Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 529
Поиск по словарям
синод
әммә ҡайһы берәуҙәр сейәнән шарап ҡоя, уның менән ағыуланған осраҡтар йыш була. «Башҡортостан», 19 июль 2013.
СИНКЕ [рус. синька} (Р.: синька; И.: ultramarine; T.: çivit) и.
Аҡ кейем-ҡаралдыға, ҡағыҙға, шулай уҡ йыуылған кергә һ. б. күкһел төҫ бирә торған буяу. □ Синька. Синкегә маныу. Мейесте синке һалып ағартыу. Кейемде синкегә буяу.
СИНКЕЛӘНЕҮ (синеклән ) ҡ. төш. ҡар. синкеләү, страд, от синкеләү. ■ Киленсәк башына синкеләнгән аҡ урамал ураған. Ғ. Ғүмәр.
СИНКЕЛӘТЕҮ (синкеләт-) ҡ. йөкм. ҡар. синкеләү, понуд. от синкеләү.
СИНКЕЛӘҮ (синкелә-) (Р.: синить; И.: apply ultramarine; T.: çivitlemek) ҡ.
Синкегә маныу. □ Синить. Кулдәкте синкеләу. Халатты синкеләу.
СИНКОПА [гр. synkope ‘өҙөү, ҡыҫҡартыу’] (Р: синкопа; И.: syncope; T.: içses düşmesi) и.
1. муз. Музыкаль баҫымдың көслө ритмдан йомшаҡ ритмға күсеүе. □ Синкопа (смещение музыкального ударения с сильной (ударяемой) доли такта на слабую). Уйнағанда синкопаға иғтибар итеу.
2. лингв. Һүҙ уртаһында өндөң төшөп ҡалыуы. □ Синкопа (выпадение звука (звуков ) в середине слова).
СИНКРЕТИЗМ [гр. synkretismos ‘берләшеү’] (Р: синкретизм; И.: syncretism; T.: bireştiricilik) и. кит.
Нимәнеңдер үҫешеп етмәгән сағына хас булған бөтөнлөк, тәүге берләшкән хәл. □ Синкретизм, слитность, нерасчленён-ность. Синкретизм куренеше. 0 «Кәкук» сюжеттарында ла, «Сыңрау торна» сюжеттарындасы һымаҡ, бер ук ваҡытта башҡарыла торған ҡатнаш формалар хәрәкәт итә. Уларҙың тамырҙары боронғо сәнғәттәге синкретизм куренешенән һутланған булырға тейеш. Ф. Нәҙершина.
СИНКРЕТИК (Р: синкретический; И.: syncretic; T.: bireştirici) с.
Синкретизмы менән айырылған; төрлө-төрлө айырылмаҫ өлөштәрҙән торған.
□ Синкретический, синкретичный. Синкретик ижад. Синкретик сәнғәт. К XIX быуат аҙағы — XX быуат башы башҡорт әҙәбиәте тарихына яңырыу осоро булып ингән. Нәҡ ошо осорҙа быуаттар һуҙымында ҡатнаш-синкретик рәуештә йәшәп килгән художестволы проза айырым әҙәби төр булараҡ уҫеу юлына баҫа, хикәйә, нәҫер, повесть жанрҙарында тәуге әҫәрҙәр донъя курә башлай. М. Нәҙерғолов.
СИННЕК (синнеге) [рус. сенник] (Р: конюшня; И.: stable; T.: ahır) и. диал.
1. Ат аҙбары. □ Конюшня. Бесәнде синнеккә өйөу. Н [Хәсән] .. синнектән башын тығып торған тайҙы тугел, Сәлих ҡайтҡандан бирле шаҡтай ҙурайған туры дунәнде, куреп ҡалғайны. С. Агиш.
2. Йәйге аш өйө; аласыҡ. □ Летняя кухня. ■ Хаят синнектән сепрәктән тегелгән резина табанлы ҡара «буты» алып инде. С. Шәрипов. Ул арала Рауза ҡаҙандан картуф һоҫто, синнектән һары май, ҡорот, ҡыҙыл эремсек индерҙе. Т. Ғарипова.
3. Ялан аҙбар; лапаҫ. □ Ограда для скота. Ваҡ малды синнеккә ҡыуыу. 0 [Мәфтуха еңгә:] Һин дуңғыҙға ҡаҙым да әрәм! — тип, имгәнгән ҡаҙын кутәреп синнеккә индерә лә, уҙе өйөнә инеп китә. Б. Ишемғол.
4. Ергә ҡаҙып эшләнгән ваҡ мал торлағы; аран. □ Овчарня. Һарыҡ-кәзәне синнеккә ябыу.
5. Утынлыҡ. □ Дровяник. Синдеккә утын ташыу. М Бурама аласыҡ, келәт эшләттеләр, хатта әрҙәнә өйөргә лә таҡта синнек яһалды. Т. Килмөхәмәтов.
СИНОД [гр. synodos ‘йыйылыш’] (Р: синод; И.: synod; T.: Sinod) и.
1. Рус православие сиркәүенең Пётр I япҡан патриарх идаралығын алмаштырып, 1917 йылға тиклем эшләп килгән юғарғы органы; хәҙерге ваҡытта патриарх эргәһендәге кәңәшсе орган. □ Синод (высший коллегиальный орган православной церкви в дореволюционной России; в настоящее время совещательный орган при патриархе). / Синодальный; синодский.
