Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 621
Поиск по словарям
СПЕЦИФИК
бында ҡыйбатҡа һаталар. Һ. Дәүләтшина. [Дауыт — Мәҙинәнән:] Спекулянт тигән мөһөр тағыуҙарынан ҡурҡмайһыңмы? Т. Ғарипова.
СПЕКУЛЯНТЛЫҠ (спекулянтлығы) (Р.: спекуляция; И.: profiteering; T.: karaborsacılık) и.
Тауар һатып алып, файҙа ҡалдырыу маҡсатында ҡиммәтерәк хаҡҡа һатыу шөғөлө; спекуляция. □ Спекуляция. Спекулянтлыҡ менән шөғөлләнеу. ■ Былар [иген йәшергән кешеләр] — эшсе синыфтың асығы-уынан, икмәккә аптырауынан файҙаланып, иген менән спекулянтлыҡ иткән «эшсән крәҫтиәндәр» ине. А. Карнай.
СПЕКУЛЯНТТАРСА (Р.: по-спекулянтски; И.: profiteers like; T.: karaborsacı gibi) p.
Спекулянттарға хас булғанса, спекулянт кеүек. □ По-спекулянтски, как спекулянт. Спекулянттарса уйлау. Спекулянттарса эшләу. Спекулянттарса көн куреу.
СПЕКУЛЯТИВ (Р: спекулятивный; И.: speculative; T: vurgunculuk, karaborsa) с.
Спекуляцияға мөнәсәбәтле. □ Спекулятивный. Спекулятив килем. Спекулятив сауҙа. Спекулятив хаҡ.
СПЕКУЛЯЦИЯ [лат. speculatio ‘аңдыу, күҙәтеү’] и. ҡар. спекулянтлыҡ. ■ Ғайнанов итәк аҫтынан араҡы һата, спекуляция менән шөғөлләнә. А. Карнай. Ҡапыл Фәйрузә ҡабынып китте: «Эй, Арыҫлан, әле баҙарҙан аптырап ҡайттым. Бөтә ерҙә спекуляция, ҡиммәтселек, йолҡоу, урлау!» Д. Бүләков.
СПЕЛЕОЛОГ [рус.] (Р: спелеолог; И.: caver; speleologist; T: mağara araştırmacısı) и.
Спелеология әлкәһендә эшләгән белгес. □ Спелеолог. Спелеолог һәнәре. Спелеолог ғалим. Йәш спелеолог. ■ [Әбделхаҡ:] Әхмәт, һин был тирәләге мәмерйәләргә Сөмбөлдө алып барырға вәғәҙә иткәнһең тугелме? Ул әсәһе шикелле, спелеолог булам, тип хыяллана. Ш. Янбаев. [Харитонов:]Бәлки, эстә кеше булған, йәшәгән эҙҙәр барҙыр? Спелеологтар саҡыртырға кәрәк. 3. Ураҡсин.
СПЕЛЕОЛОГИЯ [гр. spelaion ‘мәмерйә’ + logos ‘һүҙ, тәғлимәт’] (Р: спелеология; И.: speleology; T.: speleoloji, mağara bilimi) и.
Мәмерйәләрҙең барлыҡҡа килеүен, хәҙерге торошон һәм нисек файҙаланылыуын тикшереү менән шөғөлләнгән фән. □ Спелеология. Спелеология курсы. Спелеология менән шөғөлләнеу. Спелеология фәне геология, минералогия һәм башҡа фәндәр менән тығыҙ бәйләнештә тора.
СПЕРМА [гр. sperma ‘орлоҡ’] (Р.: сперма; И.: semen; T: sperma) и. физиол.
Ата енес биҙҙәре эшләп сығарған енес күҙәнәкле шыйыҡса; мәней. □ Сперма. Сперма анализы. Сперма тапшырыу. Спермалар һаҡлау банкыһы.
