Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 179
Поиск по словарям
ПРОМЫСЛА
тариаттың уҙ хоҡуҡтары өсөн көрәше. ■ [Андрей:] Петербург, Мәскәу, Баку эшселәре көрәшкә кутәрелгән Өфө пролетариатына ҡайнар сәләм ебәрҙе, иптәштәр. Ә. Хәкимов. Этҡол бай, зилский, ауыл муллаһы, тағы бер нисә кеше, ғәйеплеләр эскәмйәһендә ултырып, пролетариат судының хөкөмөн көтәләр ине. Ғ. Дәүләтшин.
ПРОЛЕТАРИЙ [рус. < лат. proleta-rius\ и. ҡар. пролетар I. Бөтә донъя пролетарийҙары, берләшегеҙ! ■ Бөтә донъя пролетарийҙарының башлығы мәрхум булған. И. Ғиззәтуллин.
ПРОЛЕТАРЛАШТЫРЫУ (пролетар-лаштыр-) (Р.: пролетаризировать; И.: prole-tarianize; proletarize; T.: proleterleştirmek) ҡ.
Пролетар итеү, пролетарға әйләндереү.
□ Пролетаризировать. // Пролетаризация. Халыҡты пролетарлаштырыу.
ПРОЛЕТАРЛАШЫУ (пролетарлаш-) (Р: пролетаризироваться; И.: become рго-letarized; T.: proleterleşmek) ҡ.
Пролетар булыу, пролетарға әйләнеү.
□ Пролетаризироваться. // Пролетаризация. Халыҡтың пролетарлашыуы.
ПРОЛЕТКУЛЬТ [рус. пролетарская культура] (Р: Пролеткульт; И.: the Prolet-kult; T.: Proletkult) и. тар.
(баш хәреф менән) Пролетар үҙешмәкәрлектең Мәғариф наркоматы янындағы мәҙәни-ағартыу ойошмаһы (1917—1932 йй).
□ Пролеткульт. Пролеткульт идеологияһы. Пролеткульттың баҫмалары. Пролеткульт театрҙары.
ПРОЛЁТ [рус.] (Р: пролёт; И.: aperture; T.: açıklıklı) и.
Ике рәт бағаналар, терәүҙәр араһы.
□ Пролёт. Пролёт һалыу.
ПРОЛОГ [рус. < гр. prologos] (Р: пролог; И.: prologue; Т.: prolog) и.
Әҙәби, театр йәки музыка әҫәренең инеш өлөшө. □ Пролог. Симфония прологы. Романға пролог. ■ Прологта яҙыусы йә был әҫәрҙе яҙа башлауға сәбәпсе булған берәй ваҡиғаны хәтергә төшөрөп утә, йә уҙ алдына ҡуйған художество маҡсаты менән таныштыра. К. Әхмәтйәнов. Прологтағы хәлдәргә
бәйләнешле булмаған яңы сюжет башлана. Н. Зарипов.
ПРОЛОНГАЦИЯ [рус. < лэх. prolongare] (P: пролонгация; И.: prolongation; T.: uzatma) и. иҡт.
Килешеүҙең, заёмдың ғәмәли ваҡытын оҙайтыу. □ Пролонгация. Куртым пролон-гацияһы.
ПРОМЕНАД [рус. < фр. promenade] (Р: променад; И.: promenade; T.: gezinmek) и. иҫк.
Ял итеп йөрөү, саф һауала йөрөп килеү.
□ Променад. Променадҡа сығыу.
ПРОМИЛЛЕ [рус. < лат. pro mille] (Р: промилле; И.: per mille; T.: mil başına) и.
Ниндәйҙер һандың меңдән бер өлөшө, проценттың ундан бер өлөшө (ғәҙәттә, ҡандағы алкоголде билдәләгәндә ҡулланыла).
□ Промилле. ■ Кеше организмында бер литр ҡанға 5 промилле спирт тура килгән осраҡта, ул улемесле доза һанала. «Йәшлек», 3 июль 2008.
ПРОМКОМБИНАТ [рус . промышленный комбинат] (Р: промкомбинат; И.: integrated industrial complex; T.: sanai kombinası) u.
Ваҡ сәнәғәт ойошмалары берләшмәһе.
□ Промкомбинат. ■ [Ғәзим:] Промкомбинатам эшкә ингәйнем. Яр. Вәлиев.
ПРОМТАУАР [рус. промышленные товары] (Р: промтовары; И.: manufactured goods; T.: sanayi ürünleri) и.
Сәнәғәт тарафынан сығарылған тауар; сәнәғәт тауары. □ Промтовары. / Промтоварный. Промтауарҙар һатыу. ■ Бына бер көн [Сәмиғ] промтауар магазинына инде. Т. Ғиниәтуллин. Леспромхоз ОРС-ының магазины бай ғына ине. Аҙыҡ-тулек тә, промтауарҙар ҙа ошонда. Н. Мусин.
ПРОМЫСЛА [рус. промысел] (Р: промысел; И.: works; craft; T.: maden) и.
1. Ҡаҙылма байлыҡ сығарған предприятие. □ Промысел. / Промысловый. Нефть промыслаһы. Тау промыслаһы. ■ Промысланы ебәреу көнө кусерелгәндән-кусерелә килә. Р. Солтангәрәев. Гәрәй Йәнбулатов, Стәрле станцияһына барып еткәнсе, артҡа, промыслаларға, ҡарап барҙы. А. Карнай.
2. Йәнлек тотоу шөғөлө, һунар, ау.
