Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 452
Поиск по словарям
САФҠА ИНДЕРЕҮ
2. кусм. Башҡалар рәтенә инеп (үҫеп етеп йәки ауырыуҙан арынып) эшкә тотоноу, бергә эшләй башлау. □ Вступать в строй; вернуться в строй; становиться в строй. S Уныц [Хәлкәс] кеуектәр әллә ни эшләп иртәрәк һауығып сыҡты. Хатта кайһы берәуҙәр яңынан сафҡа баҫты. Д. Бүләков.
3. кусм. Эш өсөн әҙер булып, эшләй башлау; эксплуатацияға бирелеү. □ Вступить в строй работающих; вводить что-л. в строй, в эксплуатацию. Хужалыҡта яңы ҡеуәттәр сафҡа баҫа.
САФҠА ИНДЕРЕҮ (сафҡа индер ) ҡ. йөкм. ҡар. сафҡа инеү. понуд. от сафҡа инеү. ■ [Ғәлинуров:] Эксперименталь цехты ваҡытында сафҡа индереу — беҙҙең намыҫ эшебеҙ. Ышанысты аҡлау өсөн беҙҙең мөмкинлектәребеҙ бар. Д. Бүләков.
САФҠА ИНЕҮ (сафҡа ин-) к. ҡар. сафҡа баҫыу. ■ Әпшәндә ҙур тирмән сафҡа инде. Р. Камал.
САФЛАНДЫРҒЫС (Р: освежитель; И.: freshener; T.: tazeleyici) и.
Төрлө насар еҫтәрҙән бүлмәнең, бәҙрәфтең һ. б. һауаһын сафландыра торған нәмә. □ Освежитель. / Освежающий. Һауа сафландырғыс. Сафландырғыс һатып алыу. Сафландырғыс ҡулланыу.
САФЛАНДЫРЫУ I (сафландыр-) (Р: очищать, очистить; И.: clean; T.: tazelemek) ҡ.
1. Башҡа ҡушылдыҡтарҙан азат итеү, айырып алыу; саф (I, 1) итеү. □ Очищать, очистить. // Очищение, очистка. Ультратауыш менән сафландырыу. Көкөрттө сафландырыу.
2. кусм. Нәҫелде (мал-тыуар тураһында) һайлап алыу юлы менән бер төрлөгә килтереү йәки элекке саф нәҫелде киренән ҡайтарыу. □ Облагораживать, облагородить. // Облагораживание, облагорожение. Тоҡомдо сафландырыу. Башҡорт аттарын сафландырыу.
3. Тондороп, таҙартып, саф (I, 2) итеү (бысраҡ һыуҙы һ. 6.). □ Очистить, очищать. // Очистка, очищение. Йылға һыуын сафландырыу.
4. Бөркөүлеген, туҙанын һ. б. бөтөрөп, елләтеп, һауаны, бүлмәне саф (I, 2) итеү.
□ Освежать, освежить. // Освежение. Булмә һауаһын вентиляция менән сафландырыу. ■ һауа сафландырып тау биттәрен ҡаплап уҫкән артышы ла, куҙ ҡамаштырырлыҡ ҡара ҡарағаты ла, әлмороно ла, бөрлөгәне лә, ҡайын еләге лә .. һәм тағы һанап бөткөһөҙ шифалы уҫемлектәре куп Уралдың. Д. Бураҡаев.
5. кусм. Ял иттереп, арыуын, ҡаңғыры-уын бөтөрөү (башты); буталсыҡ уй, фекерҙәрҙән һ. б. арындырыу (кешене, аңды, куңелде һ. б.). □ Освежить, освежать (голову, память), очищаться, освободиться (от мыслей). Ял итеп, башты сафландырыу. ■ Тетрәндерә, алға әйҙәй сафландырып Рәми рухы. Г. Ҡотоева. [Рәғиҙә:] Йәмһеҙ кешеләрҙән, ҡара уйҙарҙан, низағтарҙан әллә ниндәй саф йәндәр ҙә керләнә. Йәнде гел таҙартып, сафландырып торорға кәрәк. С. Хафизов.
САФЛАНДЫРЫУ II (сафландыр-) (Р.: построить рядами; выстраивать; И.: line up; T.: sıraya dizmek) ҡ.
Саф (П) итеп теҙеү, сафҡа баҫтырыу.
□ Построить рядами; выстраивать, һалдаттарҙы сафландырыу.
САФЛАНЫУ I (сафлан-) (Р.: очищаться; И.: be refined; clean; T.: temizlenmek) ҡ.
1. Башҡа ҡушылдыҡтарҙан азат булыу, айырылыу; саф (I, 1) булыу, сафҡа әйләнеү.
□ Очищаться. // Очищение. Сафланған көкөрт.
2. Тоноп, таҙарып, саф (I, 2) хәленә килеү. □ Очищаться. // Очищение. Шишмә һыуы сафланды. Сафланған һыу.
3. Туҙаны, бөркөүлеге бөтөү, таҙарыу.
□ Становиться, стать чистым; освежаться. // Освежение. Һауа сафланып китте. ■ Сал Йуруҙән йәмгә сорналһын тип, сафланһын тип бөтә тирә-яҡ, Ҡаратауҙың кукрәккәйен ярып, урғып килеп сыҡҡан Ҡорғаҙаҡ. А. Игебаев.
