Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 498


Поиск по словарям

Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VII

СЕПЕЛДӘҮ
ҡурҡҡан Фазлый, йәшле күҙҙәрен сепелдәтеп, кантонға бындай һорау бирҙе. И. Насыри.
СЕПЕЛДӘҮ (сепелдә-) (Р.: часто моргать; И.: blink much; T.: gözlerini kıpıştır-mak) ҡ.
Йыш-йыш йомолоу (ғәҙәттә, ауырыу күҙгә ҡарата). □ Часто моргать (о слезящихся глазах). Сепелдәп торған күҙ.
СЕПРӘК (сепрәге) (Р: тряпка; И.: rag; duster; T.: bez) и.
1. Төрлө маҡсатта ҡулланылған, ғәҙәттә, инде файҙаланылған туҡыма киҫәге йәки ҡалдыҡ-боҫтоҡ туҡыма. □ Тряпка. / Тряпичный. Ҡул сепрәге. Сепрәккә төрөү. Сепрәк менән һөртөү. Сепрәк балаҫ. Сепрәк ҡурсаҡ. ■ Ҡыҙыл сепрәк ябылған өҫтәл артында президиум ултыра. 3. Биишева. Хашим Мәҙинәнең ут кеүек янған маңлайына һалҡын һыуға еүешләп әлдән-әле сепрәк ҡуя. Т. Ғарипова. Миңлегәрәй тубығын тубыҡҡа һалды, тубыҡ ҡапҡасын сепрәк кәпәсе менән ҡапланы. С. Шәрипов.
2. һөйл. Кейем, ҡаралды. □ Тряпьё, ветошь. Сепрәккә уранып йөрөү. Сепрәккә иҫ китеү. • Ағас күрке — япраҡ, әҙәм күрке — сепрәк. Мәҡәл. Ҡеше күрке — сепрәк, баҫып кейһәң, таушалыр. Мәҡәл.
3. диал. Сынаяҡ япҡысы. □ Полотенце или салфетка, которыми накрывают чашки. Сепрәк менән ябыу. Сынаяҡтарҙы сепрәк менән ҡаплау.
4. миф. Ышаныуҙар буйынса, ауырыуҙы, яман көстәрҙе ҡасырыу өсөн төрлө төҫтәге (сағыу) сепрәк ҡулланыла. □ Тряпка, мифологизированный предмет, охраняющий от сглаза, болезней. Ҡара көстәрҙе алдау өсөн, йәш баланы, йәш мал-тыуарҙы һаҡлау өсөн баланың ҡулына, быҙауҙың муйынына ҡыҙыл сепрәк тағалар.
СЕПРӘККӘ ӘЙЛӘНЕҮ (сепрәккә әйлән-) ҡ. ҡар. сепрәкләнеү. Китап сепрәккә әйләнгән. ■ Бер таушалғас, бәҫле тун да сепрәккә әйләнә. Ғ. Ибраһимов.
СЕПРӘКЛӘНЕҮ (сепрәклән-) (Р.: истрепаться; И.: turn into rugs; T: paçavra haline gelmek) ҡ.
Ныҡ таушалыу, туҙыу; сепрәккә әйләнеү.
□ Истрепаться, поизноситься, обветшать. Дәфтәре туҙып, сепрәкләнеп бөткән.
СЕПРӘК-САПРАҠ (сепрәк-сапрағы) (Р.: тряпьё; И.: rags; T: paçavra) и. йыйн.
1. Төрлө алама сепрәк. □ Тряпьё, ветошь, барахло, хлам. Сепрәк-сапраҡ ташлау. Сепрәк-сапраҡ йыйыу. ■ Сепрәк-сапраҡ һалынған төйөнсөктө аҫтына һалып, көтөүсе алға ултырҙы, янына һандыҡты урынлаштырҙы, аяҡтарын һәлендереп, ҡатын арбаның артына сүгәләне. Т. Ғиниәтуллин.
2. һөйл. Тәнгә кейә торған төрлө кейем; кейем-һалым. □ Тряпьё. Сепрәк-сапраҡ һаталар. Баҙарҙа сепрәк-сапраҡ тулы.
■ Инһәләр, өй эсе шундай ҡойто, ти, үгеҙ мөгөҙөнә элеп сығырлыҡ сепрәк-сапраҡ заты юҡ, ти. Әкиәттән. Бөгөн баҙарҙа сепрәк-сапраҡ, аяҡ кейемдәре, бижутерия һ. б. менән сауҙа итеүсе ситтән килгән эшҡыуарҙар ҙа етерлек. «Йүрүҙән», 5 сентябрь 2011.
СЕПРӘКСЕ (Р: ветошник; И.: rag merchant; T: paçavracı) и. иҫк.
Сепрәк-сапраҡ йыйыусы. □ Ветошник.
■ Вася, тоҡто артмаҡлап, тирләп-бешеп сепрәксегә алып барғас, тегеһе: «Алмайым», — тине. X. Мохтар.
СЕПРӘК ТӨРТӨҮ (Р: магический способ отгона духа лишая; И.: magic way of healing; T: bir tür büyü) и. миф.
Тимрәүҙе бөтөрөүсе магик ысул. □ Магический способ отгона духа лишая.
■ Ҡысыу йәки тимрәүҙе сепрәккә доға уҡып төртөп алғас, ергә төртәләр, ауырыу китә, тип. «Башҡорт мифологияһы»нан.
СЕПРӘК ЯНДЫРЫУ (Р: магический способ избавления от болезней; И.: magic method of healing; T: bir tür büyü) и. миф.
Сихыр ҡайтарыусы магик ысул. □ Магический способ избавления от болезней. доел. Сжигание тряпки. ■ Осоҡ булһа, eme төрлө сепрәк яндырып еҫкәткәндәр, баш осонан әйләндереп ташлағандар. «Башҡорт мифологияһы»нан.
♦ Сепрәк баш аҡылһыҙ, башһыҙ.
□ Безмозглый, доел. Тряпичная голова.
■ [Закир:] Иҫәр, сепрәк баш, кемгә күҙең
498