Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 618
Поиск по словарям
СӨТӘБӘ БАРМАҠ
СӨТӘБӘ БАРМАҠ (бармағы) и. диал. ҡар. һуҡ бармаҡ. Сөтәбә бармағы менән янаны. Сөтәбә бармағы менән төртөп күрһәтте.
СӨТӘҢЛӘҮ (сөтәңлә-) ҡ. диал. ҡар. сосолоу II. Оҙаҡ сөтәңләү. Сөтәңләп йыйыныу. Сөтәңләгән булып тик йөрөй.
СӨФРӘ [ғәр. ûjL-] (Р/ стол; И.: table; Т.: sofra) и. иҫк.
1. Ашау өҫтәле. □ Стол. Сөфрәгә ҡуйыу. Сөфрә артына йыйылыу. ■ Килеп ултырһа сөфрәгә, ҡунаҡтың куңеле бик хуштыр. «Башҡорт әҙәбиәте антологияһы»нан.
2. Аш-Һыу ҡуйыу өсөн табынға түшәлә торған йәймә; ашъяулыҡ. □ Скатерть. Биҙәкле сөфрә. И Ғалимдарҙан бере шәкерте өйөнә барҙы. Ул шәкерте остаҙы уңында сөфрә япты. С. Сарай.
СӨХБӘТ [ғәр. J (Р.: дружба; И.: friendship; T.: sohbet; arkadaşlık) и. иҫк. кит.
Ҡатнашлыҡ, дуҫлыҡ. □ Дружба, общение. ■ Әҙәмдә һауа китмәҫ ғәрип булмай, фөкара сөхбәтенә кәриб булмай. М. Аҡмулла.
СӨХБӘТ ИТЕҮ (сөхбәт ит ) ҡ. ҡар. сөхбәтләшеү. N Байҙың ҡыҙы гүзәлдер, .. ләкин [хәҙрәттең] нәфсеһе бының менән генә ҡәнәғәт ҡылмаҫ, бер кәррә аҡ йөҙлө, күгелйем күҙле бер гүзәл менән дә сөхбәт итеүҙе теләр.
3. һаҙый.
СӨХБӘТЛӘШЕҮ (сөхбәтләш-) (Р: дружить; И.: be friends; T.: sohbet etmek; arkadaşlık etmek) ҡ. иҫк.
Аралашып дуҫлашыу; ҡатнашыу. □ Дружить, общаться. // Дружба, общение. Сөхбәтләшеп йәшәү. Сөхбәтләшеп китеү. Ҡыҙҙар менән сөхбәтләшеү. Сөхбәтләшеп ултырыу.
СӨХПӘТҺЕҘ (Р: нескладный; И.: shapeless; T.: hantal) с. диал. ҡар. килбәтһеҙ.
Һыны, рәүеше килешһеҙ, йәмһеҙ, күрмәлекһеҙ. □ Нескладный, неуклюжий. Сөхпәтһеҙ бала. Сөхпәтһеҙ кейем. Сөхпәт-һеҙ ир.
СӨХӘНДАН [фарс. ûhся-] (Р: писатель; И.: writer; author; T.: yazar) и. иҫк. кит. ҡар. яҙыусы.
1. Әҙәби әҫәр яҙыу менән шөғөлләнгән кеше; әҙип. □ Писатель. Билдәле сөхәндан. Сөхәндан хикәйәте. Сөхәндан менән күрешеү.
2. Телмәр оҫтаһы. □ Оратор. Сөхәндан булыу. Сөхәндан һүҙе. Сөхәндан телмәре. Сөхәнданды тыңлау. Сөхәндан сығышы.
СӨҺӨР [ғәр. jAJ (Р: пища, оставшаяся после угощения гостей; И.: food left-overs; T: misafir sofrasından arta kalan yemekler) и. иҫк.
Ҡунаҡтан ҡалған аш (дин әһелдәрен саҡырып һыйлағандан һуң, уларҙан ҡалған ашты бүлешеп ашар булғандар). □ Пища, оставшаяся после угощения гостей (религиозных деятелей). Сөһөр ашау. Сөһөрҙө таратыу. Сөһөр менән һыйланыу.
