Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 241
Поиск по словарям
РЕАЛИЗМ
кәуҙәләнеше», — тип уҡыны ул [Фәхерниса]. Й. Солтанов.
3. хим. Ике йәки бер нисә матдәнең яңы матдә барлыҡҡа килтергән үҙ-ара тәьҫир-ләшеүе. □ Реакция. Реакция биреу.
РЕАКЦИЯ II [рус.] (Р.: реакция; И.: reaction; T.: reaksiyon, irtica, gericilik) и.
1. тар. Еңелгән иҫке көстәрҙең, иҙеүсе синыфтарҙың революцион хәрәкәтте һәм төрлө ижтимағи прогресты үҙҙәренең хоҡуҡтарын һәм сәйәси хакимлығын һаҡлау, кире ҡайтарыу маҡсатында баҫыу, ҡыҫыу сәйәсәте. □ Реакция. / Реакционный. Сәйәси реакция. ■ «Русия реакцияһына ҡаршы Ҡыҙыл Армия менән бергә хәрәкәт итергә әҙер булған» башҡорт ғәскәрҙәренец һаны, составы, аныҡ дислокацияһы, шул иҫәптән айырым полк, дивизиялар, корпус штабтарының да ҡайҙа урынлашыуы, ҡорал, башҡа кәрәк-яраҡтары менән нисек тәьмин ителеуе ентекле курһәтелде. Р. Байымов.
2. Яңылыҡтың үҫеүенә арҡыры торған һәр төрлө ҡаршылыҡ, ҡаршы көс.
□ Реакция. Ҡаты реакция. ■ Дөрөҫ, беренсе рус революцияһы еңелгәс, ҡаты реакция йылдарында, Столыпин законы нигеҙендә был яҡтарға килеп хутор ҡороп ултырыусылар бер Готлунд ҡына тугел ине. В. Исхаҡов.
РЕАЛ I [рус. < порт. real} (Р: реал; И.: real; Т.: real) и.
1. Бразилияла аҡса берәмеге. □ Реал (национальная валюта Бразилии). Реал хаҡы. Биш реал. Һумды реалға алмаштырыу.
2. Нидерландияла аҫыл металдарҙы (алтын, көмөш, платина) үлсәү берәмектәре.
□ Реал (в Нидерландах единица измерения массы для благородных металлов). Ун реал алтын. Биш реал көмөш.
РЕАЛ II [рус. < нем. Regal] (Р: реал; И.: composing frame; T.: mürettip kasası, dizici kasası) и. типогр.
Хәреф йыйыу кассалары һәм йыйылған хәрефтәрҙе һаҡлай торған, өҫтө бер яҡҡа ауыш итеп эшләнгән өҫтәл-шкаф. □ Реал. Реалдағы хәрефтәр. Реалдың тартмалары. ■ Реал артына баҫҡан кешеләрҙең барыһы ла миңә әйләнеп ҡаранылар. Д. Юлтый.
РЕАЛИЗАЦИЯ [рус. < лат. realis ‘матди’] (Р: реализация; И.: realization; T.: gerçekleştirme) и.
1. Тормошҡа ашырыу. □ Реализация (исполнение замысла). Реализация юлдары. Реализация буйынса махсус комиссия.
2. Ниндәйҙер матди әйберҙе һатыу, аҡсаға әйләндереү. □ Реализация (продажа). Реализация барышында тикшереу. Реализация буйынса һорауҙар.
РЕАЛИЗАЦИЯЛАНЫУ (реализациялап-) ҡ. төш. ҡар. реализациялау, страд, от реализациялау. Продукцияның реализаци-яланыуы. Реализацияланыу осорондағы ҡытыршылыҡтар.
РЕАЛИЗАЦИЯЛАУ (реализацияла-) (Р: реализовать; И.: realize; Т: realize etmek) ҡ.
1. Ниәтте тормошҡа ашырыу, һөҙөмтә алыу. □ Реализовать. // Реализация. Планды реализациялау. ■ Берәуҙәрен ысын тойғо, ынтылыш, кешеләргә, республикаға, илгә хеҙмәт итеу кеуек изге ниәт көрәшкә саҡырһа, икенселәр шәхси амбициялар, уп-кәләре, уңышһыҙлыҡтары, хатта ҡара уйҙарын бойомға ашырыу, төркөм мәнфәғәттәрен реализациялау өсөн дә боҫҡан урындарынан сыҡты. Д. Бүләков.
2. Нимәнелер билдәле бер хаҡҡа биреү; һатыу. □ Реализовать. // Реализация. Тауарҙы реализациялау. ■ Путёвкалар реализациялау булегенә ингәйнем, ундай рейсҡа путёвкалар һатылып бөттө, тинеләр. Н. Мусин.
РЕАЛИЗМ [рус. < лат. res ‘әйбер’] (Р: реализм; И.: realism; T: realizm, gerçekçilik) и.
1. Тормоштағы ысын хәл, ысын мөмкинлек, ысынбарлыҡ. □ Реализм. Планлаш-тырыуҙағы реализм.
2. әҙ. Әҙәбиәт һәм сәнғәттә: теге йәки был художестволы ижадҡа хас ысул менән ысынбарлыҡтың дөрөҫ итеп, объектив рәүештә сағылдырылыуы һәм шул сағылышҡа нигеҙләнгән йүнәлеш. □ Реализм. / Реалистический (стиль и метод в искусстве и литературе). Реализм ысулы. Әҙәбиәттәге реализм. ■ [Йәш режис-сёрҙарҙың] кемеһелер классик рәуештә реа
9 — 1.0072.15
241
кәуҙәләнеше», — тип уҡыны ул [Фәхерниса]. Й. Солтанов.