2. Протестант сиркәүенең рухани һәм донъяуи кешеләрҙән тороп, мөһим сиркәү
18-1.0072.15
529
әммә ҡайһы берәуҙәр сейәнән шарап ҡоя, уның менән ағыуланған осраҡтар йыш була. «Башҡортостан», 19 июль 2013.
СИНКЕ [рус. синька} (Р.: синька; И.: ultramarine; T.: çivit) и.
Аҡ кейем-ҡаралдыға, ҡағыҙға, шулай уҡ йыуылған кергә һ. б. күкһел төҫ бирә торған буяу. □ Синька. Синкегә маныу. Мейесте синке һалып ағартыу. Кейемде синкегә буяу.
СИНКЕЛӘНЕҮ (синеклән ) ҡ. төш. ҡар. синкеләү, страд, от синкеләү. ■ Киленсәк башына синкеләнгән аҡ урамал ураған. Ғ. Ғүмәр.
СИНКЕЛӘТЕҮ (синкеләт-) ҡ. йөкм. ҡар. синкеләү, понуд. от синкеләү.
СИНКЕЛӘҮ (синкелә-) (Р.: синить; И.: apply ultramarine; T.: çivitlemek) ҡ.
Синкегә маныу. □ Синить. Кулдәкте синкеләу. Халатты синкеләу.
СИНКОПА [гр. synkope ‘өҙөү, ҡыҫҡартыу’] (Р: синкопа; И.: syncope; T.: içses düşmesi) и.
1. муз. Музыкаль баҫымдың көслө ритмдан йомшаҡ ритмға күсеүе. □ Синкопа (смещение музыкального ударения с сильной (ударяемой) доли такта на слабую). Уйнағанда синкопаға иғтибар итеу.
2. лингв. Һүҙ уртаһында өндөң төшөп ҡалыуы. □ Синкопа (выпадение звука (звуков ) в середине слова).
СИНКРЕТИЗМ [гр. synkretismos ‘берләшеү’] (Р: синкретизм; И.: syncretism; T.: bireştiricilik) и. кит.
Нимәнеңдер үҫешеп етмәгән сағына хас булған бөтөнлөк, тәүге берләшкән хәл. □ Синкретизм, слитность, нерасчленён-ность. Синкретизм куренеше. 0 «Кәкук» сюжеттарында ла, «Сыңрау торна» сюжеттарындасы һымаҡ, бер ук ваҡытта башҡарыла торған ҡатнаш формалар хәрәкәт итә. Уларҙың тамырҙары боронғо сәнғәттәге синкретизм куренешенән һутланған булырға тейеш. Ф. Нәҙершина.
СИНКРЕТИК (Р: синкретический; И.: syncretic; T.: bireştirici) с.
Синкретизмы менән айырылған; төрлө-төрлө айырылмаҫ өлөштәрҙән торған.
□ Синкретический, синкретичный. Синкретик ижад. Синкретик сәнғәт. К XIX быуат аҙағы — XX быуат башы башҡорт әҙәбиәте тарихына яңырыу осоро булып ингән. Нәҡ ошо осорҙа быуаттар һуҙымында ҡатнаш-синкретик рәуештә йәшәп килгән художестволы проза айырым әҙәби төр булараҡ уҫеу юлына баҫа, хикәйә, нәҫер, повесть жанрҙарында тәуге әҫәрҙәр донъя курә башлай. М. Нәҙерғолов.
СИННЕК (синнеге) [рус. сенник] (Р: конюшня; И.: stable; T.: ahır) и. диал.
1. Ат аҙбары. □ Конюшня. Бесәнде синнеккә өйөу. Н [Хәсән] .. синнектән башын тығып торған тайҙы тугел, Сәлих ҡайтҡандан бирле шаҡтай ҙурайған туры дунәнде, куреп ҡалғайны. С. Агиш.
2. Йәйге аш өйө; аласыҡ. □ Летняя кухня. ■ Хаят синнектән сепрәктән тегелгән резина табанлы ҡара «буты» алып инде. С. Шәрипов. Ул арала Рауза ҡаҙандан картуф һоҫто, синнектән һары май, ҡорот, ҡыҙыл эремсек индерҙе. Т. Ғарипова.
3. Ялан аҙбар; лапаҫ. □ Ограда для скота. Ваҡ малды синнеккә ҡыуыу. 0 [Мәфтуха еңгә:] Һин дуңғыҙға ҡаҙым да әрәм! — тип, имгәнгән ҡаҙын кутәреп синнеккә индерә лә, уҙе өйөнә инеп китә. Б. Ишемғол.
4. Ергә ҡаҙып эшләнгән ваҡ мал торлағы; аран. □ Овчарня. Һарыҡ-кәзәне синнеккә ябыу.
5. Утынлыҡ. □ Дровяник. Синдеккә утын ташыу. М Бурама аласыҡ, келәт эшләттеләр, хатта әрҙәнә өйөргә лә таҡта синнек яһалды. Т. Килмөхәмәтов.
СИНОД [гр. synodos ‘йыйылыш’] (Р: синод; И.: synod; T.: Sinod) и.
1. Рус православие сиркәүенең Пётр I япҡан патриарх идаралығын алмаштырып, 1917 йылға тиклем эшләп килгән юғарғы органы; хәҙерге ваҡытта патриарх эргәһендәге кәңәшсе орган. □ Синод (высший коллегиальный орган православной церкви в дореволюционной России; в настоящее время совещательный орган при патриархе). / Синодальный; синодский.
2. Протестант сиркәүенең рухани һәм донъяуи кешеләрҙән тороп, мөһим сиркәү
18-1.0072.15
529