СӨШЛЕ (Р: кочедык; И.: metal appliance to make bast shoes; T: biz, çuvaldız) и. диал. ҡар. шөшлө.
Сабата үргәндә йүкә үткәреү йәки ҡаты нәмәләрҙе аралау өсөн ҡулланылған ағас һаплы тимер ҡорал. □ Кочедык. Сөшле менән йүкә ҡатлау. Сөшле менән сабата үреү.
СӨӘЛ [ғәр. и. ҡар. сөал. Сөәл биреү. ■ Фәүзиә: «Мәрхүмәнең ҡылған изгелектәре алдына килеп, Хоҙай ҡаршыһындағы сөәлдәрен еңеләйтеп, йәне ожмах түрҙәренә әйләһен», — тип бышылданы. Т. Ғарипова.
СПАЗМА [гр. spasma ‘ҡорошҡаҡ’] (Р: спазма; И.: spasm; cramp; T: spazm, kasılma) и. мед. ҡар. быуылыу.
Ҡыҙыл үңәс, эсәк, ашҡаҙан, тамаҡ һ. б. мускулдарының тартышып ҡыҫҡарыу ы, тығыҙланыуы; киҫкен ҡыҫылыу. □ Спазма, спазм. Бронхылар спазмаһы. Йоҡо артерияһы спазмаһы. Ҡыҙыл үңәс спазмаһы. Мускулдар спазмаһы. Эсәктәр спазмаһы.
СПАЗМАТИК (Р: спазматический; И.: spasmodic; galvanic; T: spazmatik) с.
Киҫкен ҡыҫылған, быуылған. □ Спазматический. Спазматик йүткереү. Спазматик ауыртыу. Спазматик паралич.
СПАРЖА [фр. asperge < гр. asparagos] и. бот. ҡар. себен ҡыуағы. Дарыу спаржаһы. Тар япраҡлы спаржа. Күп япраҡлы спаржа. Спаржа ашау. Спаржаны бешереү.
СПАРТАКИАДА [лат. Spartacus ‘Спартак’] (Р: спартакиада; И.: Olympics; Т: spartakiyat) и.
618
СӨТӘБӘ БАРМАҠ (бармағы) и. диал. ҡар. һуҡ бармаҡ. Сөтәбә бармағы менән янаны. Сөтәбә бармағы менән төртөп күрһәтте.
СӨТӘҢЛӘҮ (сөтәңлә-) ҡ. диал. ҡар. сосолоу II. Оҙаҡ сөтәңләү. Сөтәңләп йыйыныу. Сөтәңләгән булып тик йөрөй.
СӨФРӘ [ғәр. ûjL-] (Р/ стол; И.: table; Т.: sofra) и. иҫк.
1. Ашау өҫтәле. □ Стол. Сөфрәгә ҡуйыу. Сөфрә артына йыйылыу. ■ Килеп ултырһа сөфрәгә, ҡунаҡтың куңеле бик хуштыр. «Башҡорт әҙәбиәте антологияһы»нан.
2. Аш-Һыу ҡуйыу өсөн табынға түшәлә торған йәймә; ашъяулыҡ. □ Скатерть. Биҙәкле сөфрә. И Ғалимдарҙан бере шәкерте өйөнә барҙы. Ул шәкерте остаҙы уңында сөфрә япты. С. Сарай.
СӨХБӘТ [ғәр. J (Р.: дружба; И.: friendship; T.: sohbet; arkadaşlık) и. иҫк. кит.
Ҡатнашлыҡ, дуҫлыҡ. □ Дружба, общение. ■ Әҙәмдә һауа китмәҫ ғәрип булмай, фөкара сөхбәтенә кәриб булмай. М. Аҡмулла.
СӨХБӘТ ИТЕҮ (сөхбәт ит ) ҡ. ҡар. сөхбәтләшеү. N Байҙың ҡыҙы гүзәлдер, .. ләкин [хәҙрәттең] нәфсеһе бының менән генә ҡәнәғәт ҡылмаҫ, бер кәррә аҡ йөҙлө, күгелйем күҙле бер гүзәл менән дә сөхбәт итеүҙе теләр.
3. һаҙый.
