Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 569
Поиск по словарям
СОҒА
Совет власын урынлаштырыу, совет яғына күсереү. □ Советизировать. // Советизирование, советизация. Илде советлаштырыу.
СОВЕТЛАШЫУ (советлаш-) (Р.: советизироваться; И.: Sovietize; T.: sovyetleş-mek) ҡ.
Совет власы урынлашыу, совет власын ҡабул итеү, совет яғына күсеү. □ Советизироваться. // Советизация.
СОВЕТНИК (советнигы) [рус.] (Р.: советник; И.: adviser; T.: danışman) и. ҡар. кәңәшсе 2.
1. Ҡайһы бер вазифалар һәм шул вазифалағы кешеләр атамаһы. □ Советник. Хәрби советник. Дәуләт советнигы. Илселек советнигы. ■ Генерал Обручевтың аҡылһыҙ бойороҡтарын һанап сығырлыҡ тугел, Ваше превосходительство, — тип, коллегия советнигы кун папканан уҙенә кәрәкле ҡағыҙҙарҙы һайлап алды. Я. Хамматов.
2. тар. Революцияға тиклемге Рәсәйҙә гражданлыҡ дәрәжәһе (рангылар табеле буйынса) һәм шул дәрәжәләге кешеләр атамаһы. □ Советник. Надворный советник. Статский советник. ■ Нуғай юлының Килмәк абыз менән Аҡай батыр яугирҙары Ағиҙел буйлап хәрби экспедицияның башлығы статский советник Кирилловтың төп отрядтарына сапҡын яһаны. Ғ. Хөсәйенов.
СОВЕТСЫ (Р: сторонник советской власти; И.: follower of the Soviets; T.: sovyet taraftarı) и. һөйл. иҫк.
Совет власы яҡлы кеше. □ Сторонник советской власти. ■ [Аҡҡужа] бер нисә йоманан һуң «советсы» булырға ҡарар бирҙе. Ғ. Дәүләтшин.
СОВНАРКОМ [рус. Совет народных комиссаров} (Р.: Совнарком; И.: Sovnarkom; Т.: Sovnarkom, Halk Komiserleri Kurulu) и. тар.
Халыҡ комиссарҙары советы. □ Совнарком. Совнарком председателе. Совнарком ултырышы. М .. Үткән йылғы эш йомғаҡтарын һәм быйылғы эш барышын әлкә комитеты бюроһында һәм Совнарком ултырышында тикшереп, етешһеҙлектәрҙе бөтөрөугә йунәлдерелгән ҡарар ҡабул итергә кәрәк беҙгә, — тип ул [Вострецов] яуаплы
республика етәкселәрен йыйырға ҡушты. Я. Хамматов.
СОВНАРХОЗ [рус. совет народного хозяйства} (Р: Совнархоз; И.: council of national economy; T.: Sovnarkhoz, Bölge iktisat Kurulu) и. тар.
Халыҡ хужалығы советы. □ Совнархоз.
■ Совнархоз президиумының 1919 йыл 12 июнь ҡарары менән Башревком янында Башҡортостан Совнархозы төҙөлөп, уның председателе итеп Г. Карамышев ҡуйылған. Ә. Бейеш.
СОВХОЗ [рус. советское хозяйство} (Р: совхоз; И.: Soviet collective farm; T.: sovhoz) и. тар.
Советтар Союзында эре дәүләт ауыл хужалығы предприятиеһы. □ Совхоз. / Совхозный. «Алексеевка» совхозы. Совхозға инеу. Игенселек совхозы. Совхоз эшсеһе.
■ Был ваҡытта Әнуәрҙең киләсәккә пландары төҙөк һыҙма рәуешен алғайны инде: совхозда етәксе вазифаһына кутәрелеу. Б. Рафиҡов. Совхозда ике йыл эшләгәс, хәҙер инде уҙ аллы йәшәп, байтаҡ аҡыл туплаған Абдулла ҡалаға юл тотто. Н. Мусин. Элек гөрләп эшләгән колхоз һәм совхоз баҫыуҙарының ҙур өлөшөн билсән, алабута, әрем һәм сәнскәк баҫып алды. «Киске Өфө», № 14, 2013.
СОВХОЗЛАШТЫРЫУ (совхозлаштыр-) ҡ. йөкм. ҡар. совхозлашыу, понуд. от совхозлашыу. Колхозды совхозлаштырыу.
СОВХОЗЛАШЫУ (совхозлаш-) (Р: преобразовывать в совхоз; И.: form Soviet collective farm; T.: sovhoz kurmak) ҡ. map.
Совхозға әйләнеү, совхоз булыу. □ Преобразовывать в совхоз, создавать совхоз. // Преобразование, создание совхоза. Совхозлашыу башланды.
СОҒА (Р: тонкое сукно высшего качества; И.: kind of fine cloth; T.: çuha) и. иҫк.
1. Юғары сифатлы йоҡа буҫтау (ҡыҙыл төҫтәгеһе менән ғәҙәттә яға, ең, итәктәрҙе һ. б. әҙерләй торған булғандар). □ Тонкое сукно высшего качества. ■ Таиба ҡоҙағыйы биш билле ҡыҙыл соға камзул тегеп кейҙерҙе Емешкә. 3. Биишева. Стена буйҙарында кейем элеу өсөн яһалған урҙаларҙа, кәрәкле
569
Совет власын урынлаштырыу, совет яғына күсереү. □ Советизировать. // Советизирование, советизация. Илде советлаштырыу.