СПЕРМАТОЗОИД [гр. sperma ‘орлоҡ’ + zöon ‘йән эйәһе’ + eidos ‘төр’] (Р: сперматозоид; И.: spermium; T.: sperm hücresi) и.
Ата енес күҙәнәге; орлоҡ, тересә. □ Сперматозоид. Сперматозоид башы. Өлгөргән сперматозоид. Хайуан сперматозоиды.
СПЕЦИАЛИСТ [рус.] (Р: специалист; И.: expert; professional; T.: uzman, görevli) и.
Махсус белемгә эйә булған кеше; белгес.
□ Специалист. ■ «Беҙ Таллыға директор итеп Туғановты тәҡдим итәбеҙ, — тине Шәмиғолов Харрасовҡа. — Тәжрибәле һәм эшлекле специалист». Ә. Вәли. Мөжипов ҡалаға бармаҡсы һәм, Ауыл хужалығы министрлығына инеп, ошо хаҡта ундағы ҙур специалист менән яҡшылап һөйләшмәксе, ярҙам һорамаҡсы булды. Д. Исламов. Юла-мановтың ниңә килеуен белгәс, Яубаҫаров шатланып китте: «Урман хужалығы буйынса специалист тапмай ыҙалана инек». Н. Мусин.
СПЕЦИАЛЬНОСТЬ [рус ] (Р: специаль ность; И.: profession; speciality; line; T.: branş, uzmanlık) u.
Билдәле бер эш, шөғөл әлкәһе; һәнәр.
□ Специальность. Специальность алыу. Табип специальносы. Специальность буйынса эшләу. ■ Бөтә районға беҙгә төрлө специальность буйынса 25 врач кәрәк. «Йүрүҙән», 22 июнь 2011.
СПЕЦИФИК (Р: специфический; И.: specific; T.: özel) с. ҡар. үҙенсәлекле.
Үҙенә генә хас сифатлы, һыҙатлы, үҙенә бер төрлө. □ Специфический. Специфик еҫ. Специфик өндәр. Специфик куренеш. Спе
621
бында ҡыйбатҡа һаталар. Һ. Дәүләтшина. [Дауыт — Мәҙинәнән:] Спекулянт тигән мөһөр тағыуҙарынан ҡурҡмайһыңмы? Т. Ғарипова.
СПЕКУЛЯНТЛЫҠ (спекулянтлығы) (Р.: спекуляция; И.: profiteering; T.: karaborsacılık) и.
Тауар һатып алып, файҙа ҡалдырыу маҡсатында ҡиммәтерәк хаҡҡа һатыу шөғөлө; спекуляция. □ Спекуляция. Спекулянтлыҡ менән шөғөлләнеу. ■ Былар [иген йәшергән кешеләр] — эшсе синыфтың асығы-уынан, икмәккә аптырауынан файҙаланып, иген менән спекулянтлыҡ иткән «эшсән крәҫтиәндәр» ине. А. Карнай.
СПЕКУЛЯНТТАРСА (Р.: по-спекулянтски; И.: profiteers like; T.: karaborsacı gibi) p.
Спекулянттарға хас булғанса, спекулянт кеүек. □ По-спекулянтски, как спекулянт. Спекулянттарса уйлау. Спекулянттарса эшләу. Спекулянттарса көн куреу.
СПЕКУЛЯТИВ (Р: спекулятивный; И.: speculative; T: vurgunculuk, karaborsa) с.
Спекуляцияға мөнәсәбәтле. □ Спекулятивный. Спекулятив килем. Спекулятив сауҙа. Спекулятив хаҡ.
СПЕКУЛЯЦИЯ [лат. speculatio ‘аңдыу, күҙәтеү’] и. ҡар. спекулянтлыҡ. ■ Ғайнанов итәк аҫтынан араҡы һата, спекуляция менән шөғөлләнә. А. Карнай. Ҡапыл Фәйрузә ҡабынып китте: «Эй, Арыҫлан, әле баҙарҙан аптырап ҡайттым. Бөтә ерҙә спекуляция, ҡиммәтселек, йолҡоу, урлау!» Д. Бүләков.
