. этн.
Никах уҡығандан һуң ойошторолған һый. □ Угощение гостей, застолье по слу
чаю бракосочетания. Никах ашы уткэреу. Никах ашына йыйылыу. Курше-кулэнде никах ашына саҡырыу.
НИКАХ ЙОРТО (Р: дом бракосочетания; И.: wedding palace; T.: nikâh salonu) и.
Никах теркәлгән урын; никах һарайы. □ Д ом бракосочетания. Никах йорто асылыу. ■ Изге Рамаҙан айы тамамланған көндә бөтөн мосолман донъяһы Ураҙа ғәйетен киң билдәләне, ә Өфө ҡалаһының һупайлы биҫтәһендәге «Хәмзә» мәсете янында никах йортоноң асылыуы байрамға икеләтә йәм бирҙе. «Башҡортостан», 1 сентябрь 2011.
НИКАХ ЙӘШЕ (Р: возраст для заключения никаха по исламским нормам; И.: age sufficient to be married; T.: evlilik çağı) и.
Шәриғәт буйынса ҡаралған, никахҡа инергә мөмкин булған йәш. □ Возраст для заключения никаха по исламским нормам. Никах йәше тулыу. И Алтмышҡа етеп барған Сәлим мулла Ғәйшәне икенсе ҡатынлыҡҡа алырға яусы ебәрә. Әммә, Ғәйшәнең никах йәше етмәу сәбәпле, туй кисектерелә. М. Нәҙерғолов.
НИКАХ КИЛЕШЕҮЕ (Р: брачный договор; И.: marriage contract; T.: evlilik anlaşması) и.
Ир менән ҡатындың ғаилә милкенә хоҡуҡтарын һәм бурыстарын билдәләүсе ҡағыҙ, документ. □ Брачный договор, брачный контракт. Никах килешеуе төҙөу. Никах килешеуен теркәу. Милек мөнәсәбәтен никах килешеуе ярҙамында көйләу. ■ Никах килешеуен никахты дәуләт теркәуенә тиклем дә, никахта йәшәгән осорҙағы теләһә ҡайһы ваҡытта ла төҙөргә була. Әммә шуны белеу кәрәк: дәуләт теркәуенә тиклемге никах килешеуе никах теркәлгән көндән һуң ғына көсөнә инә. «Башҡортостан», 6 апрель
2012.
НИКАХ ҠАҒЫҘЫ (Р: брачное свидетельство; И.: marriage lines; T.: evlenme cüzdanı) и.
Өйләнешеү танытмаһы; өйләнешкәнде танытҡан ҡағыҙ. □ Брачное свидетельство. Никах ҡағыҙы алыу. Никах ҡағыҙын тапшырыу. Никах ҡағыҙы кусермәһе.
557
НИЗАМӘН [ғәр. (Р.: законно; И.: lawfully; T.: yasal)/?, иҫк.
Тәртипле рәүештә, закон буйынса. □ Законно, регулярно. Низамән йәшәу. Низамән эшләу.
НИЗҒӘ и. ҡар. диал. низағ. Низғә ойоштороу. Низғә сығарыу.
НИК һор. а. шиғр. ҡар. ниңә. Ник килмәнең? ■ һис туйҙырмай икән был донъя! Ник туйҙырмай икән был донъя? Ә. Атна-баев.
♦ Ник тыуҙы ҡулынан эш килмәгән, бешмәгән (кешегә ҡарата әйтелә). □ Растяпа, недотёпа. ■ Әбейҙең атаһына оҙаҡ итеп һыҡтай-һыҡтай нимәлер һөйләгәне иҫендә малайҙың: «Алма шул ник тыуҙыны, көнкурмәҫ заттан тип купме әйттем һиңә, тыңламаның». Г. Ситдиҡова.
НИКАХ [ғәр. (Р: никах; И.: wedlock; T: nikâh) и.