4. Ял итеп, арыуы, ҡаңғырыуы бөтөү, асылыу (башҡа ҡарата)', кире хис, тойғоларҙан, буталсыҡ уйҙарҙан, ауыр тәьҫораттарҙан арыныу. □ Освежиться, становиться, стать свежим. // Освежение. Баш сафланып ҡалыу. Аң сафланыу. ■ Тап-таҙа
452
2. кусм. Башҡалар рәтенә инеп (үҫеп етеп йәки ауырыуҙан арынып) эшкә тотоноу, бергә эшләй башлау. □ Вступать в строй; вернуться в строй; становиться в строй. S Уныц [Хәлкәс] кеуектәр әллә ни эшләп иртәрәк һауығып сыҡты. Хатта кайһы берәуҙәр яңынан сафҡа баҫты. Д. Бүләков.
3. кусм. Эш өсөн әҙер булып, эшләй башлау; эксплуатацияға бирелеү. □ Вступить в строй работающих; вводить что-л. в строй, в эксплуатацию. Хужалыҡта яңы ҡеуәттәр сафҡа баҫа.
САФҠА ИНДЕРЕҮ (сафҡа индер ) ҡ. йөкм. ҡар. сафҡа инеү. понуд. от сафҡа инеү. ■ [Ғәлинуров:] Эксперименталь цехты ваҡытында сафҡа индереу — беҙҙең намыҫ эшебеҙ. Ышанысты аҡлау өсөн беҙҙең мөмкинлектәребеҙ бар. Д. Бүләков.
САФҠА ИНЕҮ (сафҡа ин-) к. ҡар. сафҡа баҫыу. ■ Әпшәндә ҙур тирмән сафҡа инде. Р. Камал.
САФЛАНДЫРҒЫС (Р: освежитель; И.: freshener; T.: tazeleyici) и.
Төрлө насар еҫтәрҙән бүлмәнең, бәҙрәфтең һ. б. һауаһын сафландыра торған нәмә. □ Освежитель. / Освежающий. Һауа сафландырғыс. Сафландырғыс һатып алыу. Сафландырғыс ҡулланыу.
САФЛАНДЫРЫУ I (сафландыр-) (Р: очищать, очистить; И.: clean; T.: tazelemek) ҡ.
1. Башҡа ҡушылдыҡтарҙан азат итеү, айырып алыу; саф (I, 1) итеү. □ Очищать, очистить. // Очищение, очистка. Ультратауыш менән сафландырыу. Көкөрттө сафландырыу.
2. кусм. Нәҫелде (мал-тыуар тураһында) һайлап алыу юлы менән бер төрлөгә килтереү йәки элекке саф нәҫелде киренән ҡайтарыу. □ Облагораживать, облагородить. // Облагораживание, облагорожение. Тоҡомдо сафландырыу. Башҡорт аттарын сафландырыу.
3. Тондороп, таҙартып, саф (I, 2) итеү (бысраҡ һыуҙы һ. 6.). □ Очистить, очищать. // Очистка, очищение. Йылға һыуын сафландырыу.
4. Бөркөүлеген, туҙанын һ. б. бөтөрөп, елләтеп, һауаны, бүлмәне саф (I, 2) итеү.
□ Освежать, освежить. // Освежение. Булмә һауаһын вентиляция менән сафландырыу. ■ һауа сафландырып тау биттәрен ҡаплап уҫкән артышы ла, куҙ ҡамаштырырлыҡ ҡара ҡарағаты ла, әлмороно ла, бөрлөгәне лә, ҡайын еләге лә .. һәм тағы һанап бөткөһөҙ шифалы уҫемлектәре куп Уралдың. Д. Бураҡаев.
5. кусм. Ял иттереп, арыуын, ҡаңғыры-уын бөтөрөү (башты); буталсыҡ уй, фекерҙәрҙән һ. б. арындырыу (кешене, аңды, куңелде һ. б.). □ Освежить, освежать (голову, память), очищаться, освободиться (от мыслей). Ял итеп, башты сафландырыу. ■ Тетрәндерә, алға әйҙәй сафландырып Рәми рухы. Г. Ҡотоева. [Рәғиҙә:] Йәмһеҙ кешеләрҙән, ҡара уйҙарҙан, низағтарҙан әллә ниндәй саф йәндәр ҙә керләнә. Йәнде гел таҙартып, сафландырып торорға кәрәк. С. Хафизов.
САФЛАНДЫРЫУ II (сафландыр-) (Р.: построить рядами; выстраивать; И.: line up; T.: sıraya dizmek) ҡ.
Саф (П) итеп теҙеү, сафҡа баҫтырыу.
□ Построить рядами; выстраивать, һалдаттарҙы сафландырыу.
САФЛАНЫУ I (сафлан-) (Р.: очищаться; И.: be refined; clean; T.: temizlenmek) ҡ.
1. Башҡа ҡушылдыҡтарҙан азат булыу, айырылыу; саф (I, 1) булыу, сафҡа әйләнеү.
□ Очищаться. // Очищение. Сафланған көкөрт.
2. Тоноп, таҙарып, саф (I, 2) хәленә килеү. □ Очищаться. // Очищение. Шишмә һыуы сафланды. Сафланған һыу.
3. Туҙаны, бөркөүлеге бөтөү, таҙарыу.
□ Становиться, стать чистым; освежаться. // Освежение. Һауа сафланып китте. ■ Сал Йуруҙән йәмгә сорналһын тип, сафланһын тип бөтә тирә-яҡ, Ҡаратауҙың кукрәккәйен ярып, урғып килеп сыҡҡан Ҡорғаҙаҡ. А. Игебаев.
4. Ял итеп, арыуы, ҡаңғырыуы бөтөү, асылыу (башҡа ҡарата)', кире хис, тойғоларҙан, буталсыҡ уйҙарҙан, ауыр тәьҫораттарҙан арыныу. □ Освежиться, становиться, стать свежим. // Освежение. Баш сафланып ҡалыу. Аң сафланыу. ■ Тап-таҙа
452