Академический словарь башкирского языка. Том VI. Страница 608
Поиск по словарям
НӘҘЕК АЙЫРЫУ БИЛДӘҺЕ
2. Киңлек үлсәме ҙур булмаған, яҫы түгел, тар; киреһе — яҫы. □ Тонкий, узкий. Нәҙек ҡаш. Нәҙек һаплы бысаҡ. Нәҙек мыйыҡ. Нәҙек һыҙыҡ. Нәҙек уҡа. И Былай бер ҡатлыраҡ куренһә лә, ҡыҙ уткер ҡараштарҙы, алға сығыбыраҡ торған ихтыяр аңҡытыусы эйәген, ҡымтылған нәҙек ирендәрҙәге ҡырыҫлыҡты һиҙмәй ҡалманы. Д. Бүләков.
3. Тулы булмаған, һимеҙ түгел. □ Тонкий; худой. Нәҙек бармаҡ. Нәҙек аяҡ. ■ [Һомайҙың] уйнап торған ҡыйғас ҡаш куҙ өҫтөндә йылмайған; бал ҡортондай нәҙек бил борғоланып уйнаған. «Урал батыр». Егет ҡатынға икенсегә әйләнеп ҡараһа, уның алдында элекке куреп туймаҫлыҡ һылыу, зифа буйлы, нәҙек билле Зөләйха ултыра икән. Әкиәттән.
4. Сибек, хәлһеҙ. □ Слабый, хилый. Нәҙек ҡулдары ҡалтырап тора. Кәлтерләп бөткән нәҙек кәуҙәһе өрһәң осорға тора.
5. Юғары тонлы; нескә (тауышҡа ҡарата). □ Высокий, тонкий (о голосе). Нәҙек тауыш. Нәҙек итеп һыҙғырыу. ■ Нәҙек кенә, моңло ғына йыр тауышы ишетелә, һирәк-һаяҡ уны ҡеуәтләп ебәрәләр. Тауыш тағы тынып китә. К. Мәргән.
6. диал. ҡар. йоҡа. Нәҙек шәл. Нәҙек таҡта. Нәҙек бурәнә. Нәҙек кенә ебәк кулдәк.
7. диал. Үтә нескә, сетерекле, үҙгәреүсән. □ Деликатный. Нәҙек мәсьәлә. Һорауҙың нәҙек яғы ла бар. ■ Төштө кешегә һөйләргә ярамай, төш нәҙек була бит ул. Экспедиция материалдарынан.
НӘҘЕК АЙЫРЫУ БИЛДӘҺЕ и. лингв, ҡар. нәҙеклек билдәһе. Нәҙек айырыу билдәһе менән яҙылған һуҙҙәр. Нәҙек айырыу билдәһе төшөп ҡалған. ■ Башҡорт алфавитында 42 хәреф: 13 һуҙынҡы, 27 тартынҡы, 2 билдә: (ь) нәҙек айырыу билдәһе һәм (ъ) ҡалын айырыу билдәһе. Ф. Сынбулатова.
НӘҘЕК АРҠАН (Р.: чалка; И.: mooring line; T: palamar) и. диал.
Паром, пароход бәйләп ҡуя торған арҡан. □ Чалка. Нәҙек арҡан ишеу. Нәҙек арҡан менән нығытыу. Нәҙек арҡан менән бәйләу.
НӘҘЕК АУЫРЫУ и. диал. ҡар. нәҙекәй II. Нәҙек ауырыуына әйләнеу. Нәҙек ауырыуы менән яфаланыу.
НӘҘЕК ЕЛЕК (елеге) (Р: локтевая кость; И.: elbow bone; T: dirsek kemiği) и. диал.
Терһәктән түбән беләк һөйәге. □ Локтевая кость. Нәҙек електе сатнатыу. Нәҙек елек һыҙлауы. Нәҙек елеген ҡаты ғына бәргән.
НӘҘЕКЛЕК (нәҙеклеге) (Р: тонкость; И.: fineness; T: incelik) и.
Диаметры бик бәләкәй булыу; нәҙек булыу хәле. □ Тонкость. Ҡылдың нәҙеклеге. Тимерсыбыҡ нәҙеклеге. Нәҙеклеген курһәтеу.