СОВЕТЛАШЫУ (советлаш-) (Р.: советизироваться; И.: Sovietize; T.: sovyetleş-mek) ҡ.
Совет власы урынлашыу, совет власын ҡабул итеү, совет яғына күсеү. □ Советизироваться. // Советизация.
СОВЕТНИК (советнигы) [рус.] (Р.: советник; И.: adviser; T.: danışman) и. ҡар. кәңәшсе 2.
1. Ҡайһы бер вазифалар һәм шул вазифалағы кешеләр атамаһы. □ Советник. Хәрби советник. Дәуләт советнигы. Илселек советнигы. ■ Генерал Обручевтың аҡылһыҙ бойороҡтарын һанап сығырлыҡ тугел, Ваше превосходительство, — тип, коллегия советнигы кун папканан уҙенә кәрәкле ҡағыҙҙарҙы һайлап алды. Я. Хамматов.
2. тар. Революцияға тиклемге Рәсәйҙә гражданлыҡ дәрәжәһе (рангылар табеле буйынса) һәм шул дәрәжәләге кешеләр атамаһы. □ Советник. Надворный советник. Статский советник. ■ Нуғай юлының Килмәк абыз менән Аҡай батыр яугирҙары Ағиҙел буйлап хәрби экспедицияның башлығы статский советник Кирилловтың төп отрядтарына сапҡын яһаны. Ғ. Хөсәйенов.
СОВЕТСЫ (Р: сторонник советской власти; И.: follower of the Soviets; T.: sovyet taraftarı) и. һөйл. иҫк.
Совет власы яҡлы кеше. □ Сторонник советской власти. ■ [Аҡҡужа] бер нисә йоманан һуң «советсы» булырға ҡарар бирҙе. Ғ. Дәүләтшин.
СОВНАРКОМ [рус. Совет народных комиссаров} (Р.: Совнарком; И.: Sovnarkom; Т.: Sovnarkom, Halk Komiserleri Kurulu) и. тар.
Халыҡ комиссарҙары советы. □ Совнарком. Совнарком председателе. Совнарком ултырышы. М .. Үткән йылғы эш йомғаҡтарын һәм быйылғы эш барышын әлкә комитеты бюроһында һәм Совнарком ултырышында тикшереп, етешһеҙлектәрҙе бөтөрөугә йунәлдерелгән ҡарар ҡабул итергә кәрәк беҙгә, — тип ул [Вострецов] яуаплы
республика етәкселәрен йыйырға ҡушты. Я. Хамматов.
СОВНАРХОЗ [рус. совет народного хозяйства} (Р: Совнархоз; И.: council of national economy; T.: Sovnarkhoz, Bölge iktisat Kurulu) и. тар.
Халыҡ хужалығы советы. □ Совнархоз.
■ Совнархоз президиумының 1919 йыл 12 июнь ҡарары менән Башревком янында Башҡортостан Совнархозы төҙөлөп, уның председателе итеп Г. Карамышев ҡуйылған. Ә. Бейеш.
СОВХОЗ [рус. советское хозяйство} (Р: совхоз; И.: Soviet collective farm; T.: sovhoz) и. тар.
Советтар Союзында эре дәүләт ауыл хужалығы предприятиеһы. □ Совхоз. / Совхозный. «Алексеевка» совхозы. Совхозға инеу. Игенселек совхозы. Совхоз эшсеһе.
■ Был ваҡытта Әнуәрҙең киләсәккә пландары төҙөк һыҙма рәуешен алғайны инде: совхозда етәксе вазифаһына кутәрелеу. Б. Рафиҡов. Совхозда ике йыл эшләгәс, хәҙер инде уҙ аллы йәшәп, байтаҡ аҡыл туплаған Абдулла ҡалаға юл тотто. Н. Мусин. Элек гөрләп эшләгән колхоз һәм совхоз баҫыуҙарының ҙур өлөшөн билсән, алабута, әрем һәм сәнскәк баҫып алды. «Киске Өфө», № 14, 2013.
СОВХОЗЛАШТЫРЫУ (совхозлаштыр-) ҡ. йөкм. ҡар. совхозлашыу, понуд. от совхозлашыу. Колхозды совхозлаштырыу.
СОВХОЗЛАШЫУ (совхозлаш-) (Р: преобразовывать в совхоз; И.: form Soviet collective farm; T.: sovhoz kurmak) ҡ. map.
Совхозға әйләнеү, совхоз булыу. □ Преобразовывать в совхоз, создавать совхоз. // Преобразование, создание совхоза. Совхозлашыу башланды.
СОҒА (Р: тонкое сукно высшего качества; И.: kind of fine cloth; T.: çuha) и. иҫк.
1. Юғары сифатлы йоҡа буҫтау (ҡыҙыл төҫтәгеһе менән ғәҙәттә яға, ең, итәктәрҙе һ. б. әҙерләй торған булғандар). □ Тонкое сукно высшего качества. ■ Таиба ҡоҙағыйы биш билле ҡыҙыл соға камзул тегеп кейҙерҙе Емешкә. 3. Биишева. Стена буйҙарында кейем элеу өсөн яһалған урҙаларҙа, кәрәкле
569