Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 362
Поиск по словарям
САҠ-СОҠ
шунда бара, тигеҙ рәттәргә теҙелә һәм .. бында табан саба. Н. Мусин. • Саҡсауыл утын ҡыҙғансы, һикһәндәге ҡарт улер, саҡсауыл утын ҡыҙғандан һуц, ҡыҙыуына ҡыҙ улер. Әйтем.
САҠ-СОҠ р. диал. ҡар. саҡ-саҡ. Өйгә саҡ-соҡ ҡайтып еттек. Саҡ-соҡ эшемде бөттөм. Буранда саҡ-соҡ атлап барҙым.
САҠ-СУҠ (Р.: Сак и Сук (мифические образы двух братьев, проклятых матерью или мачехой и принявших: обличье птиц); И.: mythical twins; T.: Sak ile Suk (anneleri lânet eden ve kuşa dönüşen efsanevi iki erkek kardeş) и. миф.
Ике мифик ҡош (әсә ҡарғышынан ҡошҡа әйләнеп, бер-береһен курергә зар интеккән ике бер туған ир бала). □ Сак и Сук (мифические образы двух братьев, проклятых матерью и принявших облик птиц, зовущих в ночи друг друга кликом «сак» и «сук»). Саҡ-Суҡ бәйете. ■ Урман эсендә ҡоштар һайрайҙыр, ҡош араһында Саҡ-Суҡ илайҙыр. Бәйеттән. Бынан Емештец хәтеренә ҡауыша алмай илап ғумер иткән ике туған хаҡындағы Саҡ-Суҡ әкиәте килеп төшә лә, куҙҙәренә йәш эркелә. 3. Биишева. «Саҡ-Суҡ» бәйетен ятҡа уҡырға ярайҙыр бит? — тип һораны ла, мөғәллим баш ҡаҡҡас, Мифтахетдин әсәһенән отоп алған бәйетте һамаҡланы. Я. Хамматов. Камил тубәһе йондоҙло куккә тейеп торғандай куренгән Алтынтау яғына куҙ төшөрөп алды ла, елкәһен ҡашып: «Саҡ-Суҡ тауышы ишетеләлерме-юҡмы, әйтеуе ҡыйын», — [тине]. М. Садиҡова.
САҠСУР (Р.: меховая обувь; И.: fur footwear; T: kürk ayakkabı) и. этн. диал.
Тиренән тегелгән аяҡ кейеме. □ Меховая обувь. ■ Борон тире иләп, йөнлө яғын эскә ҡуйып, саҡсур тегә торғайныҡ. Экспедиция материалдарынан.
САҠТЫРЫУ I (саҡтыр ) (Р: спускать курок; И.: trigger; T: tetiği çekmek) ҡ.
1. Атыр өсөн сирттереү (атыу ҡоралын). □ Спускать курок. ■ [Гөлбостан:] Курше-кулән уянып сығыр ине, мылтығыңды тоҫҡап саҡтырһаң. М. Тажи. «Ат, ниңә атмайһың?!» — тип Бураншиндың асыуланып
ҡысҡырыуына Искәндәр мылтығын саҡтырып ебәрҙе. Ә. Хәкимов.
2. ҡар. сағыу 1,1. Саҡма саҡтырыу.
САҠТЫРЫУ II (саҡтыр ) ҡ. йөкм. ҡар. сағыу II. понуд. от сағыу II. Бал ҡортонан саҡтырыу. Йыландан саҡтырыу. ■ Бәләкәй малайҙар телләшеп торһалар, ололары тота ла, кесерткән йолҡоп алып, уларҙың яланғас ерҙәрен саҡтырып бөтөрәләр ине. Ғ. Хәйри.
САҠТЫРЫУ III (саҡтыр ) (Р: сглазить;
И.: put a hex on; T: nazar değdirmek) ҡ. диал.
Күҙ тейҙереү. □ Сглазить. ■ Саҡтырғанһың бит баланы. Экспедиция материалдарынан.
САҠЫРҒЫЛАУ (саҡырғыла-) (Р: звать;
И.: invite; T: ara sıra çağırmak) ҡ.