3. хим. Ике йәки бер нисә матдәнең яңы матдә барлыҡҡа килтергән үҙ-ара тәьҫир-ләшеүе. □ Реакция. Реакция биреу.
РЕАКЦИЯ II [рус.] (Р.: реакция; И.: reaction; T.: reaksiyon, irtica, gericilik) и.
1. тар. Еңелгән иҫке көстәрҙең, иҙеүсе синыфтарҙың революцион хәрәкәтте һәм төрлө ижтимағи прогресты үҙҙәренең хоҡуҡтарын һәм сәйәси хакимлығын һаҡлау, кире ҡайтарыу маҡсатында баҫыу, ҡыҫыу сәйәсәте. □ Реакция. / Реакционный. Сәйәси реакция. ■ «Русия реакцияһына ҡаршы Ҡыҙыл Армия менән бергә хәрәкәт итергә әҙер булған» башҡорт ғәскәрҙәренец һаны, составы, аныҡ дислокацияһы, шул иҫәптән айырым полк, дивизиялар, корпус штабтарының да ҡайҙа урынлашыуы, ҡорал, башҡа кәрәк-яраҡтары менән нисек тәьмин ителеуе ентекле курһәтелде. Р. Байымов.
2. Яңылыҡтың үҫеүенә арҡыры торған һәр төрлө ҡаршылыҡ, ҡаршы көс.
□ Реакция. Ҡаты реакция. ■ Дөрөҫ, беренсе рус революцияһы еңелгәс, ҡаты реакция йылдарында, Столыпин законы нигеҙендә был яҡтарға килеп хутор ҡороп ултырыусылар бер Готлунд ҡына тугел ине. В. Исхаҡов.
РЕАЛ I [рус. < порт. real} (Р: реал; И.: real; Т.: real) и.
1. Бразилияла аҡса берәмеге. □ Реал (национальная валюта Бразилии). Реал хаҡы. Биш реал. Һумды реалға алмаштырыу.
2. Нидерландияла аҫыл металдарҙы (алтын, көмөш, платина) үлсәү берәмектәре.
□ Реал (в Нидерландах единица измерения массы для благородных металлов). Ун реал алтын. Биш реал көмөш.
РЕАЛ II [рус. < нем. Regal] (Р: реал; И.: composing frame; T.: mürettip kasası, dizici kasası) и. типогр.
Хәреф йыйыу кассалары һәм йыйылған хәрефтәрҙе һаҡлай торған, өҫтө бер яҡҡа ауыш итеп эшләнгән өҫтәл-шкаф. □ Реал. Реалдағы хәрефтәр. Реалдың тартмалары. ■ Реал артына баҫҡан кешеләрҙең барыһы ла миңә әйләнеп ҡаранылар. Д. Юлтый.
РЕАЛИЗАЦИЯ [рус. < лат. realis ‘матди’] (Р: реализация; И.: realization; T.: gerçekleştirme) и.
1. Тормошҡа ашырыу. □ Реализация (исполнение замысла). Реализация юлдары. Реализация буйынса махсус комиссия.
2. Ниндәйҙер матди әйберҙе һатыу, аҡсаға әйләндереү. □ Реализация (продажа). Реализация барышында тикшереу. Реализация буйынса һорауҙар.
РЕАЛИЗАЦИЯЛАНЫУ (реализациялап-) ҡ. төш. ҡар. реализациялау, страд, от реализациялау. Продукцияның реализаци-яланыуы. Реализацияланыу осорондағы ҡытыршылыҡтар.
РЕАЛИЗАЦИЯЛАУ (реализацияла-) (Р: реализовать; И.: realize; Т: realize etmek) ҡ.
1. Ниәтте тормошҡа ашырыу, һөҙөмтә алыу. □ Реализовать. // Реализация. Планды реализациялау. ■ Берәуҙәрен ысын тойғо, ынтылыш, кешеләргә, республикаға, илгә хеҙмәт итеу кеуек изге ниәт көрәшкә саҡырһа, икенселәр шәхси амбициялар, уп-кәләре, уңышһыҙлыҡтары, хатта ҡара уйҙарын бойомға ашырыу, төркөм мәнфәғәттәрен реализациялау өсөн дә боҫҡан урындарынан сыҡты. Д. Бүләков.
2. Нимәнелер билдәле бер хаҡҡа биреү; һатыу. □ Реализовать. // Реализация. Тауарҙы реализациялау. ■ Путёвкалар реализациялау булегенә ингәйнем, ундай рейсҡа путёвкалар һатылып бөттө, тинеләр. Н. Мусин.
РЕАЛИЗМ [рус. < лат. res ‘әйбер’] (Р: реализм; И.: realism; T: realizm, gerçekçilik) и.
1. Тормоштағы ысын хәл, ысын мөмкинлек, ысынбарлыҡ. □ Реализм. Планлаш-тырыуҙағы реализм.
2. әҙ. Әҙәбиәт һәм сәнғәттә: теге йәки был художестволы ижадҡа хас ысул менән ысынбарлыҡтың дөрөҫ итеп, объектив рәүештә сағылдырылыуы һәм шул сағылышҡа нигеҙләнгән йүнәлеш. □ Реализм. / Реалистический (стиль и метод в искусстве и литературе). Реализм ысулы. Әҙәбиәттәге реализм. ■ [Йәш режис-сёрҙарҙың] кемеһелер классик рәуештә реа
9 — 1.0072.15
241