Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 614
Поиск по словарям
СӨР-СӨР
төпһәһенә сөрсөнөп, күнәктәрен көйәнтәнән ысҡындырып ебәрҙе. 3. Биишева.
СӨР-СӨР (Р.: подражание трели птиц; И.: warbling sound imitation; T.: civil civil) оҡш.
Ҡабат-ҡабат сөр (II) иткән тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание трели птиц, звуку свистка, детской свистульки и т. д. Сөр-сөр итеу. Сөр-сөр килеу. Сөр-сөр һыҙғырып ебәреу.
СӨРСӨТ (Р: толпа; И.: mob; crowd; T.: grup) и. диал. ҡар. өйөр 4.
Бергә йыйылған шау-шыулы кешеләр һ. б. төркөмө. □ Толпа, сборище (неорганизованное скопление людейи т. д.). Йәштәр сөрсөтө. Халыҡ сөрсөтө. Сөрсөт йыйылған. Я Был сөрсөттө (тауыҡтарҙы) нисек туйҙырмаҡ кәрәк? Экспедиция материалдарынан.
СӨРСӨҮ (сөрсө-) ҡ. диал. ҡар. сөйлөгөү
2. Сөрсөп китеу. я Әбей тупһаға сөрсөп барып төштө. Ғ. Йәһүҙин.
СӨРТӨМ и. диал. ҡар. сирек 1. Бер сортом икмәк. Бер сөртөм тауар киҫәге. Бер сортом тоҙ.
СӨРТӘМӘ и. диал. ҡар. сүсбәрә. Картуф сөртәмәһе. Сөртәмә бешереу. Эремсектән сөртәмә бешереу.
СӨРҮР [ғәр. jjj- ‘шатлыҡ’] (Р: радость; И.: joy; T: sevinç, mutluluk) и. иҫк.
Шатлыҡ, ҡыуаныс. □ Радость, счастье. Сорур кисереу. ■ Уйлаймын ғүмеремдә күрмәм тип шатлыҡ, сорур. С. Яҡшығолов. Ул мәҡанда шул ҡәҙәр булды сорур, ул сөрургә, бәлки, лайыҡтыр ғорур. М. Өмөтбаев.
СӨРХӘНТӘЙ (Р: слабый телосложением; И.: frail; weakly; T: zayıf, cılız) с. диал. ҡар. сибек 2.
Ябыҡ, хәлһеҙ; кәүҙәгә бәләкәй; кәгез. □ Слабый телосложением, хилый; невзрачный. Сөрхәнтәй кеше. Сөрхәнтәй булыу. Сөрхәнтәй генә бала.
СӨРӘГӘЙ I и. диал. ҡар. сүрәгәй өйрәк. Һыҙғыраҡ сөрәгәй. Кәрелдәк сөрәгәй. Сытырлаҡ сөрәгәй. Сөрәгәй ите.
СӨРӘГӘЙ II и. диал. ҡар. сәтәкәй.
Сөрәгәй бармаҡ. Сөрәгәйемде ҡыҫтым.
СӨРӘГӘЙ ӨЙРӘК (өйрәге) и. диал. ҡар. сүрәгәй өйрәк. Сөрәгәй өйрәктәр йылға-күлдәр туңғансы йылы яҡҡа ашыҡмайҙар.
СӨРӘЙӘ [ғәр. bjj] (Р: созвездие Стожары; И.: the Pleades; T: Süreyya; Ülker) и. иҫк. кит. астр.
(баш хәреф менән) Буға йондоҙлоғондағы йондоҙҙар төркөмө; Өлкәр. □ Созвездие Стожары. Сөрәйә ҡалҡҡан. Сөрәйә йондоҙлоғо.
СӨРӘКӘI и. ҡар. сүрәкә II. Сөрәкә һуғыу. Сөрәкә уйнау. Сөрәкә таяғы. Я Шафиҡ кәртә эсендә ҡытҡылдап йөрөгән тауыҡтарға ла, урамда сөрәкә һуҡҡан малайҙар тауышына ла иғтибар итмәне. Я. Хамматов.
