Академический словарь башкирского языка. Том VI. Страница 611
Поиск по словарям
НӘЗӘКӘТЛЕ
1. Сығышы, нәҫеле күренекле, билдәле тамырҙан булыу; нәҫелле. □ Знатный; родовитый; благородный. Нәжип заттан булыу. Нәжип аймаҡтан сығыу. Нәжип нәҫел менән аралашыу. Нәжип нәҫел менән туғанлашыу.
2. Хөрмәтле, абруйлы. □ Уважаемый, почитаемый. Нәжип ағай. Нәжип булыу. Нәжип кешегә әйләнеу. Нәжип кеше булып танылыу.
НӘЖМЕК (нәжмеге) (Р.: рубашка; И.: baby’s patch; T.: zar) и. диал. ҡар. йөҙлөк.
Ҡарындағы баланы уратып алған яры. □ Рубашка (оболочка плода в утробе). Нәжмек ҡапланып тыуған бала. Нәжмек-тә тыуған бала. й Нәжмек йән һаҡлай. «Башҡорттарҙың им-том китабы»нан.
НӘЖҮМ и. диал. ҡар. тиҙәк. Нәжум ойоу. Аҙбар нәжумен таҙартыу. Нәжум менән ашлау. Баҡсаға нәжум таратыу.
НӘЖӘҒӘЙ и. диал. ҡар. һаҙағай. Ш Кистәрен офоҡ ситенец нәжәғәй ялтыраған кеуек ялт-йолт иткәне куренә. 3. Ураҡсин. Нәжәғәй уйнаһа, серәкәйҙәр кәмей, һынамыш.
НӘЖӘҢКЕ САНА (Р: розвальни; И.: low wide sledge; T.: kızak) и. диал.
Ләжәнкәле йәки ике яғына тәртә ҡуйылған терһәкле сана; ҡанатлы сана. □ Розвальни. Нәжәцке сана яһатып алыу. Нәжәңке санаға ат егеу. Нәжәцке санаға һалам ойоу.
НӘЖӘТ [ғәр. (Р: спасение; И.: salvation; T.: kurtuluş) и. иҫк.
Ҡотолоу мөмкинлеге, именлек. □ Спасение, избавление. Нәжәт һорау. Нәжәт теләу. а [Наташа:] Туккән куҙ йәштәрем, һораған теләктәремдең барыһы ла Алла ҡаршыһында ҡабуллыҡҡа ашһалар ине. Ниндәй телдәр менән, ниндәй куңелдәр менән миңә нәжәт һорарға! Д. Юлтый.
НӘЗАКӘТ [ғәр. и. ҡар. нәзәкәт. Нәзакәткә сумыу. Ҡылығында нәзакәт курһәтеу.
НӘЗАР [ғәр. и. ҡар. назар. Нәзар ҡайтыу. Нәзарға алыу. Уның нәзары буйынса.
НӘЗАРӘТ [ғәр. и. иҫк. ҡар. назарат 1, 2. Диниә нәзарәте. Нәзарәт итеу. £ [Ағай] өйҙә булғас, беҙҙең өҫтәге ғәҙәт
тән тыш ауыр булған нәзарәт тә бер аҙ кәмей төштө. М. Ғафури.
НӘЗИР [ғәр. (Р: подобный; И.: like; equal; T.: benzeri) с. иҫк.
Ниндәйҙер бер яғы менән тап килгән; оҡшаған, оҡшаш, тиң. □ Подобный; равный. Нәзир булыу. Нәзир итеу. ■ Ваҡиған, бәйлә шатлыҡ иң дөрөҫ вә нәзире булмаған бер шатлыҡтыр. Р. Фәхретдинов.
НӘЗИРӘ [ғәр. (Р: стихотворение-подражание; И.: kind of Oriental verse; T.: nazire) и. иҫк. кит.