□ Промысел, охота. / Промысловый. Балыҡ
179
тариаттың уҙ хоҡуҡтары өсөн көрәше. ■ [Андрей:] Петербург, Мәскәу, Баку эшселәре көрәшкә кутәрелгән Өфө пролетариатына ҡайнар сәләм ебәрҙе, иптәштәр. Ә. Хәкимов. Этҡол бай, зилский, ауыл муллаһы, тағы бер нисә кеше, ғәйеплеләр эскәмйәһендә ултырып, пролетариат судының хөкөмөн көтәләр ине. Ғ. Дәүләтшин.
ПРОЛЕТАРИЙ [рус. < лат. proleta-rius\ и. ҡар. пролетар I. Бөтә донъя пролетарийҙары, берләшегеҙ! ■ Бөтә донъя пролетарийҙарының башлығы мәрхум булған. И. Ғиззәтуллин.
ПРОЛЕТАРЛАШТЫРЫУ (пролетар-лаштыр-) (Р.: пролетаризировать; И.: prole-tarianize; proletarize; T.: proleterleştirmek) ҡ.
Пролетар итеү, пролетарға әйләндереү.
□ Пролетаризировать. // Пролетаризация. Халыҡты пролетарлаштырыу.
ПРОЛЕТАРЛАШЫУ (пролетарлаш-) (Р: пролетаризироваться; И.: become рго-letarized; T.: proleterleşmek) ҡ.
Пролетар булыу, пролетарға әйләнеү.
□ Пролетаризироваться. // Пролетаризация. Халыҡтың пролетарлашыуы.
ПРОЛЕТКУЛЬТ [рус. пролетарская культура] (Р: Пролеткульт; И.: the Prolet-kult; T.: Proletkult) и. тар.
(баш хәреф менән) Пролетар үҙешмәкәрлектең Мәғариф наркоматы янындағы мәҙәни-ағартыу ойошмаһы (1917—1932 йй).
□ Пролеткульт. Пролеткульт идеологияһы. Пролеткульттың баҫмалары. Пролеткульт театрҙары.
ПРОЛЁТ [рус.] (Р: пролёт; И.: aperture; T.: açıklıklı) и.
Ике рәт бағаналар, терәүҙәр араһы.
□ Пролёт. Пролёт һалыу.
ПРОЛОГ [рус. < гр. prologos] (Р: пролог; И.: prologue; Т.: prolog) и.
Әҙәби, театр йәки музыка әҫәренең инеш өлөшө. □ Пролог. Симфония прологы. Романға пролог. ■ Прологта яҙыусы йә был әҫәрҙе яҙа башлауға сәбәпсе булған берәй ваҡиғаны хәтергә төшөрөп утә, йә уҙ алдына ҡуйған художество маҡсаты менән таныштыра. К. Әхмәтйәнов. Прологтағы хәлдәргә
бәйләнешле булмаған яңы сюжет башлана. Н. Зарипов.
ПРОЛОНГАЦИЯ [рус. < лэх. prolongare] (P: пролонгация; И.: prolongation; T.: uzatma) и. иҡт.
Килешеүҙең, заёмдың ғәмәли ваҡытын оҙайтыу. □ Пролонгация. Куртым пролон-гацияһы.
ПРОМЕНАД [рус. < фр. promenade] (Р: променад; И.: promenade; T.: gezinmek) и. иҫк.
Ял итеп йөрөү, саф һауала йөрөп килеү.
□ Променад. Променадҡа сығыу.
ПРОМИЛЛЕ [рус. < лат. pro mille] (Р: промилле; И.: per mille; T.: mil başına) и.
Ниндәйҙер һандың меңдән бер өлөшө, проценттың ундан бер өлөшө (ғәҙәттә, ҡандағы алкоголде билдәләгәндә ҡулланыла).
□ Промилле. ■ Кеше организмында бер литр ҡанға 5 промилле спирт тура килгән осраҡта, ул улемесле доза һанала. «Йәшлек», 3 июль 2008.
ПРОМКОМБИНАТ [рус . промышленный комбинат] (Р: промкомбинат; И.: integrated industrial complex; T.: sanai kombinası) u.
Ваҡ сәнәғәт ойошмалары берләшмәһе.
□ Промкомбинат. ■ [Ғәзим:] Промкомбинатам эшкә ингәйнем. Яр. Вәлиев.
ПРОМТАУАР [рус. промышленные товары] (Р: промтовары; И.: manufactured goods; T.: sanayi ürünleri) и.
Сәнәғәт тарафынан сығарылған тауар; сәнәғәт тауары. □ Промтовары. / Промтоварный. Промтауарҙар һатыу. ■ Бына бер көн [Сәмиғ] промтауар магазинына инде. Т. Ғиниәтуллин. Леспромхоз ОРС-ының магазины бай ғына ине. Аҙыҡ-тулек тә, промтауарҙар ҙа ошонда. Н. Мусин.
ПРОМЫСЛА [рус. промысел] (Р: промысел; И.: works; craft; T.: maden) и.
1. Ҡаҙылма байлыҡ сығарған предприятие. □ Промысел. / Промысловый. Нефть промыслаһы. Тау промыслаһы. ■ Промысланы ебәреу көнө кусерелгәндән-кусерелә килә. Р. Солтангәрәев. Гәрәй Йәнбулатов, Стәрле станцияһына барып еткәнсе, артҡа, промыслаларға, ҡарап барҙы. А. Карнай.
2. Йәнлек тотоу шөғөлө, һунар, ау.
□ Промысел, охота. / Промысловый. Балыҡ
179