Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 448
Поиск по словарям
САУЫЛ ЕЛӘГЕ
большая берёза (мифологизированноерастение, место обитания духа дерева). Сауылда ағас эйәһе йәшәй.
3. ҡар. сауыллыҡ 1. Я [Ғәрифә — Бикмырҙаға:] Сауылдан сыбыҡ-сабыҡ булһа ла алып ҡайтһаңсы? Н. Ҡәрип. Алагулкәй буйы сауылға ҡыҙ балаҡай сыға уйынға. Халыҡ йырынан. Сауыл ситенән, еләҫ яҙғы елгә елкәһен ҡуйып, ҡарт тирмәнсе атлай. Р. Камал.
4. диал. Йәш ҡайын үҫкән ағаслыҡ; сауҡа. □ Молодой березняк. Сауылға барыу. Сауыл — йәш-елкенсәктең иң яратҡан урыны.
САУЫЛ ЕЛӘГЕ (Р.: земляника; И.: strawberry; T.: çilek) и. бот. диал. ҡар. ҡайын еләге.
Роза сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған өсәр япраҡлы, тәпәшәк һабаҡлы, аҡ сәскәле алһыу ҡыҙыл төҫтәге хуш еҫле оҙонсараҡ еләк. □ Земляника (лат. Fragaria). Яңы ғына бешкән сауыл еләктәре. Сауыл еләге йыйыу.
САУЫЛЛЫҠ (сауыллығы) (Р: старый березняк, берёзовая роща; И.: birchwood; T.: huş ormanı) u.
1. Эре ҡайын ағаслығы. □ Старый березняк, берёзовая роща. Ж Ауыл артына сыҡҡас та, сауыллыҡ араһына инеп юғалдыҡ. Н. Ҡәрип. Ашап, эсеп ҡоторонған халыҡ, оран һалып, сауыллыҡ араһына ябырылды. Т. Хәйбуллин.
2. диал. ҡар. сауҡалыҡ. □ Молодой березняк, берёзовая роща. ■ Өҫкә ябырылмай, көҙгө ажар ел ише битте өтмәй, ә сауыллыҡ араһына, еләҫкә саҡыра. Р. Камал.
САУЫЛЫУ (сауыл-) (Р: скапливаться, скучиваться; И.: heap[up]; T.: yığılmak) ҡ.
Бер ергә тупланыу; өйкөлөү (малға ҡарата). □ Скапливаться, скучиваться (о скотине). Мал сауыла. ■ [Бай:] Малдар тарпан булып сауылып баҫһа, Аҡһаҡ ҡоланы атып ултереп, ҡалғандарын алып ҡайтығыҙ. «Аҡһаҡ ҡола».
САУЫМ I [ғәр. е.^1 (Р.: мусульманский пост; И.: Mohammedan fasting-day, Ramadan; T.: savm) и. иҫк. ҡар. ураҙа.
Мосолмандарҙа рамаҙан айында ай буйына иртә таңдан ҡояш байығансы ашамай-эсмәй тороу йолаһы. □ Мусульманский пост. ■ Атлас тун баҙарында ҡиммәт утәр, сауым илдең баҙарында һыу ҙа бикәр. М. Аҡмулла. Намаҙ, зәҡәт, ғөшөр, сауым тураһында яҙылған был китапты һорағас, мәзиндең куңеле йомшап китте. Ғ. Ғүмәр.
САУЫМ II (Р: четыре сплетённые нити при сучении верёвки; И.: four fhreads; T.: dört iplik) и. диал.
Кәләптәге дүрт тын еп. □ Четыре сплетённые нити при сучении верёвки. Дурт сауымдан ишелгән аркан. Алтмыш сауым en бер баҫма була.
САУЫМ III (Р: гостинцы, приносимые на свадьбу; И.: wedding gift; T.: düğün hediyeleri) и. диал.
Туйға алып барылған күстәнәс. □ Гостинцы, приносимые на свадьбу. Туйға ҡатнашҡан ҡоҙалар барыһы ла сауым менән баралар.
САУЫН I (Р: пир, пиршество с гостями; И.: feast; T: şölen) и. иҫк. ҡар. мәжлес.
Ҡунаҡ мәжлесе; туй. □ Пир, пиршество с гостями. Сауынға уҙаҡтары менән дурт пар килде.
САУЫН II [ғәр. ûj~=>] (Р: уход разорившихся бедняков к своим богатым родичам на наёмную работу; И.: provision of assistance; T: yoksul akrabalara yardım) и. иҫк.
Малы үлеп, бөлгөнлөккә төшкән башҡорттарҙың байыраҡ туғандарына ялланып эшләүе. □ Уход разорившихся бедняков к своим богатым родичам на наёмную работу. Я Малы ҡазалап бөлгән ярлылар уҙ ырыуындағы байға ялсы булып китә торған булған. Шул мөнәсәбәт сауын тип аталған. Ә. Әсфәндиәров.
САУЫН ӘЙТЕҮ (сауын әйт-) (Р: объяв лять о предстоящей свадьбе; И.: to announce an engagement; T: nişanı ilan etmek) ҡ.
Туй, мәжлес булырын иғлан итеү. □ Объявлять о предстоящей свадьбе, о будущем пиршестве. Н Бейҙәрҙең был һуҙенә бары кунде, кушәлә сауын әйтеп атҡа менде. «Буҙйегет».
