Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 353
Поиск по словарям
САЙЫ
шешәләрен ултыртты, «лосось», «сайра» консерваларын теҙҙе [Камай]. М. Ғиләжев.
САЙРАҠ (сайрағы) (Р.: название родового подразделения башкир; И.: name of Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt boyunun ismi) и. этн.
Ҡыр-ун ырыуына ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Сайрак (название родового подразделения башкир рода кыр-ун). Сайрак араһы вәкиле. Сайрак араһынан сығыу. Уныц атаһы сайрак нәҫеленән.
САЙРАЛЫУ I (сайрал-) (Р.: разбиваться на куски; И.: go to pieces; T.: parçalanmak) к.
1. Ваҡ киҫәктәргә ярылыу, ватылыу; сайрау. □ Разбиваться на куски, вдребезги (о етекле и т. д.). ■ Урам тып-тын, өйҙәрҙә ут күренмәй, ә күктә, өйкөм ак болоттар араһында, ярты ай йөҙә, ерҙә көндөҙгө шәреләрҙе каплаған кытырмак боҙҙар аяк аҫтында сатнап, сайралып ята. 3. Биишева. Әле тегендә, әле бында сылтырап тәҙрәләр сайралғаны, кемдәрҙецдер ярҙам һорап үрһәләнеп кыскырғаны, ара-тирә атыш тауыштары ишетелә. Ә. Хәкимов.
2. күсм. Юҡҡа сығыу. □ Рушиться, разрушаться. ■ Бар өмөттәре сайралып, талпынып ынтылған моратынан юлы яҙлык-кас, нимәгә инанаһы кала уныц [Көмөш тамсыныц]? Ә. Хәкимов.
САЙРАЛЫУ II (сайрал-) к. төш. кар. сайрау II. страд, от сайрау II. Сайралған бысак.
САЙРАТЫУ I (сайрат-) (Р: разбивать; И.: break into pieces; T.: parçalamak, kırmak) к.
Ваҡ киҫәктәргә ярыу, ватыу. □ Разбивать (стекло и т. д.). Сайрата һуғыу. ■ Тәҙрәнец түбәнге өлгөһөн сайрата һуктылар. Ф. Иҫәнғолов. [Тулкындар] караптарҙы .. уйнаткан-уйнаткан да, ахыр сиктә таштарға бәреп сайраткан. 3. Биишева.
САЙРАТЫУ II (сайрат-) ҡ. диал. йөкм. кар. сайрау III. понуд. от сайрау III. ■ Осконо булғас, инде күп калманы сайра-тырға утлы ялкынын. М. Тажи.
САЙРАУ I (сайра-) к. диал.
1. кар. сайралыу I. Тәҙрә быялаһы сайрап төштө. Һауыт-Һаба сайраны. Гәлсәр ваза сайраған.
2. кар. сатнау. Сайраған сынаяк. Тәҙрә сайраған. Күҙлеге сайраған.
САЙРАУ II (сайра ) к. диал. кар. сарлау I. Бысакты сайрау. Балта сайрау.
САЙРАУ III (сайра-) (Р: вспыхивать; И.: flare [up]; ignite; T: ateş almak) к. диал. кар. ләүкеү.
Бик ныҡ ялҡынланыу. □ Вспыхивать, воспламениться, усиливаться; пылать продолжительно (об огне). Сайрап яныу. ■ [Ҡарағайҙар] сайыр һымак сайрап то-канғандар, көл калғансы балкып янғандар. В. Ишмырҙин.
САЙРАУ IV (сайра-) (Р: петь (о птицах); И.: warble; T: ötmek) к. диал. кар. һайрау.
Төрлө матур, моңло тауыш менән көйләү (коштарға карата). □ Петь (о птицах). Ҡоштар сайрай. Һандуғас сайрай. Сыйырсык сайрай.
САЙРАУ V (сайра ) (Р: трещать; И.: crackle; T: çatırdamak) к. диал. кар. шытырлау.
Шытыр итеү. □ Трещать. Һөйәктәре сайрап тора. ■ Тән тиреһе тағы ла сатнап йыртылған, һөйәк-һаяғы сайрап ватылған кеүек түҙгеһеҙ ауыртыуҙан тағы кыскырып ебәрә яҙҙы [Заһира]. 3. Биишева.
САЙСҠАН КИШЕРЕ (Р: бутень; И: cow parsley; T: yaban havucu) и. бот. диал. кар. ҡуянтубыҡ.
Кишергә оҡшап торған ашамлыҡ үлән. □ Бутень (лат. Chaerophyllum). Сайсҡан кишере тамыры. Сайскан кишере каҙыу. Сайс-кан кишере ашау.
САЙТ [ингл. site ‘урын’] (Р: сайт; И.: site; Т: site) и.
Ойошманың йәки шәхестең Интернет селтәрен дәге электрон файл дары йыйылмаһы. □ Сайт. Рәсми сайт. Сайттыц адресы. ■ Баймак калаһыныц йылылык селтәре схемаһы менән хакимиәттец рәсми сайтын-да танышырға мөмкин. «Һаҡмар», 12 сентябрь 2013.
САЙЫ (Р: каждый; И.: every, each; Т: her) бәйл. диал. кар. һайын.