1. Бүтән кешенекенә оҡшатып яҙылған шиғыр. □ Стихотворение-подражание (написанное в подражание кому-л.). ■ Мадригал, инвектива, идиллия кеуек жанрҙарға ла, Көнсығыш поэзияһынан килә торған мәрҫиә, нәзирә, дастан, ҡисса, тәмҫил жанрҙарына ла бөгөнгө поэзиянан миҫалды купләп табып булыр ине. К. Әхмәтйәнов. Нәзирә поэтик бәхәстәр өсөн бик ҡулайлы. Ғ. Хөсәйенов.
2. Үрнәк, өлгө. □ Образец. Нәзирәгә ҡарап башҡарыу. ■ Нәзирә ғәрәпсә «оҡшатыу», «урнәк» тигәнгә тура килә. К. Әхмәтйәнов.
НӘЗЫМ [ғәр. и. ҡар. назым. Нәзым уҡыу. Нәзым ижад итеу.
НӘЗӘКӘТ [фарс. (Р: изящество; И.: elegance; T.: nezaket) и.
1. Йөрөш-торошта, һын-ҡиәфәттә йәки кейемдә сағылған нәфислек, матурлыҡ. □ Изящество, грациозность. Ҡиәфәтендә нәзәкәт етешмәй. Ҡул өҫтө ҡайһы саҡта әкрен ел менән, нәзәкәткә сумған йәш ҡыҙҙың .. алтын буталлы ебәк кулдәге шикелле, елберләп ҡуя. Ғ. Хәйри.
2. Мөғәмәләләге нескәлек, әҙәплелек, иплелек. □ Тактичность, деликатность. Нәзәкәт курһәтеу. Нәзәкәт итеу. Аралашҡанда нәзәкәт менән һөйләшеу. ■ Мин уҙем — әҙәп, уҙем — нәзәкәт! Донъя уҙемә итһен итәғәт! Ш. Бабич.
НӘЗӘКӘТЛЕ I (Р: изящный; И.: fine; Т: nezaketli) с.
1. Йөрөш-торошо, һын-ҡиәфәте матур булған. □ Изящный, грациозный. Нәзәкәтле ҡыҙ. Нәзәкәтле һын. Үҙ-уҙен тотошо нәзәкәтле. Г Ихсанбайҙың иғтибарынан,
20*
611
1. Сығышы, нәҫеле күренекле, билдәле тамырҙан булыу; нәҫелле. □ Знатный; родовитый; благородный. Нәжип заттан булыу. Нәжип аймаҡтан сығыу. Нәжип нәҫел менән аралашыу. Нәжип нәҫел менән туғанлашыу.
2. Хөрмәтле, абруйлы. □ Уважаемый, почитаемый. Нәжип ағай. Нәжип булыу. Нәжип кешегә әйләнеу. Нәжип кеше булып танылыу.
НӘЖМЕК (нәжмеге) (Р.: рубашка; И.: baby’s patch; T.: zar) и. диал. ҡар. йөҙлөк.
Ҡарындағы баланы уратып алған яры. □ Рубашка (оболочка плода в утробе). Нәжмек ҡапланып тыуған бала. Нәжмек-тә тыуған бала. й Нәжмек йән һаҡлай. «Башҡорттарҙың им-том китабы»нан.
НӘЖҮМ и. диал. ҡар. тиҙәк. Нәжум ойоу. Аҙбар нәжумен таҙартыу. Нәжум менән ашлау. Баҡсаға нәжум таратыу.
НӘЖӘҒӘЙ и. диал. ҡар. һаҙағай. Ш Кистәрен офоҡ ситенец нәжәғәй ялтыраған кеуек ялт-йолт иткәне куренә. 3. Ураҡсин. Нәжәғәй уйнаһа, серәкәйҙәр кәмей, һынамыш.
НӘЖӘҢКЕ САНА (Р: розвальни; И.: low wide sledge; T.: kızak) и. диал.
Ләжәнкәле йәки ике яғына тәртә ҡуйылған терһәкле сана; ҡанатлы сана. □ Розвальни. Нәжәцке сана яһатып алыу. Нәжәңке санаға ат егеу. Нәжәцке санаға һалам ойоу.
НӘЖӘТ [ғәр. (Р: спасение; И.: salvation; T.: kurtuluş) и. иҫк.