СӨХБӘТЛӘШЕҮ (сөхбәтләш-) (Р: дружить; И.: be friends; T.: sohbet etmek; arkadaşlık etmek) ҡ. иҫк.
Аралашып дуҫлашыу; ҡатнашыу. □ Дружить, общаться. // Дружба, общение. Сөхбәтләшеп йәшәү. Сөхбәтләшеп китеү. Ҡыҙҙар менән сөхбәтләшеү. Сөхбәтләшеп ултырыу.
СӨХПӘТҺЕҘ (Р: нескладный; И.: shapeless; T.: hantal) с. диал. ҡар. килбәтһеҙ.
Һыны, рәүеше килешһеҙ, йәмһеҙ, күрмәлекһеҙ. □ Нескладный, неуклюжий. Сөхпәтһеҙ бала. Сөхпәтһеҙ кейем. Сөхпәт-һеҙ ир.
СӨХӘНДАН [фарс. ûhся-] (Р: писатель; И.: writer; author; T.: yazar) и. иҫк. кит. ҡар. яҙыусы.
1. Әҙәби әҫәр яҙыу менән шөғөлләнгән кеше; әҙип. □ Писатель. Билдәле сөхәндан. Сөхәндан хикәйәте. Сөхәндан менән күрешеү.
2. Телмәр оҫтаһы. □ Оратор. Сөхәндан булыу. Сөхәндан һүҙе. Сөхәндан телмәре. Сөхәнданды тыңлау. Сөхәндан сығышы.
СӨҺӨР [ғәр. jAJ (Р: пища, оставшаяся после угощения гостей; И.: food left-overs; T: misafir sofrasından arta kalan yemekler) и. иҫк.
Ҡунаҡтан ҡалған аш (дин әһелдәрен саҡырып һыйлағандан һуң, уларҙан ҡалған ашты бүлешеп ашар булғандар). □ Пища, оставшаяся после угощения гостей (религиозных деятелей). Сөһөр ашау. Сөһөрҙө таратыу. Сөһөр менән һыйланыу.
СӨШЛЕ (Р: кочедык; И.: metal appliance to make bast shoes; T: biz, çuvaldız) и. диал. ҡар. шөшлө.
Сабата үргәндә йүкә үткәреү йәки ҡаты нәмәләрҙе аралау өсөн ҡулланылған ағас һаплы тимер ҡорал. □ Кочедык. Сөшле менән йүкә ҡатлау. Сөшле менән сабата үреү.
СӨӘЛ [ғәр. и. ҡар. сөал. Сөәл биреү. ■ Фәүзиә: «Мәрхүмәнең ҡылған изгелектәре алдына килеп, Хоҙай ҡаршыһындағы сөәлдәрен еңеләйтеп, йәне ожмах түрҙәренә әйләһен», — тип бышылданы. Т. Ғарипова.
СПАЗМА [гр. spasma ‘ҡорошҡаҡ’] (Р: спазма; И.: spasm; cramp; T: spazm, kasılma) и. мед. ҡар. быуылыу.
Ҡыҙыл үңәс, эсәк, ашҡаҙан, тамаҡ һ. б. мускулдарының тартышып ҡыҫҡарыу ы, тығыҙланыуы; киҫкен ҡыҫылыу. □ Спазма, спазм. Бронхылар спазмаһы. Йоҡо артерияһы спазмаһы. Ҡыҙыл үңәс спазмаһы. Мускулдар спазмаһы. Эсәктәр спазмаһы.
СПАЗМАТИК (Р: спазматический; И.: spasmodic; galvanic; T: spazmatik) с.
Киҫкен ҡыҫылған, быуылған. □ Спазматический. Спазматик йүткереү. Спазматик ауыртыу. Спазматик паралич.
СПАРЖА [фр. asperge < гр. asparagos] и. бот. ҡар. себен ҡыуағы. Дарыу спаржаһы. Тар япраҡлы спаржа. Күп япраҡлы спаржа. Спаржа ашау. Спаржаны бешереү.
СПАРТАКИАДА [лат. Spartacus ‘Спартак’] (Р: спартакиада; И.: Olympics; Т: spartakiyat) и.
618