СӨРӘКӘ II (Р: с маленькой головой; И.: with a small head; T: küçük kafalı) с.
Бәләкәй башлы. □ С маленькой головой. Сөрәкә бала. Сөрәкә булыу. Сөрәкә ир.
СӨРӘКӘ ТУРҒАЙ (Р: лесная завирушка; И.: chanter; T: dağbülbülü) и. зоол.
Һырты буй-буй ҡара таптар менән сыбарланған ҡара көрән, түше һоро, ҡорһағы һорғолт көрән, һандуғастан бәләкәйерәк, ерҙә йәки ҡыуаҡтарҙа йөрөүсе бик һаҡ ҡош. □ Лесная завирушка (лат. Prunella modularise. Сөрәкә турғай ояһы. Н Сөрәкә турғайҙың тауышы бик ук көслө булмаған «ср-рри» һайрау ы, һандуғастыҡы кеуек, төрлө юғарылыҡтағы сутылдауҙан тора.
Э. Ишбирҙин.
СӨРӘНТӘЙ I и. диал. ҡар. сирек 1. Сөрәнтәй көн. Йыл сөрәнтәйе. Сөрәнтәй итеп бүлеп биреү.
СӨРӘНТӘЙ II и. диал. ҡар. сөрөм. Сөрәнтәйҙәр ҡарпыуы. Сөрәнтәйҙәрҙе күпләп аулау. Сөрәнтәйҙәрҙе аквариумда тотоу.
СӨСКӨЛ (Р: пресноватый; И.: unleavened; fresh; T: tatlı, mayasız) c.
Әсе булмаған, әсеп етмәгән. □ Пресноватый. Сөскөл икмәк. Сөскөл йыуа. Сөскөл ҡатыҡ. Я Тир еҫе төҫлөрәк сөскөл еҫ аңҡый. Т. Килмөхәмәтов.
СӘСКӘЛТ с. ҡар. сөскөл. Я Өҙөп-өҙөп иҫкән һалҡынса ел .. һуңлап сәскә атҡан валерьяндың сөскөлт еҫен алып килде. Ш. Янбаев.
614
төпһәһенә сөрсөнөп, күнәктәрен көйәнтәнән ысҡындырып ебәрҙе. 3. Биишева.
СӨР-СӨР (Р.: подражание трели птиц; И.: warbling sound imitation; T.: civil civil) оҡш.
Ҡабат-ҡабат сөр (II) иткән тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание трели птиц, звуку свистка, детской свистульки и т. д. Сөр-сөр итеу. Сөр-сөр килеу. Сөр-сөр һыҙғырып ебәреу.
СӨРСӨТ (Р: толпа; И.: mob; crowd; T.: grup) и. диал. ҡар. өйөр 4.
Бергә йыйылған шау-шыулы кешеләр һ. б. төркөмө. □ Толпа, сборище (неорганизованное скопление людейи т. д.). Йәштәр сөрсөтө. Халыҡ сөрсөтө. Сөрсөт йыйылған. Я Был сөрсөттө (тауыҡтарҙы) нисек туйҙырмаҡ кәрәк? Экспедиция материалдарынан.
СӨРСӨҮ (сөрсө-) ҡ. диал. ҡар. сөйлөгөү
2. Сөрсөп китеу. я Әбей тупһаға сөрсөп барып төштө. Ғ. Йәһүҙин.
СӨРТӨМ и. диал. ҡар. сирек 1. Бер сортом икмәк. Бер сөртөм тауар киҫәге. Бер сортом тоҙ.
СӨРТӘМӘ и. диал. ҡар. сүсбәрә. Картуф сөртәмәһе. Сөртәмә бешереу. Эремсектән сөртәмә бешереу.
СӨРҮР [ғәр. jjj- ‘шатлыҡ’] (Р: радость; И.: joy; T: sevinç, mutluluk) и. иҫк.
Шатлыҡ, ҡыуаныс. □ Радость, счастье. Сорур кисереу. ■ Уйлаймын ғүмеремдә күрмәм тип шатлыҡ, сорур. С. Яҡшығолов. Ул мәҡанда шул ҡәҙәр булды сорур, ул сөрургә, бәлки, лайыҡтыр ғорур. М. Өмөтбаев.
