Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 567
Поиск по словарям
СОБОР
куп булыуға ҡарамаҫтан, смотрға әҙерлек эше тамамланғас, башҡорт һәм ҡалмыҡ полктары урынлашҡан ер байрамса төҫ алды. Я. Хамматов.
2. Нимәнеңдер эш һөҙөмтәһенең халыҡ алдында күрһәтелеүе, йәмәғәт алдында тикшерелеүе. □ Смотр. Район смотры. Үҙешмәкәр туңәрәктәрҙең республика смотры. Смотрҙа ҡатнашыу.
СНАЙПЕР [ингл. sniper ] (Р.: снайпер; И.: sniper; T.: keskin nişancı) и. ҡар. мәргән П.
Махсус хәрби мылтыҡтан төҙ атыуға, маскировкаға һәм күҙәтеүгә оҫта булған мәргән. □ Снайпер. Снайперҙар әҙерләу. Снайпер мәргәнлеге. ■ Снайперҙар мәктәбендә шәп ата инем, командирҙарым гел маҡтай торғайны, ә немецты мушкаға алғас, дер-дер ҡалтырайым, куҙҙе йәш томалай. Ә. Хәкимов. Снайпер атамаһы тәу тапҡыр Бөйөк Британия армияһында 1914—1918 йылдарҙағы Бөтә донъя һуғышында барлыҡҡа килә. «Ағиҙел», № 5, 2013.
СНАРЯД [рус.] (Р.: снаряд; И.: shell; Т.: mermi) и.
1. хәрби. Туптан, миномёттан, реактив артиллериянан атыу өсөн тәғәйенләнгән һуғыш кәрәк-ярағының бер төрө. □ Снаряд (вид боеприпасов для стрельбы из артиллерийских орудий). Снаряд шартлау. Снаряд ярылыу. ■ Әллә ҡайҙан шаулап килгән ауыр снарядтар, беҙҙән дурт-биш саҡрым уҙып төшөп, һауаға көслө ҡойондар аҡтаралар. Д. Юлтый. Снарядтар, аҙыҡ-тулек, кейем-һалым етешмәуе сәбәпле, яҙғы һыуыҡтан, аяҡ аҫты лысҡылдап ятҡан батҡаҡтан интегеусе ас-яланғас һалдаттарыбыҙ купләп ауырыны һәм ҡырылды. Я. Хамматов.
2. Ниндәйҙер эш башҡарған техник ҡоролма, аппарат, механизм. □ Снаряд (техническое устройство, аппарат, механизм для производства каких-л. работ). Быраулау снаряды. Тоҙ сығарыу снаряды.
3. спорт. Спорт күнекмәләре алып бара торған нәмә, ҡоролма. □ Снаряд (предмет, устройство для спортивных упражнений). Гимнастика снаряды. Бикереу снаряды. ■ «Төҙөуселәр» стадионының тирында пневматик винтовканан атыу, спорт сна
рядтарын ырғытыу, «Октябрҙең 50 йыллығы исемендәге» стадионда 60 метрҙан 3 мең метрға тиклем йугереу, «Алтын балыҡ» бассейнында йөҙөу буйынса ярыштар утте. «Салауат», 29 июнь 2012.
СНАРЯЖЕНИЕ [рус.] и. ҡар. кәрәк-яраҡ. Балыҡ тотоу снаряжениеһы.
СНОБ [ингл. snob ] (Р: сноб; И.: snob; Т.: züppe) и.
Ҡупым, һауалы (кейенеп-яһанып, танау буйына ҡарап йөрөгән кешегә әйтелә).
□ Сноб. Сноб манераһы. Снобтың ҡыланышы.
СНОБИЗМ [ингл. snobbism] (Р: снобизм; И.: snobbery; T: snobizm) и.
Снобтың ҡылыҡ-фиғеле, зауығы. □ Снобизм (поведение, образ мыслей и вкусов сноба ). Снобизмға ацлатма.
СНОУБОРД [ингл. snowboard ] (Р: сноуборд; И.: snowboard; T: kar tahtası) и. спорт.
Тауҙан киң бер таҡтала шыуыу спорты.
□ Сноуборд. Сноубордта шыуыу. Сноуборд ярышы. Сноуборд алымы. ■ Сноуборд — сағыштырмаса яңы спорт төрө. Саңғыла тиҙлек тәуге урынға ҡуйылһа, сноубордта хәрәкәт итеу мөмкинлеге куберәк, төрлө кунекмәләр яһарға була. «Йәшлек», 10 июнь 2013.
СОБАН (Р: нарыв; И.: abscess; boil; T: çıban) и. диал. ҡар. шеш.
Елһенеп, ҡыҙара биреп торған һыҙлаулы урын. □ Нарыв. Собанға япраҡ ябыу. Со-банды улән төнәтмәһе менән йыуыу.
СОБОР I (Р: подражание журчанию струи воды; И.: splash!; T: şırıl şırıl) оҡш.
Һыу йәки бүтән шыйыҡлыҡ нәҙек кенә булып нимәлер өҫтөнә ағып торғанда сыҡҡан тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание журчанию струи воды. Собор итеп ағып тороу.
СОБОР II [рус.] (Р: собор; И.: convocation; T: kilise) и.
1. тар. Революцияға тиклемге Рәсәйҙә: вазифалы һәм һайланып ҡуйылған кешеләрҙең ойоштороу һәм идара итеү мәсьәләләрен ҡарай торған йыйылышы. □ Собор. ■ Романовтар династияһын тәхеткә Земский собор ғына ултыртҡан, был уның ише
567
куп булыуға ҡарамаҫтан, смотрға әҙерлек эше тамамланғас, башҡорт һәм ҡалмыҡ полктары урынлашҡан ер байрамса төҫ алды. Я. Хамматов.
