Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 317
Поиск по словарям
РӘШӘ
Хуш, ҡәнәғәт тойғоло; ләззәтле. □ Благодатный, приятный, блаженный. Рәхәт донъя. Рәхәт тормош. Рәхәт көндәр. М Тәнгә рәхәт талғынлыҡ биреп һалҡынса ел иҫте. Б. Бикбай. Ағиҙелкәйҙәрҙең, ай, һауаһы йәнгә рәхәт, тәнгә ҙур файҙа. Халыҡ йырынан. Заводта уҙ цехтарын әйләнеп сыҡҡас та, Азаматовтың куңелендә рәхәт тойғо һәм эшкә дәрт бирә торған ҡәнәғәтләнеу хисе тыуа торғайны. Ә. Вәли.
РӘХӘТ III [ғәр. (Р.: легко; И.: easily; T.: rahat, kolay) р.
1. Анһат, еңел. □ Легко, нетрудно, просто. Рәхәт йәшәу. Рәхәт ғумер итеу. Ниндәй рәхәт. • Ҡыш санаға рәхәт, йәй арбаға рәхәт. Әйтем. Ҡунаҡ килһә — мәшәҡәт, у ҙең барһаң — рәхәт. Әйтем.
2. Күңелгә хуш, ләззәт. □ Приятно, мило. И Йәй ҡояшы рәхәт итеп арҡаны ҡыҙҙыра һәм, йылға өҫтөнә төшөп, нур сәсеп уйнай. 3. Биишева. Яҙ ҡояшы рәхәт кенә итеп арҡаны ҡыҙҙыра, кәрниздәрҙә иркә кугәрсендәр гөрләшә, муйыл куҙҙәрен тәгәрәтеп, ара-тирә турғайҙар килеп хәлен белеп китә. Т. Ғарипова. Тын алыуы шундай рәхәт, шундай иркен — әллә игенлектәрҙән, тау баштарынан кутәрелгән парҙар, кук-рәккә килеп инеп, шундай иркенлек, рәхәтлек бирәләр инде! А. Карнай.
РӘХӘТЕН КҮРЕҮ (рәхәтен күр-) (Р: использовать в свое удовольствие; И.: get pleasure out of smth.; T.: rahatça kullanmak) ҡ.
Кемдең, нимәнең изгелеген, яҡшылығын күреп, кинәнес табыу. □ Использовать в свое удовольствие. ■ Әсәйемдең бөтә хыялы — .. килен рәхәтен куреу ине. Д. Юлтый.
РӘХӘТЛЕК (рәхәтлеге) (Р: спокойствие; И.: bliss; T.: rahatlık) и.
1. Рәхәт, тыныс, мул тормош. □ Спокойствие, блаженство, упоение, наслаждение. Рәхәтлек куреу. Н Ҡарт кейәуендә Гөлъямал рәхәтлек курмәне. Ҡарттың элекке бисәһенән ҡалған кумәк баланы тәрбиәләу өҫтөнә йорттағы бөтә ваҡ-төйәк эш уның өҫтөндә ине. Б. Ишемғол. Әлфиәнең куҙҙәренә иман нуры сыға, рәхәтлектән һәм бәхеттән томанла
на төшә. И. Абдуллин. [Әфләтун] .. ҡала тормошоноң рәхәтлектәрен татырға өлгөргәйне. Ә. Байрамов.
2. Күңелгә хушлыҡ, ләззәт биргән тойғо; рәхәт. □ Блаженство. Тормош рәхәтлеге.
■ Дала тынып ҡалды. Бөтә тирә-яҡҡа һалҡынса рәхәтлек таралды. X. Ғиләжев. Ҡапыл Ғилман Вилдановтың куңеле рәхәтлек тә, бер ук ваҡыт укенесле бошонҡолоҡ та тойҙо. Б. Бикбай. Фани донъя рәхәтлеге — байлыҡта ла тугел, һаулыҡта. Халыҡ йырынан.
РӘХӘТЛӘНДЕРЕҮ (рәхәтләндер ) (Р: доставлять удовольствие кому; И.: provide pleasure to smb; T.: zevk vermek) ҡ.