НӘҘЕКЛЕК БИЛДӘҺЕ (Р: мягкий знак; И.: soft sign; T: inceltme işareti (Kiril)) и. лингв.
Тауышты өҙөп, алдағы нәҙек тартынҡы йәки һуҙынҡы өндө айырып әйткәнде белдереү өсөн һәм урыҫ теленән ингән һүҙҙәрҙәге тартынҡы өндөң йомшаҡлығын күрһәтеү өсөн ҡулланылған символ атамаһы. □ Мягкий знак. ■ Нәҙеклек билдәһе ике осраҡта ҡулланыла: алдағы тартынҡы өндөң нәҙеклеген белдереу өсөн һәм тауышты өҙөп, алдағы нәҙек тартынҡы йәки һуҙынҡы өндө айырып әйткәнде белдереу өсөн. Г. Зәйнуллина.
НӘҘЕКЛӘҮ I (нәҙеклә-) ҡ. ҡар. нәҙегәйтеү. Балта һабы нәҙекләу. Кәрәк һабын юнып нәҙекләу.
НӘҘЕКЛӘҮ II и. диал. ҡар. нәҙекәй II. Нәҙекләуҙән донъя ҡуйыу. Нәҙекләу ауырыуынан йонсоу. Нәҙекләугә ҡаршы дауа.
НӘҘЕК РӘНЙЕҮ и. диал. ҡар. нәҙекәй II. Нәҙек рәнйеуҙән дауаланыу. Нәҙек рәнйеуҙән төнәтмә эсеу.
НӘҘЕК ТАРАҠ (тарағы) (Р: частое бёрдо; И.: closed comb; T: dokuma tarağı) и. диал.
Туҡыу станогының өлөшө, йыш тешле киндер ҡылысы. □ Частое бёрдо. Нәҙек тараҡҡа еп теҙеу. Нәҙек тараҡ аша еп уткәреу.
НӘҘЕК ҺУҘЫНҠЫ (Р: мягкий гласный звук; И.: soft vowel; T: yumuşak ünlü) и. лингв.
608
2. Киңлек үлсәме ҙур булмаған, яҫы түгел, тар; киреһе — яҫы. □ Тонкий, узкий. Нәҙек ҡаш. Нәҙек һаплы бысаҡ. Нәҙек мыйыҡ. Нәҙек һыҙыҡ. Нәҙек уҡа. И Былай бер ҡатлыраҡ куренһә лә, ҡыҙ уткер ҡараштарҙы, алға сығыбыраҡ торған ихтыяр аңҡытыусы эйәген, ҡымтылған нәҙек ирендәрҙәге ҡырыҫлыҡты һиҙмәй ҡалманы. Д. Бүләков.
3. Тулы булмаған, һимеҙ түгел. □ Тонкий; худой. Нәҙек бармаҡ. Нәҙек аяҡ. ■ [Һомайҙың] уйнап торған ҡыйғас ҡаш куҙ өҫтөндә йылмайған; бал ҡортондай нәҙек бил борғоланып уйнаған. «Урал батыр». Егет ҡатынға икенсегә әйләнеп ҡараһа, уның алдында элекке куреп туймаҫлыҡ һылыу, зифа буйлы, нәҙек билле Зөләйха ултыра икән. Әкиәттән.
4. Сибек, хәлһеҙ. □ Слабый, хилый. Нәҙек ҡулдары ҡалтырап тора. Кәлтерләп бөткән нәҙек кәуҙәһе өрһәң осорға тора.
5. Юғары тонлы; нескә (тауышҡа ҡарата). □ Высокий, тонкий (о голосе). Нәҙек тауыш. Нәҙек итеп һыҙғырыу. ■ Нәҙек кенә, моңло ғына йыр тауышы ишетелә, һирәк-һаяҡ уны ҡеуәтләп ебәрәләр. Тауыш тағы тынып китә. К. Мәргән.
6. диал. ҡар. йоҡа. Нәҙек шәл. Нәҙек таҡта. Нәҙек бурәнә. Нәҙек кенә ебәк кулдәк.
