Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 568
Поиск по словарям
СОБОРЛАТЫУ
генә тугел, бөтә халыҡтыҡы, имеш. Ғ. Ибраһимов.
2. Юғары ҡатлам христиан рухани-ҙарының йыйылышы. □ Собор. Сиркәу соборы. ■ Яңы һайланған Рустар соборы башҡарма комитетының яңынан һайланған ағзалары ла милләт-ар а татыулыҡты нығытыу юҫығындағы эште уңышлы дауам итә. «Йәшлек», 10 июнь 2013.
3. Ҡала йәки монастырҙың юғары дәрәжәле рухани кешеләре (патриарх, епископ, архимандрит) ғибәҙәт ҡыла торған оло сиркәүе. □ Собор. Кафедраль собор. Собор ихатаһы. ■ Рус батшаһы беҙҙең илде баҫып алғас, беренсе эше итеп, Бри-гита тигән изге храмыбыҙҙы ҡыйраттырҙы, шунан беҙҙең яратҡан Вышгородыбыҙҙа йәмһеҙ Преображенский собор теҙеттө, — тип асына эстондар. Д. Юлтый. Соборҙан бер яҡ ситтәрәк торған Баш гауптвахтаға табан боролорға ҡушҡас, Илмырҙа ҡурҡышынан ҡалтыранды. Я. Хамматов.
СОБОРЛАТЫУ (соборлат-) (Р.: шумно плескать(ся); И.: splash; T.: şırıldatmak) ҡ.
Собор-собор иттереү, собор-собор килтереү. □ Шумно плескать(ся). һыу соборлатыу. Һыуыҡ сәйҙе соборлатып яһау.
СОБОРЛАУ (соборла-) (Р.: струиться; И.: flow noisily; T.: akmak) ҡ.
Собор-собор иткән тауыш килеү. □ Струиться, течь, литься струями (о жидкости и т. п.). Һыу соборлай. ■ Куҙемдән соборлап ағып киткән йәштәремде башҡалар куреп ҡалмаһын өсөн, башымды йәһәтерәк одеял менән бөркәй һалдым. Д. Юлтый.
СОБОР-СОБОР (Р: подражание журчанию воды; И.: splash; T.: şırıl şırıl) оҡш.
Ҡабат-ҡабат собор иткән тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание журчанию воды. Собор-собор һыу аға.
СОБХАН [ғәр. û^] (Р: слава; И.: glory; Т.: Subhan) и. иҫк. кит.
Дан. □ Слава, честь. ■ Кешенән тапманым ярҙам, ғәнимәт әйләһен собхан. Мөнәжәттән.
СОБХАНАЛЛА [ғәр. û^] (Р: слава богу, слава тебе, господи!; И.: thank goodness; Т.: Subhan’ Allah) и. иҫк. кит.
Аллаға дан. □ Слава богу, слава тебе, господи!
СОБЫХ [ғәр. (Р: заря; И.: down; Т.: sabah) и. иҫк. кит. ҡар. таң.
Ҡояш ҡалҡыр алдынан яҡтырыу ваҡыты.
□ Заря. ■ Танымаҫһың куҙең асып собых илә шамды. Бәйеттән.
СОВЕТ I [рус.I (Р: совет; И.: council; Т.: şura, kurul) и.
1. Берәй учреждение, ойошма, йәмғиәт янындағы етәксе йәки кәңәшсе орган.
□ Совет (коллегиальный орган). Берләшкән Милләттәр Ойошмаһының Именлек советы. Хәрби совет. Институттың ғилми советы. Ҡатын-кыҙ советы.
2. һайлап ҡуйылған йәки тәғәйенләнгән кешеләрҙән тороп, дәүләт тормошонда йәки уның ниндәйҙер тармағында етәксе урын тотҡан ҡайһы бер дәүләт идара органдарының исеме. □ Совет (орган государственной власти). Министрҙар Советы. К Ауыл Советы председателе, төҫкә-башҡа арыу ғына булһа ла, тормошҡа сыҡмай ултырып ҡалған ҡарт ҡыҙ ине. Д. Бүләков.
СОВЕТ II [рус.] (Р: Совет; И.: Soviet; Т.: Sovyet) и.
1. (баш хәреф менән) тар. СССР-ҙа дәүләт власының вәкәләтле органы, социалистик йәмғиәттә сәйәси ҡоролоштоң бер формаһы. □ Совет. / Советский. Совет иле. Совет халҡы. Совет хөкумәте. ■ Совет власы сыҡҡас, 1919 йылдан башлап хисап, география, тарих дәрестәре индерелде. Быларҙы тәуҙә төркисә, аҙаҡ латин алфавитында уҡыттылар. «Ағиҙел», № 2, 2010.
2. һөйл. Совет власына ҡарата. □ Советы. Советҡа барыу. Совет тәртибе. ■ Совет тәртиптәре ҡайтанан урынлаштырыла башлағас, батрак Валдис, уҙен ун биш йыл иҙгән алпауытҡа эйәреп, Германияға китә. Ә. Хәкимов.
СОВЕТЛАШТЫРЫЛЫУ (советлашты-рыл-) ҡ. төш. ҡар. советлаштырыу, страд, от советлаштырыу.
СОВЕТЛАШТЫРЫУ ( советлаштыр-) (Р: советизировать; И.: Sovietize; T.: sov-yetleştirmek, sovyet yönetim biçimine döndürmek) ҡ.