448
большая берёза (мифологизированноерастение, место обитания духа дерева). Сауылда ағас эйәһе йәшәй.
3. ҡар. сауыллыҡ 1. Я [Ғәрифә — Бикмырҙаға:] Сауылдан сыбыҡ-сабыҡ булһа ла алып ҡайтһаңсы? Н. Ҡәрип. Алагулкәй буйы сауылға ҡыҙ балаҡай сыға уйынға. Халыҡ йырынан. Сауыл ситенән, еләҫ яҙғы елгә елкәһен ҡуйып, ҡарт тирмәнсе атлай. Р. Камал.
4. диал. Йәш ҡайын үҫкән ағаслыҡ; сауҡа. □ Молодой березняк. Сауылға барыу. Сауыл — йәш-елкенсәктең иң яратҡан урыны.
САУЫЛ ЕЛӘГЕ (Р.: земляника; И.: strawberry; T.: çilek) и. бот. диал. ҡар. ҡайын еләге.
Роза сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған өсәр япраҡлы, тәпәшәк һабаҡлы, аҡ сәскәле алһыу ҡыҙыл төҫтәге хуш еҫле оҙонсараҡ еләк. □ Земляника (лат. Fragaria). Яңы ғына бешкән сауыл еләктәре. Сауыл еләге йыйыу.
САУЫЛЛЫҠ (сауыллығы) (Р: старый березняк, берёзовая роща; И.: birchwood; T.: huş ormanı) u.
1. Эре ҡайын ағаслығы. □ Старый березняк, берёзовая роща. Ж Ауыл артына сыҡҡас та, сауыллыҡ араһына инеп юғалдыҡ. Н. Ҡәрип. Ашап, эсеп ҡоторонған халыҡ, оран һалып, сауыллыҡ араһына ябырылды. Т. Хәйбуллин.
2. диал. ҡар. сауҡалыҡ. □ Молодой березняк, берёзовая роща. ■ Өҫкә ябырылмай, көҙгө ажар ел ише битте өтмәй, ә сауыллыҡ араһына, еләҫкә саҡыра. Р. Камал.
САУЫЛЫУ (сауыл-) (Р: скапливаться, скучиваться; И.: heap[up]; T.: yığılmak) ҡ.
Бер ергә тупланыу; өйкөлөү (малға ҡарата). □ Скапливаться, скучиваться (о скотине). Мал сауыла. ■ [Бай:] Малдар тарпан булып сауылып баҫһа, Аҡһаҡ ҡоланы атып ултереп, ҡалғандарын алып ҡайтығыҙ. «Аҡһаҡ ҡола».
САУЫМ I [ғәр. е.^1 (Р.: мусульманский пост; И.: Mohammedan fasting-day, Ramadan; T.: savm) и. иҫк. ҡар. ураҙа.
Мосолмандарҙа рамаҙан айында ай буйына иртә таңдан ҡояш байығансы ашамай-эсмәй тороу йолаһы. □ Мусульманский пост. ■ Атлас тун баҙарында ҡиммәт утәр, сауым илдең баҙарында һыу ҙа бикәр. М. Аҡмулла. Намаҙ, зәҡәт, ғөшөр, сауым тураһында яҙылған был китапты һорағас, мәзиндең куңеле йомшап китте. Ғ. Ғүмәр.
САУЫМ II (Р: четыре сплетённые нити при сучении верёвки; И.: four fhreads; T.: dört iplik) и. диал.
Кәләптәге дүрт тын еп. □ Четыре сплетённые нити при сучении верёвки. Дурт сауымдан ишелгән аркан. Алтмыш сауым en бер баҫма була.
САУЫМ III (Р: гостинцы, приносимые на свадьбу; И.: wedding gift; T.: düğün hediyeleri) и. диал.
Туйға алып барылған күстәнәс. □ Гостинцы, приносимые на свадьбу. Туйға ҡатнашҡан ҡоҙалар барыһы ла сауым менән баралар.
САУЫН I (Р: пир, пиршество с гостями; И.: feast; T: şölen) и. иҫк. ҡар. мәжлес.
Ҡунаҡ мәжлесе; туй. □ Пир, пиршество с гостями. Сауынға уҙаҡтары менән дурт пар килде.
САУЫН II [ғәр. ûj~=>] (Р: уход разорившихся бедняков к своим богатым родичам на наёмную работу; И.: provision of assistance; T: yoksul akrabalara yardım) и. иҫк.
Малы үлеп, бөлгөнлөккә төшкән башҡорттарҙың байыраҡ туғандарына ялланып эшләүе. □ Уход разорившихся бедняков к своим богатым родичам на наёмную работу. Я Малы ҡазалап бөлгән ярлылар уҙ ырыуындағы байға ялсы булып китә торған булған. Шул мөнәсәбәт сауын тип аталған. Ә. Әсфәндиәров.
САУЫН ӘЙТЕҮ (сауын әйт-) (Р: объяв лять о предстоящей свадьбе; И.: to announce an engagement; T: nişanı ilan etmek) ҡ.
Туй, мәжлес булырын иғлан итеү. □ Объявлять о предстоящей свадьбе, о будущем пиршестве. Н Бейҙәрҙең был һуҙенә бары кунде, кушәлә сауын әйтеп атҡа менде. «Буҙйегет».
448