7. диал. Үтә нескә, сетерекле, үҙгәреүсән. □ Деликатный. Нәҙек мәсьәлә. Һорауҙың нәҙек яғы ла бар. ■ Төштө кешегә һөйләргә ярамай, төш нәҙек була бит ул. Экспедиция материалдарынан.
НӘҘЕК АЙЫРЫУ БИЛДӘҺЕ и. лингв, ҡар. нәҙеклек билдәһе. Нәҙек айырыу билдәһе менән яҙылған һуҙҙәр. Нәҙек айырыу билдәһе төшөп ҡалған. ■ Башҡорт алфавитында 42 хәреф: 13 һуҙынҡы, 27 тартынҡы, 2 билдә: (ь) нәҙек айырыу билдәһе һәм (ъ) ҡалын айырыу билдәһе. Ф. Сынбулатова.
НӘҘЕК АРҠАН (Р.: чалка; И.: mooring line; T: palamar) и. диал.
Паром, пароход бәйләп ҡуя торған арҡан. □ Чалка. Нәҙек арҡан ишеу. Нәҙек арҡан менән нығытыу. Нәҙек арҡан менән бәйләу.
НӘҘЕК АУЫРЫУ и. диал. ҡар. нәҙекәй II. Нәҙек ауырыуына әйләнеу. Нәҙек ауырыуы менән яфаланыу.
НӘҘЕК ЕЛЕК (елеге) (Р: локтевая кость; И.: elbow bone; T: dirsek kemiği) и. диал.
Терһәктән түбән беләк һөйәге. □ Локтевая кость. Нәҙек електе сатнатыу. Нәҙек елек һыҙлауы. Нәҙек елеген ҡаты ғына бәргән.
НӘҘЕКЛЕК (нәҙеклеге) (Р: тонкость; И.: fineness; T: incelik) и.
Диаметры бик бәләкәй булыу; нәҙек булыу хәле. □ Тонкость. Ҡылдың нәҙеклеге. Тимерсыбыҡ нәҙеклеге. Нәҙеклеген курһәтеу.
НӘҘЕКЛЕК БИЛДӘҺЕ (Р: мягкий знак; И.: soft sign; T: inceltme işareti (Kiril)) и. лингв.
Тауышты өҙөп, алдағы нәҙек тартынҡы йәки һуҙынҡы өндө айырып әйткәнде белдереү өсөн һәм урыҫ теленән ингән һүҙҙәрҙәге тартынҡы өндөң йомшаҡлығын күрһәтеү өсөн ҡулланылған символ атамаһы. □ Мягкий знак. ■ Нәҙеклек билдәһе ике осраҡта ҡулланыла: алдағы тартынҡы өндөң нәҙеклеген белдереу өсөн һәм тауышты өҙөп, алдағы нәҙек тартынҡы йәки һуҙынҡы өндө айырып әйткәнде белдереу өсөн. Г. Зәйнуллина.
НӘҘЕКЛӘҮ I (нәҙеклә-) ҡ. ҡар. нәҙегәйтеү. Балта һабы нәҙекләу. Кәрәк һабын юнып нәҙекләу.
НӘҘЕКЛӘҮ II и. диал. ҡар. нәҙекәй II. Нәҙекләуҙән донъя ҡуйыу. Нәҙекләу ауырыуынан йонсоу. Нәҙекләугә ҡаршы дауа.
НӘҘЕК РӘНЙЕҮ и. диал. ҡар. нәҙекәй II. Нәҙек рәнйеуҙән дауаланыу. Нәҙек рәнйеуҙән төнәтмә эсеу.
НӘҘЕК ТАРАҠ (тарағы) (Р: частое бёрдо; И.: closed comb; T: dokuma tarağı) и. диал.
Туҡыу станогының өлөшө, йыш тешле киндер ҡылысы. □ Частое бёрдо. Нәҙек тараҡҡа еп теҙеу. Нәҙек тараҡ аша еп уткәреу.
НӘҘЕК ҺУҘЫНҠЫ (Р: мягкий гласный звук; И.: soft vowel; T: yumuşak ünlü) и. лингв.
608