Ҡотолоу мөмкинлеге, именлек. □ Спасение, избавление. Нәжәт һорау. Нәжәт теләу. а [Наташа:] Туккән куҙ йәштәрем, һораған теләктәремдең барыһы ла Алла ҡаршыһында ҡабуллыҡҡа ашһалар ине. Ниндәй телдәр менән, ниндәй куңелдәр менән миңә нәжәт һорарға! Д. Юлтый.
НӘЗАКӘТ [ғәр. и. ҡар. нәзәкәт. Нәзакәткә сумыу. Ҡылығында нәзакәт курһәтеу.
НӘЗАР [ғәр. и. ҡар. назар. Нәзар ҡайтыу. Нәзарға алыу. Уның нәзары буйынса.
НӘЗАРӘТ [ғәр. и. иҫк. ҡар. назарат 1, 2. Диниә нәзарәте. Нәзарәт итеу. £ [Ағай] өйҙә булғас, беҙҙең өҫтәге ғәҙәт
тән тыш ауыр булған нәзарәт тә бер аҙ кәмей төштө. М. Ғафури.
НӘЗИР [ғәр. (Р: подобный; И.: like; equal; T.: benzeri) с. иҫк.
Ниндәйҙер бер яғы менән тап килгән; оҡшаған, оҡшаш, тиң. □ Подобный; равный. Нәзир булыу. Нәзир итеу. ■ Ваҡиған, бәйлә шатлыҡ иң дөрөҫ вә нәзире булмаған бер шатлыҡтыр. Р. Фәхретдинов.
НӘЗИРӘ [ғәр. (Р: стихотворение-подражание; И.: kind of Oriental verse; T.: nazire) и. иҫк. кит.
1. Бүтән кешенекенә оҡшатып яҙылған шиғыр. □ Стихотворение-подражание (написанное в подражание кому-л.). ■ Мадригал, инвектива, идиллия кеуек жанрҙарға ла, Көнсығыш поэзияһынан килә торған мәрҫиә, нәзирә, дастан, ҡисса, тәмҫил жанрҙарына ла бөгөнгө поэзиянан миҫалды купләп табып булыр ине. К. Әхмәтйәнов. Нәзирә поэтик бәхәстәр өсөн бик ҡулайлы. Ғ. Хөсәйенов.
2. Үрнәк, өлгө. □ Образец. Нәзирәгә ҡарап башҡарыу. ■ Нәзирә ғәрәпсә «оҡшатыу», «урнәк» тигәнгә тура килә. К. Әхмәтйәнов.
НӘЗЫМ [ғәр. и. ҡар. назым. Нәзым уҡыу. Нәзым ижад итеу.
НӘЗӘКӘТ [фарс. (Р: изящество; И.: elegance; T.: nezaket) и.
1. Йөрөш-торошта, һын-ҡиәфәттә йәки кейемдә сағылған нәфислек, матурлыҡ. □ Изящество, грациозность. Ҡиәфәтендә нәзәкәт етешмәй. Ҡул өҫтө ҡайһы саҡта әкрен ел менән, нәзәкәткә сумған йәш ҡыҙҙың .. алтын буталлы ебәк кулдәге шикелле, елберләп ҡуя. Ғ. Хәйри.
2. Мөғәмәләләге нескәлек, әҙәплелек, иплелек. □ Тактичность, деликатность. Нәзәкәт курһәтеу. Нәзәкәт итеу. Аралашҡанда нәзәкәт менән һөйләшеу. ■ Мин уҙем — әҙәп, уҙем — нәзәкәт! Донъя уҙемә итһен итәғәт! Ш. Бабич.
НӘЗӘКӘТЛЕ I (Р: изящный; И.: fine; Т: nezaketli) с.
1. Йөрөш-торошо, һын-ҡиәфәте матур булған. □ Изящный, грациозный. Нәзәкәтле ҡыҙ. Нәзәкәтле һын. Үҙ-уҙен тотошо нәзәкәтле. Г Ихсанбайҙың иғтибарынан,
20*
611