Нимәнецдер ҡабатланып тороуын, көсәйә барыуын белдерә. □ Каждый; по мере того как; каждый раз когда; каждый раз
353
шешәләрен ултыртты, «лосось», «сайра» консерваларын теҙҙе [Камай]. М. Ғиләжев.
САЙРАҠ (сайрағы) (Р.: название родового подразделения башкир; И.: name of Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt boyunun ismi) и. этн.
Ҡыр-ун ырыуына ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Сайрак (название родового подразделения башкир рода кыр-ун). Сайрак араһы вәкиле. Сайрак араһынан сығыу. Уныц атаһы сайрак нәҫеленән.
САЙРАЛЫУ I (сайрал-) (Р.: разбиваться на куски; И.: go to pieces; T.: parçalanmak) к.
1. Ваҡ киҫәктәргә ярылыу, ватылыу; сайрау. □ Разбиваться на куски, вдребезги (о етекле и т. д.). ■ Урам тып-тын, өйҙәрҙә ут күренмәй, ә күктә, өйкөм ак болоттар араһында, ярты ай йөҙә, ерҙә көндөҙгө шәреләрҙе каплаған кытырмак боҙҙар аяк аҫтында сатнап, сайралып ята. 3. Биишева. Әле тегендә, әле бында сылтырап тәҙрәләр сайралғаны, кемдәрҙецдер ярҙам һорап үрһәләнеп кыскырғаны, ара-тирә атыш тауыштары ишетелә. Ә. Хәкимов.
2. күсм. Юҡҡа сығыу. □ Рушиться, разрушаться. ■ Бар өмөттәре сайралып, талпынып ынтылған моратынан юлы яҙлык-кас, нимәгә инанаһы кала уныц [Көмөш тамсыныц]? Ә. Хәкимов.
САЙРАЛЫУ II (сайрал-) к. төш. кар. сайрау II. страд, от сайрау II. Сайралған бысак.
САЙРАТЫУ I (сайрат-) (Р: разбивать; И.: break into pieces; T.: parçalamak, kırmak) к.
Ваҡ киҫәктәргә ярыу, ватыу. □ Разбивать (стекло и т. д.). Сайрата һуғыу. ■ Тәҙрәнец түбәнге өлгөһөн сайрата һуктылар. Ф. Иҫәнғолов. [Тулкындар] караптарҙы .. уйнаткан-уйнаткан да, ахыр сиктә таштарға бәреп сайраткан. 3. Биишева.
САЙРАТЫУ II (сайрат-) ҡ. диал. йөкм. кар. сайрау III. понуд. от сайрау III. ■ Осконо булғас, инде күп калманы сайра-тырға утлы ялкынын. М. Тажи.
САЙРАУ I (сайра-) к. диал.
1. кар. сайралыу I. Тәҙрә быялаһы сайрап төштө. Һауыт-Һаба сайраны. Гәлсәр ваза сайраған.
2. кар. сатнау. Сайраған сынаяк. Тәҙрә сайраған. Күҙлеге сайраған.
САЙРАУ II (сайра ) к. диал. кар. сарлау I. Бысакты сайрау. Балта сайрау.
САЙРАУ III (сайра-) (Р: вспыхивать; И.: flare [up]; ignite; T: ateş almak) к. диал. кар. ләүкеү.
Бик ныҡ ялҡынланыу. □ Вспыхивать, воспламениться, усиливаться; пылать продолжительно (об огне). Сайрап яныу. ■ [Ҡарағайҙар] сайыр һымак сайрап то-канғандар, көл калғансы балкып янғандар. В. Ишмырҙин.
САЙРАУ IV (сайра-) (Р: петь (о птицах); И.: warble; T: ötmek) к. диал. кар. һайрау.
Төрлө матур, моңло тауыш менән көйләү (коштарға карата). □ Петь (о птицах). Ҡоштар сайрай. Һандуғас сайрай. Сыйырсык сайрай.
САЙРАУ V (сайра ) (Р: трещать; И.: crackle; T: çatırdamak) к. диал. кар. шытырлау.
Шытыр итеү. □ Трещать. Һөйәктәре сайрап тора. ■ Тән тиреһе тағы ла сатнап йыртылған, һөйәк-һаяғы сайрап ватылған кеүек түҙгеһеҙ ауыртыуҙан тағы кыскырып ебәрә яҙҙы [Заһира]. 3. Биишева.
САЙСҠАН КИШЕРЕ (Р: бутень; И: cow parsley; T: yaban havucu) и. бот. диал. кар. ҡуянтубыҡ.
Кишергә оҡшап торған ашамлыҡ үлән. □ Бутень (лат. Chaerophyllum). Сайсҡан кишере тамыры. Сайскан кишере каҙыу. Сайс-кан кишере ашау.
САЙТ [ингл. site ‘урын’] (Р: сайт; И.: site; Т: site) и.
Ойошманың йәки шәхестең Интернет селтәрен дәге электрон файл дары йыйылмаһы. □ Сайт. Рәсми сайт. Сайттыц адресы. ■ Баймак калаһыныц йылылык селтәре схемаһы менән хакимиәттец рәсми сайтын-да танышырға мөмкин. «Һаҡмар», 12 сентябрь 2013.
САЙЫ (Р: каждый; И.: every, each; Т: her) бәйл. диал. кар. һайын.
Нимәнецдер ҡабатланып тороуын, көсәйә барыуын белдерә. □ Каждый; по мере того как; каждый раз когда; каждый раз
353