Һирәк-Һаяҡ саҡырып тороу. □ Звать, приглашать изредка кого, һирәк-һаяҡ ҡунаҡ та саҡырғылайбыҙ. Апайым да уҙенә саҡырғылап тора. Курше ҡарсыҡты ҡунаҡҡа саҡырғылап тора Хәмиҙә.
САҠЫРТЫУ (саҡырт-) (Р: вызвать; И.: summon; T: çağırmak) ҡ.
1. Ниндәйҙер кеше йәки яҙыу, хат һ. б. аша кемделер үҙ яныңа килтертеү. □ Вызвать. Ауырый башлағас, әбей ҡалалағы ҡыҙын саҡыртып ҡайтарҙы. ■ Тевкелев башта Нурали хандың уҙен генә саҡыртып, икәуҙән-икәу куҙмә-куҙ аулаҡлап һөйләште. Ғ. Хөсәйенов. Еҙукәй баһадир, улы Ну-ретдинде саҡыртып, Һаҡмар буйында йәй-ләгән Дәурән мырҙаға сапҡын ебәрергә ҡушты. Ә. Хәкимов.
2. Берәй эш йәки маҡсат менән ҡайҙалыр килергә ҡушыу, саҡырып килтереү. □ Вызывать. Йыйылышҡа саҡыртыу. Кәңәшмәгә саҡыртыу. ■ Фәрзәнәнең бөгөнгөләй хәтерендә әле, Ғәлимйәнде һуғышҡа оҙатҡандың икенсе көнөндә ҡайныһы менән уны колхоздың яңы председателе Таңсулпан идараға саҡыртып алды. Ф. Әсәнов. Тик Ғәҙелгә еңеусе ҡиәфәтендә йөрөргә һис тә форсат бирмәнеләр: иртәгеһен ук уны обкомға, булек мөдиренә саҡырттылар. Т. Сәғитов. Каһарман кантонда ҡунаҡ булып йәшәгәндең икенсе тәулегендә Мифтахетдин Аҡмулланы губернаторға саҡыртып, махсус йомошсо килде. Я. Хамматов.
362
шунда бара, тигеҙ рәттәргә теҙелә һәм .. бында табан саба. Н. Мусин. • Саҡсауыл утын ҡыҙғансы, һикһәндәге ҡарт улер, саҡсауыл утын ҡыҙғандан һуц, ҡыҙыуына ҡыҙ улер. Әйтем.
САҠ-СОҠ р. диал. ҡар. саҡ-саҡ. Өйгә саҡ-соҡ ҡайтып еттек. Саҡ-соҡ эшемде бөттөм. Буранда саҡ-соҡ атлап барҙым.
САҠ-СУҠ (Р.: Сак и Сук (мифические образы двух братьев, проклятых матерью или мачехой и принявших: обличье птиц); И.: mythical twins; T.: Sak ile Suk (anneleri lânet eden ve kuşa dönüşen efsanevi iki erkek kardeş) и. миф.
Ике мифик ҡош (әсә ҡарғышынан ҡошҡа әйләнеп, бер-береһен курергә зар интеккән ике бер туған ир бала). □ Сак и Сук (мифические образы двух братьев, проклятых матерью и принявших облик птиц, зовущих в ночи друг друга кликом «сак» и «сук»). Саҡ-Суҡ бәйете. ■ Урман эсендә ҡоштар һайрайҙыр, ҡош араһында Саҡ-Суҡ илайҙыр. Бәйеттән. Бынан Емештец хәтеренә ҡауыша алмай илап ғумер иткән ике туған хаҡындағы Саҡ-Суҡ әкиәте килеп төшә лә, куҙҙәренә йәш эркелә. 3. Биишева. «Саҡ-Суҡ» бәйетен ятҡа уҡырға ярайҙыр бит? — тип һораны ла, мөғәллим баш ҡаҡҡас, Мифтахетдин әсәһенән отоп алған бәйетте һамаҡланы. Я. Хамматов. Камил тубәһе йондоҙло куккә тейеп торғандай куренгән Алтынтау яғына куҙ төшөрөп алды ла, елкәһен ҡашып: «Саҡ-Суҡ тауышы ишетеләлерме-юҡмы, әйтеуе ҡыйын», — [тине]. М. Садиҡова.
