Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 570
Поиск по словарям
СОҒАЛЫ
булған сәйҙәрҙә Этҡол байҙың төлкө толобо, ҡамсат бурке, кубәләй сәлләһе, һуҡҡан намаҙлығы, тумалаҡ көмөш төймәле соға кәзәкейе эленеп торалар. Ғ. Дәүләтшин.
2. Кейем ситтәренә йә йөйөнә тегелә торған тар таҫма; ҡама. □ Кант. ■ Урҙаларҙың берәуһендә кесе ҡатынының ҡыҙыл соға әҙепле плис еләне, мәрйендән генә бөткән селтәре, ҡашмауы, йөн, ебәк, кешмир кулдәктәре, төрлө-төрлө шәл, яулыҡтары былай ҙа бай йорттоң эсенә йәм биреп торалар. Ғ. Дәүләтшин.
СОҒАЛЫ (Р.: окантованный; И.: hemmed; T.: zıhlanmış, çerçevelenmiş) с.
Ең, яға, итәктәре һ. б. соға менән әҙеплә үле. □ Окантованный (сукном высшего качества). Соғалы итәк. Соғалы салғыйҙар. Соғалы яға. Соғалы сәкмән. ■ [Хоҙайбирҙе мулла:] Бар яҡшы уй-теләктәребеҙҙе хуп ҡылғаны, изге китап менән ант иттереп беҙҙе туғанлаштырғаны өсөн Кушем Хужа хажиға, динебеҙҙең олуғына беҙҙәрҙән Урал ынйылары менән нағышланған соғалы ебәк елән! Ғ. Хөсәйенов.
СОҒОЛ (Р.: серьёзный; И.: serious; Т.: ciddi) с.
Тәрән мәғәнәле, тәрән фекерле; төплө. □ Серьёзный, основательный, вдумчивый, глубинный. Соғол егет. Соғол һуҙ. Соғол фекер. ■ Янов соғол куренергә тырыша һәр саҡ. Яр. Вәлиев. Комбриг уртаса буйлы, ябыҡ кәуҙәле, етеҙ хәрәкәтле йәш кенә егет ине. Ул һәр бер эште уйлап эшләргә ярата торған соғол кеше. В. Исхаҡов. Сәсәндәрҙең соғол, йор һуҙҙәрен ишеттем, улар һуҙен ауыр йәрәхәткә шифа-дауа кеуек хис иттем. А. Игебаев.
СОҒОЛЛО с. ҡар. соғол. Соғолло ҡараш. Соғолло уй. Соғолло фекер. ■ Кинйә һуҙе соғолло, тигән хәбәр таралды. Ғ. Ибраһимов. [Йылҡыбай:] Аллабирҙе кәңәш-төңәш би-реуҙә соғолло, низағ-бәхәстәребеҙҙе сисеуҙә утә ғәҙел булыр ине. Халыҡ ижадынан.
СОҒОЛЛОҠ (соғоллоғо) (Р: основательность; И.: thoroughness; T.: oturmuşluk) и.
Тәрән мәғәнәлелек, тәрән фекерлелек; төплөлөк. □ Основательность, глубин
ность, вдумчивость. Кеше соғоллоғо. Халыҡ соғоллоғо. ■ Ул соғоллоҡ [шағирҙың соғоллоғо] уҙҙәренә бәрәбәр поэтик формаларға һалыныуы менән пафослы. Ғ. Хөсәйенов. Быуаттарҙың соғоллоғо һеңгән ошо ике ябай ҡоралға [ураҡ менән сукешкә]. Р. Ғарипов.
СОДА [фр. saude < ит. soda] (Р: сода; И.: sodium; T: soda; karbonat) и.
1. Техникала һәм көнкүрештә ҡулланыла торған күмер кислотаһының натрий тоҙҙары атамаһы. □ Сода. / Содовый. Кер содаһы. Кальцийлы сода. Сода иретмәһе.