1. Өйләнешә торған ике араны шәриғәт менән нығытыу йолаһы. □ Никах (мусульманский религиозный обряд бракосочетания). Никах уҡытыу. Никахҡа инеу. ■ [Мулла:] Никахтың дөрөҫмө, тугелме икәнен белеу өсөн, миңә был ҡыҙҙарҙың йөҙөн курергә кәрәк. Әкиәттән. Ислам никахты изге ғәмәл, изгелектә лә төп ғәмәл тип һанай. Башҡортса дини календарҙан. [Ялсығол — Аҡйегеткә:]Аҡһаҡалдар .., никах боҙоп башҡа менән куңелен аҙҙыра тип, һиңә ләғнәт уҡыйҙар. М. Кәрим. Флурә ҡарашын ситкә алды: «Мин һине яратам, уныһына шикләнмә, тик мин никахҡа инеуҙән ҡурҡам, ҡабаланабыҙ һымаҡ». Ш. Хәжиәхмәтов.
2. Өйләнешкәнлекте рәсми рәүештә законлаштырыу тәртибе. □ Брак, бракосочетание; брачный союз. Никах ҡағыҙы. Никах теркәу. Никах тантанаһы. ■ Беҙҙең ҡалала законлы никахты теркәу тантанаһын рус телендә генә алып барыуға ҡалыплашҡандар булып сыҡты. «Торатау», 15 сентябрь 2011.
НИКАХ АШЫ (Р: угощение гостей после чтения молитвы бракосочетания; И.: wedlock treat, repast; T: nikâh ikramları) u. этн.
Никах уҡығандан һуң ойошторолған һый. □ Угощение гостей, застолье по слу
чаю бракосочетания. Никах ашы уткэреу. Никах ашына йыйылыу. Курше-кулэнде никах ашына саҡырыу.
НИКАХ ЙОРТО (Р: дом бракосочетания; И.: wedding palace; T.: nikâh salonu) и.
Никах теркәлгән урын; никах һарайы. □ Д ом бракосочетания. Никах йорто асылыу. ■ Изге Рамаҙан айы тамамланған көндә бөтөн мосолман донъяһы Ураҙа ғәйетен киң билдәләне, ә Өфө ҡалаһының һупайлы биҫтәһендәге «Хәмзә» мәсете янында никах йортоноң асылыуы байрамға икеләтә йәм бирҙе. «Башҡортостан», 1 сентябрь 2011.
НИКАХ ЙӘШЕ (Р: возраст для заключения никаха по исламским нормам; И.: age sufficient to be married; T.: evlilik çağı) и.
Шәриғәт буйынса ҡаралған, никахҡа инергә мөмкин булған йәш. □ Возраст для заключения никаха по исламским нормам. Никах йәше тулыу. И Алтмышҡа етеп барған Сәлим мулла Ғәйшәне икенсе ҡатынлыҡҡа алырға яусы ебәрә. Әммә, Ғәйшәнең никах йәше етмәу сәбәпле, туй кисектерелә. М. Нәҙерғолов.
НИКАХ КИЛЕШЕҮЕ (Р: брачный договор; И.: marriage contract; T.: evlilik anlaşması) и.
Ир менән ҡатындың ғаилә милкенә хоҡуҡтарын һәм бурыстарын билдәләүсе ҡағыҙ, документ. □ Брачный договор, брачный контракт. Никах килешеуе төҙөу. Никах килешеуен теркәу. Милек мөнәсәбәтен никах килешеуе ярҙамында көйләу. ■ Никах килешеуен никахты дәуләт теркәуенә тиклем дә, никахта йәшәгән осорҙағы теләһә ҡайһы ваҡытта ла төҙөргә була. Әммә шуны белеу кәрәк: дәуләт теркәуенә тиклемге никах килешеуе никах теркәлгән көндән һуң ғына көсөнә инә. «Башҡортостан», 6 апрель
2012.
НИКАХ ҠАҒЫҘЫ (Р: брачное свидетельство; И.: marriage lines; T.: evlenme cüzdanı) и.
Өйләнешеү танытмаһы; өйләнешкәнде танытҡан ҡағыҙ. □ Брачное свидетельство. Никах ҡағыҙы алыу. Никах ҡағыҙын тапшырыу. Никах ҡағыҙы кусермәһе.
557