Рәхәтлек тойғоһо уятыу; кинәндереү, ләззәтләндереү. □ Доставлять удовольствие кому. Рәхәтләндереп йәшәтеу. ■ һалҡынса ел аҫтан, тубыҡтан йөрөй, иҙеу аша инеп, бөтә тәнде рәхәтләндерә. С. Агиш. Аяҡ аҫтындағы йәшел улән, уҙенсәлекле еҫ бөркөп, йөрәкте рәхәтләндерҙе. Ғ. Аллаяров. Йәнде рәхәтләндергән еңеуҙәр ҙә, уңышһыҙлыҡҡа осрап, ҙур юғалтыуҙар менән сигенгән саҡтар ҙа йыш булды. Д. Исламов.
РӘХӘТЛӘНЕҮ (рәхәтлән-) (Р: получать удовольствие; И.: receive pleasure; T.: zevk almak) ҡ.
1. Рәхәтлек тойоу; кинәнеү, ләззәтләнеү.
□ Получать удовольствие, наслаждаться, блаженствовать. // Наслаждение. Рәхәтләнеп ашау. Рәхәтләнеп йәшәу. Рәхәтләнеп йоҡлау. Рәхәтләнеп көлөу. й Ауыл кешеһе .. рәхәтләнеп тәмле йоҡоға талған. Ғ. Дәүләтшин. Емеш, уҙенә хас булмаған шаянлыҡ менән рәхәтләнеп көлә-көлә, утынды ерҙән кутәреп алып, еңел атлап текә ярға менеп китте. 3. Биишева. Ете батыр рәхәтләнеп балыҡ ашап ултыралар, ти. Әкиәттән.
2. Еңеләйеү. □ Облегчаться, становиться лёгким. Тән рәхәтләнде. Тормош рәхәтләнде.
■ Бөтә тән рәхәтләнеп, еңеләйеп ҡалды. Ә. Байрамов.
РӘШӘ I (Р: мясная муха; И.: blowfly; T.: kurt sineği) и.
Иткә йомортҡа һала торған эре күк себен.
□ Мясная муха (лат. Calliphora augur). Иткә рәшә эйәләгән.
РӘШӘ II (Р: ржавчина; И.: rust; T.: pas) и.
317
Хуш, ҡәнәғәт тойғоло; ләззәтле. □ Благодатный, приятный, блаженный. Рәхәт донъя. Рәхәт тормош. Рәхәт көндәр. М Тәнгә рәхәт талғынлыҡ биреп һалҡынса ел иҫте. Б. Бикбай. Ағиҙелкәйҙәрҙең, ай, һауаһы йәнгә рәхәт, тәнгә ҙур файҙа. Халыҡ йырынан. Заводта уҙ цехтарын әйләнеп сыҡҡас та, Азаматовтың куңелендә рәхәт тойғо һәм эшкә дәрт бирә торған ҡәнәғәтләнеу хисе тыуа торғайны. Ә. Вәли.
РӘХӘТ III [ғәр. (Р.: легко; И.: easily; T.: rahat, kolay) р.
1. Анһат, еңел. □ Легко, нетрудно, просто. Рәхәт йәшәу. Рәхәт ғумер итеу. Ниндәй рәхәт. • Ҡыш санаға рәхәт, йәй арбаға рәхәт. Әйтем. Ҡунаҡ килһә — мәшәҡәт, у ҙең барһаң — рәхәт. Әйтем.
2. Күңелгә хуш, ләззәт. □ Приятно, мило. И Йәй ҡояшы рәхәт итеп арҡаны ҡыҙҙыра һәм, йылға өҫтөнә төшөп, нур сәсеп уйнай. 3. Биишева. Яҙ ҡояшы рәхәт кенә итеп арҡаны ҡыҙҙыра, кәрниздәрҙә иркә кугәрсендәр гөрләшә, муйыл куҙҙәрен тәгәрәтеп, ара-тирә турғайҙар килеп хәлен белеп китә. Т. Ғарипова. Тын алыуы шундай рәхәт, шундай иркен — әллә игенлектәрҙән, тау баштарынан кутәрелгән парҙар, кук-рәккә килеп инеп, шундай иркенлек, рәхәтлек бирәләр инде! А. Карнай.