САҠСУР (Р.: меховая обувь; И.: fur footwear; T: kürk ayakkabı) и. этн. диал.
Тиренән тегелгән аяҡ кейеме. □ Меховая обувь. ■ Борон тире иләп, йөнлө яғын эскә ҡуйып, саҡсур тегә торғайныҡ. Экспедиция материалдарынан.
САҠТЫРЫУ I (саҡтыр ) (Р: спускать курок; И.: trigger; T: tetiği çekmek) ҡ.
1. Атыр өсөн сирттереү (атыу ҡоралын). □ Спускать курок. ■ [Гөлбостан:] Курше-кулән уянып сығыр ине, мылтығыңды тоҫҡап саҡтырһаң. М. Тажи. «Ат, ниңә атмайһың?!» — тип Бураншиндың асыуланып
ҡысҡырыуына Искәндәр мылтығын саҡтырып ебәрҙе. Ә. Хәкимов.
2. ҡар. сағыу 1,1. Саҡма саҡтырыу.
САҠТЫРЫУ II (саҡтыр ) ҡ. йөкм. ҡар. сағыу II. понуд. от сағыу II. Бал ҡортонан саҡтырыу. Йыландан саҡтырыу. ■ Бәләкәй малайҙар телләшеп торһалар, ололары тота ла, кесерткән йолҡоп алып, уларҙың яланғас ерҙәрен саҡтырып бөтөрәләр ине. Ғ. Хәйри.
САҠТЫРЫУ III (саҡтыр ) (Р: сглазить;
И.: put a hex on; T: nazar değdirmek) ҡ. диал.
Күҙ тейҙереү. □ Сглазить. ■ Саҡтырғанһың бит баланы. Экспедиция материалдарынан.
САҠЫРҒЫЛАУ (саҡырғыла-) (Р: звать;
И.: invite; T: ara sıra çağırmak) ҡ.
Һирәк-Һаяҡ саҡырып тороу. □ Звать, приглашать изредка кого, һирәк-һаяҡ ҡунаҡ та саҡырғылайбыҙ. Апайым да уҙенә саҡырғылап тора. Курше ҡарсыҡты ҡунаҡҡа саҡырғылап тора Хәмиҙә.
САҠЫРТЫУ (саҡырт-) (Р: вызвать; И.: summon; T: çağırmak) ҡ.
1. Ниндәйҙер кеше йәки яҙыу, хат һ. б. аша кемделер үҙ яныңа килтертеү. □ Вызвать. Ауырый башлағас, әбей ҡалалағы ҡыҙын саҡыртып ҡайтарҙы. ■ Тевкелев башта Нурали хандың уҙен генә саҡыртып, икәуҙән-икәу куҙмә-куҙ аулаҡлап һөйләште. Ғ. Хөсәйенов. Еҙукәй баһадир, улы Ну-ретдинде саҡыртып, Һаҡмар буйында йәй-ләгән Дәурән мырҙаға сапҡын ебәрергә ҡушты. Ә. Хәкимов.
2. Берәй эш йәки маҡсат менән ҡайҙалыр килергә ҡушыу, саҡырып килтереү. □ Вызывать. Йыйылышҡа саҡыртыу. Кәңәшмәгә саҡыртыу. ■ Фәрзәнәнең бөгөнгөләй хәтерендә әле, Ғәлимйәнде һуғышҡа оҙатҡандың икенсе көнөндә ҡайныһы менән уны колхоздың яңы председателе Таңсулпан идараға саҡыртып алды. Ф. Әсәнов. Тик Ғәҙелгә еңеусе ҡиәфәтендә йөрөргә һис тә форсат бирмәнеләр: иртәгеһен ук уны обкомға, булек мөдиренә саҡырттылар. Т. Сәғитов. Каһарман кантонда ҡунаҡ булып йәшәгәндең икенсе тәулегендә Мифтахетдин Аҡмулланы губернаторға саҡыртып, махсус йомошсо килде. Я. Хамматов.
362