Академический словарь башкирского языка. Том VI. Страница 580
Поиск по словарям
HOP
сфера. Вернадский ноосфераһы. Ноосфера термины. Ноосфера тураһында реферат яҙыу.
НОР (Р: червь, вызывающий болезнь у пчёл; И.: sort of honey bee desease; T: kurt) и. биол.
Бал ҡорттарын сирләтә торған ваҡ ҡына ҡорт. □ Червь, вызывающий болезнь у пчёл. Нор төшөу. Бал ҡорттарын норҙан дауалау.
НОРАҒАС (Р: столб, на который взбираются на состязаниях; И.: pole; T: sabantuyda çıplak ayak ile tırmanma yarışmaları için pürüzsüz hale getirilen direk) и. диал. ҡар. һырғауыл.
Ярыштарҙа үрмәләп менеү өсөн ултыртылған оҙон шыма бағана; баҡан. □ Столб, жердь, на которые взбираются на состязаниях. Норағасҡа менеу. Норағас башына таҫтамал элеу. Норағас бәйгеһендә ецеу.
НОРАУ (нора-) (Р: ослабевать; И.: weaken; T.: zayıf düşmek) ҡ. диал.
1. Хәлһеҙләнеү, арыу. □ Ослабевать, терять силы, становиться слабосильным; устать. Эҫегә норау. Норап йығылыу.
2. Әҙ генә йоҡлап алыу; серем итеү.
□ Дремать. Төшкө аштан һуц норап алыу. Берәй сәғәт норау.
НОРВЕГ (Р: норвежец; И.: Norwegian; Т.: Norveçli) и. этн.
Норвегияның төп халҡын тәшкил иткән милләт һәм шул милләттең бер кешеһе (герман телдәренең береһендә һөйләшә).
□ Норвежец. / Норвежский. Норвег халҡы. Норвег ҡыҙы. Норвег егете. Норвег мәҙәниәте. И [Владимир Иванович — Василий Петровичҡа:] Минец ҡанымда норвегтар өлөшө бар икәнен беләһегеҙ бит, ғәфу итегеҙ инде, шулаймын. 3. Ураҡсин. Фин телендә был хәреф [а] швед, дан һәм норвег исемдәрендә генә ҡулланыла. Интернет селтәренән.
НОРВЕГСА (Р: по-норвежски; И.: in Norwegian; T.: Norveççe)p.
1. Норвег телендә. □ По-норвежски. Нор-вегса һөйләшеу. Норвегса аралашыу. Норвег-са белеу. Норвегса уҡыу.
2. Норвегтар кеүек, норвег халҡына хас, норвег халҡы ғәҙәтенсә. □ По-норвежски. Норвегса кейенеу. Норвегса бейеу.
НОРД [рус < голл. noord 'төньяҡ'] (Р: норд; И.: North; Т.: Nord) и. махс.
1. Төньяҡ; төньяҡ йүнәлеше. □ Норд. ■ Башҡорттар яҡынлашып килеуен куреп, француз һалдаттары, йөрәктәре алынып: «Лес амоурс ду норд!» — тип ҡысҡырыша-ҡысҡырыша, тәртипһеҙ рәуештә уҙҙәре ҡаса башланы. Я. Хамматов.
2. Төньяҡтан иҫә торған ел. □ Норд (северный ветер). Норд иҫә башланы.
НОРД-ВЕСТ [рус. < голл. noordwest] (Р: норд-вест; И.: North-West; Т: Nord-West) и. махс.
1. Төньяҡ-көнбайыш; төньяҡ-көнбайыш йүнәлеше. □ Норд-вест (северо-запад, северо-западное направление). Норд-вестҡа табан.
2. Төньяҡ-көнбайыштан иҫә торған ел.
□ Норд-вест (северо-западный ветер). Норд-вест башланды.
НОРДИЗМ [рус. < нем. Nord] (Р: нор-дизм; И.: sort of racism; T: Aryan) и. махс.
Төньяҡ (норд) йәки «арий» расаһының кешелектең башҡа расаларынан өҫтөн тороуын раҫлаған ялған фән теорияһы, расизмдың бер төрө. □ Нордизм. Нордизмға ҡаршы көрәш. Нордизм яҡлы кеше.
НОРД-ОСТ [рус. < голл. noordoost] (Р: норд-ост; И.: North-East; Т: Nord-Ost) и. махс.
1. Төньяҡ-көнсығыш, төньяҡ-көнсығыш йүнәлеше. □ Норд-ост (северо-восток, северо-восточное направление). Норд-ост йу-нәлешендә йөҙөу.
2. Төньяҡ-көнсығыштан иҫә торған ел.
□ Норд-ост (северо-восточный ветер). Норд-ост сыҡты.
НОРЛАУ (норла-) (Р: червиветь; И.: ver-minate; T: kurtlanmak) ҡ.
Hop менән ауырыу (бал ҡорттарына ҡарата). □ Червиветь, болеть (о пчёлах). Бал ҡорттары норлаған. И Бал ҡорто норлай буҙарып, солоғонда бал бөтһә. Халыҡ йырынан. [Шаһиәхмәт:] Ҡортло умарталар норлап бөтә яҙҙы, ни өсөн тиһәц, уныц
580
сфера. Вернадский ноосфераһы. Ноосфера термины. Ноосфера тураһында реферат яҙыу.