2. Ике өлөшлө күмер кислоталы аҡ онтаҡ матдә (медицинала һәм кулинарияла ҡулланыла)’, аш содаһы. □ Сода. / Содовый. Сода заводы. Сода һалыу. Сода менән йыуыу. ■ [Врач — Әнисә апайға:] Өйҙә сәй содаһы менән уртығыҙҙы сайҡаштырып тороғоҙ. М. Садиҡова.
СОДАЛЫ (Р: содовый; И.: sodium; Т: sodalı) с.
Сода ҡушылған. □ Содовый, содержащий соду. Содалы һыу. Содалы минераль һыу. Содалы ҡамыр.
СОДОКЛАД [рус.] (Р: содоклад; И.: supplementary report; T: ek rapor) и.
Төп докладҡа бәйле икенсе бәләкәй өҫтәлмә доклад. □ Содоклад. Содоклад яҙыу. Содоклад һөйләу. Содоклад менән сығыш яһау.
СОЕДИНЕНИЕ [рус.] (Р: соединение; И.: unit; T: ünite, birlik) и. хәрби.
Бер нисә төр ғәскәри берәмек берләшмәһе (бригада, дивизия, корпус һ. б.). □ Соединение. Һауа соединениеһы. Кавалерия соединениеһы командиры. Авиация соединениеһы. Танк соединениеһы. ■ Команда пунктына соединение командирҙары йыйылды. 3. Рафиҡов.
СОЖ оҡш. ҡар. саж. Сож килеу. Сожитеу. Сож яңғырау. Сож иттереу. ■ Салғылар сажлайҙар саж да сож. Р. Шаммас.
СОЙОРҒОТОУ (сойорғот-) ҡ. ҡар. сорғоу. ■ Алпамыша ташты ике ҡулы менән тотоп алды, ти, баш осонан һауаға сойорғотоп ебәрҙе, ти. Халыҡ ижадынан. Һауаларға уҡ сойорғоттом, ҡарлуғасҡа тейҙе уҡҡынам. С. Юлаев. Сойорғотҡан
570
булған сәйҙәрҙә Этҡол байҙың төлкө толобо, ҡамсат бурке, кубәләй сәлләһе, һуҡҡан намаҙлығы, тумалаҡ көмөш төймәле соға кәзәкейе эленеп торалар. Ғ. Дәүләтшин.
2. Кейем ситтәренә йә йөйөнә тегелә торған тар таҫма; ҡама. □ Кант. ■ Урҙаларҙың берәуһендә кесе ҡатынының ҡыҙыл соға әҙепле плис еләне, мәрйендән генә бөткән селтәре, ҡашмауы, йөн, ебәк, кешмир кулдәктәре, төрлө-төрлө шәл, яулыҡтары былай ҙа бай йорттоң эсенә йәм биреп торалар. Ғ. Дәүләтшин.
СОҒАЛЫ (Р.: окантованный; И.: hemmed; T.: zıhlanmış, çerçevelenmiş) с.
Ең, яға, итәктәре һ. б. соға менән әҙеплә үле. □ Окантованный (сукном высшего качества). Соғалы итәк. Соғалы салғыйҙар. Соғалы яға. Соғалы сәкмән. ■ [Хоҙайбирҙе мулла:] Бар яҡшы уй-теләктәребеҙҙе хуп ҡылғаны, изге китап менән ант иттереп беҙҙе туғанлаштырғаны өсөн Кушем Хужа хажиға, динебеҙҙең олуғына беҙҙәрҙән Урал ынйылары менән нағышланған соғалы ебәк елән! Ғ. Хөсәйенов.
СОҒОЛ (Р.: серьёзный; И.: serious; Т.: ciddi) с.