СӨРХӘНТӘЙ (Р: слабый телосложением; И.: frail; weakly; T: zayıf, cılız) с. диал. ҡар. сибек 2.
Ябыҡ, хәлһеҙ; кәүҙәгә бәләкәй; кәгез. □ Слабый телосложением, хилый; невзрачный. Сөрхәнтәй кеше. Сөрхәнтәй булыу. Сөрхәнтәй генә бала.
СӨРӘГӘЙ I и. диал. ҡар. сүрәгәй өйрәк. Һыҙғыраҡ сөрәгәй. Кәрелдәк сөрәгәй. Сытырлаҡ сөрәгәй. Сөрәгәй ите.
СӨРӘГӘЙ II и. диал. ҡар. сәтәкәй.
Сөрәгәй бармаҡ. Сөрәгәйемде ҡыҫтым.
СӨРӘГӘЙ ӨЙРӘК (өйрәге) и. диал. ҡар. сүрәгәй өйрәк. Сөрәгәй өйрәктәр йылға-күлдәр туңғансы йылы яҡҡа ашыҡмайҙар.
СӨРӘЙӘ [ғәр. bjj] (Р: созвездие Стожары; И.: the Pleades; T: Süreyya; Ülker) и. иҫк. кит. астр.
(баш хәреф менән) Буға йондоҙлоғондағы йондоҙҙар төркөмө; Өлкәр. □ Созвездие Стожары. Сөрәйә ҡалҡҡан. Сөрәйә йондоҙлоғо.
СӨРӘКӘI и. ҡар. сүрәкә II. Сөрәкә һуғыу. Сөрәкә уйнау. Сөрәкә таяғы. Я Шафиҡ кәртә эсендә ҡытҡылдап йөрөгән тауыҡтарға ла, урамда сөрәкә һуҡҡан малайҙар тауышына ла иғтибар итмәне. Я. Хамматов.
СӨРӘКӘ II (Р: с маленькой головой; И.: with a small head; T: küçük kafalı) с.
Бәләкәй башлы. □ С маленькой головой. Сөрәкә бала. Сөрәкә булыу. Сөрәкә ир.
СӨРӘКӘ ТУРҒАЙ (Р: лесная завирушка; И.: chanter; T: dağbülbülü) и. зоол.
Һырты буй-буй ҡара таптар менән сыбарланған ҡара көрән, түше һоро, ҡорһағы һорғолт көрән, һандуғастан бәләкәйерәк, ерҙә йәки ҡыуаҡтарҙа йөрөүсе бик һаҡ ҡош. □ Лесная завирушка (лат. Prunella modularise. Сөрәкә турғай ояһы. Н Сөрәкә турғайҙың тауышы бик ук көслө булмаған «ср-рри» һайрау ы, һандуғастыҡы кеуек, төрлө юғарылыҡтағы сутылдауҙан тора.
Э. Ишбирҙин.
СӨРӘНТӘЙ I и. диал. ҡар. сирек 1. Сөрәнтәй көн. Йыл сөрәнтәйе. Сөрәнтәй итеп бүлеп биреү.
СӨРӘНТӘЙ II и. диал. ҡар. сөрөм. Сөрәнтәйҙәр ҡарпыуы. Сөрәнтәйҙәрҙе күпләп аулау. Сөрәнтәйҙәрҙе аквариумда тотоу.
СӨСКӨЛ (Р: пресноватый; И.: unleavened; fresh; T: tatlı, mayasız) c.
Әсе булмаған, әсеп етмәгән. □ Пресноватый. Сөскөл икмәк. Сөскөл йыуа. Сөскөл ҡатыҡ. Я Тир еҫе төҫлөрәк сөскөл еҫ аңҡый. Т. Килмөхәмәтов.
СӘСКӘЛТ с. ҡар. сөскөл. Я Өҙөп-өҙөп иҫкән һалҡынса ел .. һуңлап сәскә атҡан валерьяндың сөскөлт еҫен алып килде. Ш. Янбаев.
614