568
генә тугел, бөтә халыҡтыҡы, имеш. Ғ. Ибраһимов.
2. Юғары ҡатлам христиан рухани-ҙарының йыйылышы. □ Собор. Сиркәу соборы. ■ Яңы һайланған Рустар соборы башҡарма комитетының яңынан һайланған ағзалары ла милләт-ар а татыулыҡты нығытыу юҫығындағы эште уңышлы дауам итә. «Йәшлек», 10 июнь 2013.
3. Ҡала йәки монастырҙың юғары дәрәжәле рухани кешеләре (патриарх, епископ, архимандрит) ғибәҙәт ҡыла торған оло сиркәүе. □ Собор. Кафедраль собор. Собор ихатаһы. ■ Рус батшаһы беҙҙең илде баҫып алғас, беренсе эше итеп, Бри-гита тигән изге храмыбыҙҙы ҡыйраттырҙы, шунан беҙҙең яратҡан Вышгородыбыҙҙа йәмһеҙ Преображенский собор теҙеттө, — тип асына эстондар. Д. Юлтый. Соборҙан бер яҡ ситтәрәк торған Баш гауптвахтаға табан боролорға ҡушҡас, Илмырҙа ҡурҡышынан ҡалтыранды. Я. Хамматов.
СОБОРЛАТЫУ (соборлат-) (Р.: шумно плескать(ся); И.: splash; T.: şırıldatmak) ҡ.
Собор-собор иттереү, собор-собор килтереү. □ Шумно плескать(ся). һыу соборлатыу. Һыуыҡ сәйҙе соборлатып яһау.
СОБОРЛАУ (соборла-) (Р.: струиться; И.: flow noisily; T.: akmak) ҡ.
Собор-собор иткән тауыш килеү. □ Струиться, течь, литься струями (о жидкости и т. п.). Һыу соборлай. ■ Куҙемдән соборлап ағып киткән йәштәремде башҡалар куреп ҡалмаһын өсөн, башымды йәһәтерәк одеял менән бөркәй һалдым. Д. Юлтый.
СОБОР-СОБОР (Р: подражание журчанию воды; И.: splash; T.: şırıl şırıl) оҡш.
Ҡабат-ҡабат собор иткән тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание журчанию воды. Собор-собор һыу аға.
СОБХАН [ғәр. û^] (Р: слава; И.: glory; Т.: Subhan) и. иҫк. кит.
Дан. □ Слава, честь. ■ Кешенән тапманым ярҙам, ғәнимәт әйләһен собхан. Мөнәжәттән.
СОБХАНАЛЛА [ғәр. û^] (Р: слава богу, слава тебе, господи!; И.: thank goodness; Т.: Subhan’ Allah) и. иҫк. кит.
Аллаға дан. □ Слава богу, слава тебе, господи!
СОБЫХ [ғәр. (Р: заря; И.: down; Т.: sabah) и. иҫк. кит. ҡар. таң.
Ҡояш ҡалҡыр алдынан яҡтырыу ваҡыты.
□ Заря. ■ Танымаҫһың куҙең асып собых илә шамды. Бәйеттән.
СОВЕТ I [рус.I (Р: совет; И.: council; Т.: şura, kurul) и.
1. Берәй учреждение, ойошма, йәмғиәт янындағы етәксе йәки кәңәшсе орган.
□ Совет (коллегиальный орган). Берләшкән Милләттәр Ойошмаһының Именлек советы. Хәрби совет. Институттың ғилми советы. Ҡатын-кыҙ советы.
2. һайлап ҡуйылған йәки тәғәйенләнгән кешеләрҙән тороп, дәүләт тормошонда йәки уның ниндәйҙер тармағында етәксе урын тотҡан ҡайһы бер дәүләт идара органдарының исеме. □ Совет (орган государственной власти). Министрҙар Советы. К Ауыл Советы председателе, төҫкә-башҡа арыу ғына булһа ла, тормошҡа сыҡмай ултырып ҡалған ҡарт ҡыҙ ине. Д. Бүләков.
СОВЕТ II [рус.] (Р: Совет; И.: Soviet; Т.: Sovyet) и.
1. (баш хәреф менән) тар. СССР-ҙа дәүләт власының вәкәләтле органы, социалистик йәмғиәттә сәйәси ҡоролоштоң бер формаһы. □ Совет. / Советский. Совет иле. Совет халҡы. Совет хөкумәте. ■ Совет власы сыҡҡас, 1919 йылдан башлап хисап, география, тарих дәрестәре индерелде. Быларҙы тәуҙә төркисә, аҙаҡ латин алфавитында уҡыттылар. «Ағиҙел», № 2, 2010.
2. һөйл. Совет власына ҡарата. □ Советы. Советҡа барыу. Совет тәртибе. ■ Совет тәртиптәре ҡайтанан урынлаштырыла башлағас, батрак Валдис, уҙен ун биш йыл иҙгән алпауытҡа эйәреп, Германияға китә. Ә. Хәкимов.
СОВЕТЛАШТЫРЫЛЫУ (советлашты-рыл-) ҡ. төш. ҡар. советлаштырыу, страд, от советлаштырыу.
СОВЕТЛАШТЫРЫУ ( советлаштыр-) (Р: советизировать; И.: Sovietize; T.: sov-yetleştirmek, sovyet yönetim biçimine döndürmek) ҡ.
568