Тәрән мәғәнәле, тәрән фекерле; төплө. □ Серьёзный, основательный, вдумчивый, глубинный. Соғол егет. Соғол һуҙ. Соғол фекер. ■ Янов соғол куренергә тырыша һәр саҡ. Яр. Вәлиев. Комбриг уртаса буйлы, ябыҡ кәуҙәле, етеҙ хәрәкәтле йәш кенә егет ине. Ул һәр бер эште уйлап эшләргә ярата торған соғол кеше. В. Исхаҡов. Сәсәндәрҙең соғол, йор һуҙҙәрен ишеттем, улар һуҙен ауыр йәрәхәткә шифа-дауа кеуек хис иттем. А. Игебаев.
СОҒОЛЛО с. ҡар. соғол. Соғолло ҡараш. Соғолло уй. Соғолло фекер. ■ Кинйә һуҙе соғолло, тигән хәбәр таралды. Ғ. Ибраһимов. [Йылҡыбай:] Аллабирҙе кәңәш-төңәш би-реуҙә соғолло, низағ-бәхәстәребеҙҙе сисеуҙә утә ғәҙел булыр ине. Халыҡ ижадынан.
СОҒОЛЛОҠ (соғоллоғо) (Р: основательность; И.: thoroughness; T.: oturmuşluk) и.
Тәрән мәғәнәлелек, тәрән фекерлелек; төплөлөк. □ Основательность, глубин
ность, вдумчивость. Кеше соғоллоғо. Халыҡ соғоллоғо. ■ Ул соғоллоҡ [шағирҙың соғоллоғо] уҙҙәренә бәрәбәр поэтик формаларға һалыныуы менән пафослы. Ғ. Хөсәйенов. Быуаттарҙың соғоллоғо һеңгән ошо ике ябай ҡоралға [ураҡ менән сукешкә]. Р. Ғарипов.
СОДА [фр. saude < ит. soda] (Р: сода; И.: sodium; T: soda; karbonat) и.
1. Техникала һәм көнкүрештә ҡулланыла торған күмер кислотаһының натрий тоҙҙары атамаһы. □ Сода. / Содовый. Кер содаһы. Кальцийлы сода. Сода иретмәһе.
2. Ике өлөшлө күмер кислоталы аҡ онтаҡ матдә (медицинала һәм кулинарияла ҡулланыла)’, аш содаһы. □ Сода. / Содовый. Сода заводы. Сода һалыу. Сода менән йыуыу. ■ [Врач — Әнисә апайға:] Өйҙә сәй содаһы менән уртығыҙҙы сайҡаштырып тороғоҙ. М. Садиҡова.
СОДАЛЫ (Р: содовый; И.: sodium; Т: sodalı) с.
Сода ҡушылған. □ Содовый, содержащий соду. Содалы һыу. Содалы минераль һыу. Содалы ҡамыр.
СОДОКЛАД [рус.] (Р: содоклад; И.: supplementary report; T: ek rapor) и.
Төп докладҡа бәйле икенсе бәләкәй өҫтәлмә доклад. □ Содоклад. Содоклад яҙыу. Содоклад һөйләу. Содоклад менән сығыш яһау.
СОЕДИНЕНИЕ [рус.] (Р: соединение; И.: unit; T: ünite, birlik) и. хәрби.
Бер нисә төр ғәскәри берәмек берләшмәһе (бригада, дивизия, корпус һ. б.). □ Соединение. Һауа соединениеһы. Кавалерия соединениеһы командиры. Авиация соединениеһы. Танк соединениеһы. ■ Команда пунктына соединение командирҙары йыйылды. 3. Рафиҡов.
СОЖ оҡш. ҡар. саж. Сож килеу. Сожитеу. Сож яңғырау. Сож иттереу. ■ Салғылар сажлайҙар саж да сож. Р. Шаммас.
СОЙОРҒОТОУ (сойорғот-) ҡ. ҡар. сорғоу. ■ Алпамыша ташты ике ҡулы менән тотоп алды, ти, баш осонан һауаға сойорғотоп ебәрҙе, ти. Халыҡ ижадынан. Һауаларға уҡ сойорғоттом, ҡарлуғасҡа тейҙе уҡҡынам. С. Юлаев. Сойорғотҡан
570