РӘХӘТЕН КҮРЕҮ (рәхәтен күр-) (Р: использовать в свое удовольствие; И.: get pleasure out of smth.; T.: rahatça kullanmak) ҡ.
Кемдең, нимәнең изгелеген, яҡшылығын күреп, кинәнес табыу. □ Использовать в свое удовольствие. ■ Әсәйемдең бөтә хыялы — .. килен рәхәтен куреу ине. Д. Юлтый.
РӘХӘТЛЕК (рәхәтлеге) (Р: спокойствие; И.: bliss; T.: rahatlık) и.
1. Рәхәт, тыныс, мул тормош. □ Спокойствие, блаженство, упоение, наслаждение. Рәхәтлек куреу. Н Ҡарт кейәуендә Гөлъямал рәхәтлек курмәне. Ҡарттың элекке бисәһенән ҡалған кумәк баланы тәрбиәләу өҫтөнә йорттағы бөтә ваҡ-төйәк эш уның өҫтөндә ине. Б. Ишемғол. Әлфиәнең куҙҙәренә иман нуры сыға, рәхәтлектән һәм бәхеттән томанла
на төшә. И. Абдуллин. [Әфләтун] .. ҡала тормошоноң рәхәтлектәрен татырға өлгөргәйне. Ә. Байрамов.
2. Күңелгә хушлыҡ, ләззәт биргән тойғо; рәхәт. □ Блаженство. Тормош рәхәтлеге.
■ Дала тынып ҡалды. Бөтә тирә-яҡҡа һалҡынса рәхәтлек таралды. X. Ғиләжев. Ҡапыл Ғилман Вилдановтың куңеле рәхәтлек тә, бер ук ваҡыт укенесле бошонҡолоҡ та тойҙо. Б. Бикбай. Фани донъя рәхәтлеге — байлыҡта ла тугел, һаулыҡта. Халыҡ йырынан.
РӘХӘТЛӘНДЕРЕҮ (рәхәтләндер ) (Р: доставлять удовольствие кому; И.: provide pleasure to smb; T.: zevk vermek) ҡ.
Рәхәтлек тойғоһо уятыу; кинәндереү, ләззәтләндереү. □ Доставлять удовольствие кому. Рәхәтләндереп йәшәтеу. ■ һалҡынса ел аҫтан, тубыҡтан йөрөй, иҙеу аша инеп, бөтә тәнде рәхәтләндерә. С. Агиш. Аяҡ аҫтындағы йәшел улән, уҙенсәлекле еҫ бөркөп, йөрәкте рәхәтләндерҙе. Ғ. Аллаяров. Йәнде рәхәтләндергән еңеуҙәр ҙә, уңышһыҙлыҡҡа осрап, ҙур юғалтыуҙар менән сигенгән саҡтар ҙа йыш булды. Д. Исламов.
РӘХӘТЛӘНЕҮ (рәхәтлән-) (Р: получать удовольствие; И.: receive pleasure; T.: zevk almak) ҡ.
1. Рәхәтлек тойоу; кинәнеү, ләззәтләнеү.
□ Получать удовольствие, наслаждаться, блаженствовать. // Наслаждение. Рәхәтләнеп ашау. Рәхәтләнеп йәшәу. Рәхәтләнеп йоҡлау. Рәхәтләнеп көлөу. й Ауыл кешеһе .. рәхәтләнеп тәмле йоҡоға талған. Ғ. Дәүләтшин. Емеш, уҙенә хас булмаған шаянлыҡ менән рәхәтләнеп көлә-көлә, утынды ерҙән кутәреп алып, еңел атлап текә ярға менеп китте. 3. Биишева. Ете батыр рәхәтләнеп балыҡ ашап ултыралар, ти. Әкиәттән.
2. Еңеләйеү. □ Облегчаться, становиться лёгким. Тән рәхәтләнде. Тормош рәхәтләнде.
■ Бөтә тән рәхәтләнеп, еңеләйеп ҡалды. Ә. Байрамов.
РӘШӘ I (Р: мясная муха; И.: blowfly; T.: kurt sineği) и.
Иткә йомортҡа һала торған эре күк себен.
□ Мясная муха (лат. Calliphora augur). Иткә рәшә эйәләгән.
РӘШӘ II (Р: ржавчина; И.: rust; T.: pas) и.
317