2. Нимәнеңдер эш һөҙөмтәһенең халыҡ алдында күрһәтелеүе, йәмәғәт алдында тикшерелеүе. □ Смотр. Район смотры. Үҙешмәкәр туңәрәктәрҙең республика смотры. Смотрҙа ҡатнашыу.
СНАЙПЕР [ингл. sniper ] (Р.: снайпер; И.: sniper; T.: keskin nişancı) и. ҡар. мәргән П.
Махсус хәрби мылтыҡтан төҙ атыуға, маскировкаға һәм күҙәтеүгә оҫта булған мәргән. □ Снайпер. Снайперҙар әҙерләу. Снайпер мәргәнлеге. ■ Снайперҙар мәктәбендә шәп ата инем, командирҙарым гел маҡтай торғайны, ә немецты мушкаға алғас, дер-дер ҡалтырайым, куҙҙе йәш томалай. Ә. Хәкимов. Снайпер атамаһы тәу тапҡыр Бөйөк Британия армияһында 1914—1918 йылдарҙағы Бөтә донъя һуғышында барлыҡҡа килә. «Ағиҙел», № 5, 2013.
СНАРЯД [рус.] (Р.: снаряд; И.: shell; Т.: mermi) и.
1. хәрби. Туптан, миномёттан, реактив артиллериянан атыу өсөн тәғәйенләнгән һуғыш кәрәк-ярағының бер төрө. □ Снаряд (вид боеприпасов для стрельбы из артиллерийских орудий). Снаряд шартлау. Снаряд ярылыу. ■ Әллә ҡайҙан шаулап килгән ауыр снарядтар, беҙҙән дурт-биш саҡрым уҙып төшөп, һауаға көслө ҡойондар аҡтаралар. Д. Юлтый. Снарядтар, аҙыҡ-тулек, кейем-һалым етешмәуе сәбәпле, яҙғы һыуыҡтан, аяҡ аҫты лысҡылдап ятҡан батҡаҡтан интегеусе ас-яланғас һалдаттарыбыҙ купләп ауырыны һәм ҡырылды. Я. Хамматов.
2. Ниндәйҙер эш башҡарған техник ҡоролма, аппарат, механизм. □ Снаряд (техническое устройство, аппарат, механизм для производства каких-л. работ). Быраулау снаряды. Тоҙ сығарыу снаряды.
3. спорт. Спорт күнекмәләре алып бара торған нәмә, ҡоролма. □ Снаряд (предмет, устройство для спортивных упражнений). Гимнастика снаряды. Бикереу снаряды. ■ «Төҙөуселәр» стадионының тирында пневматик винтовканан атыу, спорт сна
рядтарын ырғытыу, «Октябрҙең 50 йыллығы исемендәге» стадионда 60 метрҙан 3 мең метрға тиклем йугереу, «Алтын балыҡ» бассейнында йөҙөу буйынса ярыштар утте. «Салауат», 29 июнь 2012.
СНАРЯЖЕНИЕ [рус.] и. ҡар. кәрәк-яраҡ. Балыҡ тотоу снаряжениеһы.
СНОБ [ингл. snob ] (Р: сноб; И.: snob; Т.: züppe) и.
Ҡупым, һауалы (кейенеп-яһанып, танау буйына ҡарап йөрөгән кешегә әйтелә).
□ Сноб. Сноб манераһы. Снобтың ҡыланышы.
СНОБИЗМ [ингл. snobbism] (Р: снобизм; И.: snobbery; T: snobizm) и.
Снобтың ҡылыҡ-фиғеле, зауығы. □ Снобизм (поведение, образ мыслей и вкусов сноба ). Снобизмға ацлатма.
СНОУБОРД [ингл. snowboard ] (Р: сноуборд; И.: snowboard; T: kar tahtası) и. спорт.
Тауҙан киң бер таҡтала шыуыу спорты.
□ Сноуборд. Сноубордта шыуыу. Сноуборд ярышы. Сноуборд алымы. ■ Сноуборд — сағыштырмаса яңы спорт төрө. Саңғыла тиҙлек тәуге урынға ҡуйылһа, сноубордта хәрәкәт итеу мөмкинлеге куберәк, төрлө кунекмәләр яһарға була. «Йәшлек», 10 июнь 2013.
СОБАН (Р: нарыв; И.: abscess; boil; T: çıban) и. диал. ҡар. шеш.
Елһенеп, ҡыҙара биреп торған һыҙлаулы урын. □ Нарыв. Собанға япраҡ ябыу. Со-банды улән төнәтмәһе менән йыуыу.
СОБОР I (Р: подражание журчанию струи воды; И.: splash!; T: şırıl şırıl) оҡш.
Һыу йәки бүтән шыйыҡлыҡ нәҙек кенә булып нимәлер өҫтөнә ағып торғанда сыҡҡан тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание журчанию струи воды. Собор итеп ағып тороу.
СОБОР II [рус.] (Р: собор; И.: convocation; T: kilise) и.
1. тар. Революцияға тиклемге Рәсәйҙә: вазифалы һәм һайланып ҡуйылған кешеләрҙең ойоштороу һәм идара итеү мәсьәләләрен ҡарай торған йыйылышы. □ Собор. ■ Романовтар династияһын тәхеткә Земский собор ғына ултыртҡан, был уның ише
567