СПЕЛЕОЛОГ [рус.] (Р: спелеолог; И.: caver; speleologist; T: mağara araştırmacısı) и.
Спелеология әлкәһендә эшләгән белгес. □ Спелеолог. Спелеолог һәнәре. Спелеолог ғалим. Йәш спелеолог. ■ [Әбделхаҡ:] Әхмәт, һин был тирәләге мәмерйәләргә Сөмбөлдө алып барырға вәғәҙә иткәнһең тугелме? Ул әсәһе шикелле, спелеолог булам, тип хыяллана. Ш. Янбаев. [Харитонов:]Бәлки, эстә кеше булған, йәшәгән эҙҙәр барҙыр? Спелеологтар саҡыртырға кәрәк. 3. Ураҡсин.
СПЕЛЕОЛОГИЯ [гр. spelaion ‘мәмерйә’ + logos ‘һүҙ, тәғлимәт’] (Р: спелеология; И.: speleology; T.: speleoloji, mağara bilimi) и.
Мәмерйәләрҙең барлыҡҡа килеүен, хәҙерге торошон һәм нисек файҙаланылыуын тикшереү менән шөғөлләнгән фән. □ Спелеология. Спелеология курсы. Спелеология менән шөғөлләнеу. Спелеология фәне геология, минералогия һәм башҡа фәндәр менән тығыҙ бәйләнештә тора.
СПЕРМА [гр. sperma ‘орлоҡ’] (Р.: сперма; И.: semen; T: sperma) и. физиол.
Ата енес биҙҙәре эшләп сығарған енес күҙәнәкле шыйыҡса; мәней. □ Сперма. Сперма анализы. Сперма тапшырыу. Спермалар һаҡлау банкыһы.
СПЕРМАТОЗОИД [гр. sperma ‘орлоҡ’ + zöon ‘йән эйәһе’ + eidos ‘төр’] (Р: сперматозоид; И.: spermium; T.: sperm hücresi) и.
Ата енес күҙәнәге; орлоҡ, тересә. □ Сперматозоид. Сперматозоид башы. Өлгөргән сперматозоид. Хайуан сперматозоиды.
СПЕЦИАЛИСТ [рус.] (Р: специалист; И.: expert; professional; T.: uzman, görevli) и.
Махсус белемгә эйә булған кеше; белгес.
□ Специалист. ■ «Беҙ Таллыға директор итеп Туғановты тәҡдим итәбеҙ, — тине Шәмиғолов Харрасовҡа. — Тәжрибәле һәм эшлекле специалист». Ә. Вәли. Мөжипов ҡалаға бармаҡсы һәм, Ауыл хужалығы министрлығына инеп, ошо хаҡта ундағы ҙур специалист менән яҡшылап һөйләшмәксе, ярҙам һорамаҡсы булды. Д. Исламов. Юла-мановтың ниңә килеуен белгәс, Яубаҫаров шатланып китте: «Урман хужалығы буйынса специалист тапмай ыҙалана инек». Н. Мусин.
СПЕЦИАЛЬНОСТЬ [рус ] (Р: специаль ность; И.: profession; speciality; line; T.: branş, uzmanlık) u.
Билдәле бер эш, шөғөл әлкәһе; һәнәр.
□ Специальность. Специальность алыу. Табип специальносы. Специальность буйынса эшләу. ■ Бөтә районға беҙгә төрлө специальность буйынса 25 врач кәрәк. «Йүрүҙән», 22 июнь 2011.
СПЕЦИФИК (Р: специфический; И.: specific; T.: özel) с. ҡар. үҙенсәлекле.
Үҙенә генә хас сифатлы, һыҙатлы, үҙенә бер төрлө. □ Специфический. Специфик еҫ. Специфик өндәр. Специфик куренеш. Спе
621