НОР (Р: червь, вызывающий болезнь у пчёл; И.: sort of honey bee desease; T: kurt) и. биол.
Бал ҡорттарын сирләтә торған ваҡ ҡына ҡорт. □ Червь, вызывающий болезнь у пчёл. Нор төшөу. Бал ҡорттарын норҙан дауалау.
НОРАҒАС (Р: столб, на который взбираются на состязаниях; И.: pole; T: sabantuyda çıplak ayak ile tırmanma yarışmaları için pürüzsüz hale getirilen direk) и. диал. ҡар. һырғауыл.
Ярыштарҙа үрмәләп менеү өсөн ултыртылған оҙон шыма бағана; баҡан. □ Столб, жердь, на которые взбираются на состязаниях. Норағасҡа менеу. Норағас башына таҫтамал элеу. Норағас бәйгеһендә ецеу.
НОРАУ (нора-) (Р: ослабевать; И.: weaken; T.: zayıf düşmek) ҡ. диал.
1. Хәлһеҙләнеү, арыу. □ Ослабевать, терять силы, становиться слабосильным; устать. Эҫегә норау. Норап йығылыу.
2. Әҙ генә йоҡлап алыу; серем итеү.
□ Дремать. Төшкө аштан һуц норап алыу. Берәй сәғәт норау.
НОРВЕГ (Р: норвежец; И.: Norwegian; Т.: Norveçli) и. этн.
Норвегияның төп халҡын тәшкил иткән милләт һәм шул милләттең бер кешеһе (герман телдәренең береһендә һөйләшә).
□ Норвежец. / Норвежский. Норвег халҡы. Норвег ҡыҙы. Норвег егете. Норвег мәҙәниәте. И [Владимир Иванович — Василий Петровичҡа:] Минец ҡанымда норвегтар өлөшө бар икәнен беләһегеҙ бит, ғәфу итегеҙ инде, шулаймын. 3. Ураҡсин. Фин телендә был хәреф [а] швед, дан һәм норвег исемдәрендә генә ҡулланыла. Интернет селтәренән.
НОРВЕГСА (Р: по-норвежски; И.: in Norwegian; T.: Norveççe)p.
1. Норвег телендә. □ По-норвежски. Нор-вегса һөйләшеу. Норвегса аралашыу. Норвег-са белеу. Норвегса уҡыу.
2. Норвегтар кеүек, норвег халҡына хас, норвег халҡы ғәҙәтенсә. □ По-норвежски. Норвегса кейенеу. Норвегса бейеу.
НОРД [рус < голл. noord 'төньяҡ'] (Р: норд; И.: North; Т.: Nord) и. махс.
1. Төньяҡ; төньяҡ йүнәлеше. □ Норд. ■ Башҡорттар яҡынлашып килеуен куреп, француз һалдаттары, йөрәктәре алынып: «Лес амоурс ду норд!» — тип ҡысҡырыша-ҡысҡырыша, тәртипһеҙ рәуештә уҙҙәре ҡаса башланы. Я. Хамматов.
2. Төньяҡтан иҫә торған ел. □ Норд (северный ветер). Норд иҫә башланы.
НОРД-ВЕСТ [рус. < голл. noordwest] (Р: норд-вест; И.: North-West; Т: Nord-West) и. махс.
1. Төньяҡ-көнбайыш; төньяҡ-көнбайыш йүнәлеше. □ Норд-вест (северо-запад, северо-западное направление). Норд-вестҡа табан.
2. Төньяҡ-көнбайыштан иҫә торған ел.
□ Норд-вест (северо-западный ветер). Норд-вест башланды.
НОРДИЗМ [рус. < нем. Nord] (Р: нор-дизм; И.: sort of racism; T: Aryan) и. махс.
Төньяҡ (норд) йәки «арий» расаһының кешелектең башҡа расаларынан өҫтөн тороуын раҫлаған ялған фән теорияһы, расизмдың бер төрө. □ Нордизм. Нордизмға ҡаршы көрәш. Нордизм яҡлы кеше.
НОРД-ОСТ [рус. < голл. noordoost] (Р: норд-ост; И.: North-East; Т: Nord-Ost) и. махс.
1. Төньяҡ-көнсығыш, төньяҡ-көнсығыш йүнәлеше. □ Норд-ост (северо-восток, северо-восточное направление). Норд-ост йу-нәлешендә йөҙөу.
2. Төньяҡ-көнсығыштан иҫә торған ел.
□ Норд-ост (северо-восточный ветер). Норд-ост сыҡты.
НОРЛАУ (норла-) (Р: червиветь; И.: ver-minate; T: kurtlanmak) ҡ.
Hop менән ауырыу (бал ҡорттарына ҡарата). □ Червиветь, болеть (о пчёлах). Бал ҡорттары норлаған. И Бал ҡорто норлай буҙарып, солоғонда бал бөтһә. Халыҡ йырынан. [Шаһиәхмәт:] Ҡортло умарталар норлап бөтә яҙҙы, ни өсөн тиһәц, уныц
580