Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 651
Поиск по словарям
СУБСТАНЦИЯ
Хеҙмәт тәртибе ҡағиҙәләре нигеҙендә дәрәжәһе кесе кешенең ололарға ҡаты буйһоноуын талап иткән система. □ Субординация. М Петр Иванович турәһенә субординация һаҡлап, ризаһыҙлыҡтарын әйтмәй, йәиһә ецелсә генә төҙәтер кәңәштәре менән сикләнгеләй ине. Ғ. Хөсәйенов. Ҡалҡыулыҡҡа һөжум итергә тигән аҡылһыҙ бойороғон һаман уҙгәртергә теләмәһә, субординация менән иҫәпләшмәйенсә, Баш командующийға туранан-тура мөрәжәғәт итергә тура киләсәк Шайморатовҡа! Я. Хамматов.
СУБПОДРЯД [рус.] (Р.: субподряд; И.: subcontracting; T.: taşeron (sözleşmesi)) и. махе.
Төп подрядсының ниндәйҙер эштең бер өлөшөн эшләтеү өсөн махсус ойошма йәки айырым кеше менән төҙөлгән килешеүе. □ Субподряд. Субподряд ойошмалары. Субподряд буйынса эшләу. ■ Генераль подрядсы эшкә ысын хужаларса ҡараһа, трассалағы куренеш тамырынан уҙгәрер, субподряд ойошмалары уҙҙәренә тейеште еренә еткереп эшләр. Б. Рафиҡов. [Камил:] Бер автопарктың ғына тугел, барлыҡ субподряд ойошмаларының, төҙөлөштә ҡатнашҡан һәр кемдең хеҙмәтенә тик һалынған йортҡа, тапшырылған ферма, завод бинаһына ҡарап туләугә кусереу мотлаҡ. Ғ. Хисамов.
СУБПОДРЯДСЫ (Р: субподрядчик; И.: subcontractor; T: taşeron) и. махс.
Төп подрядсының ниндәйҙер эштең бер өлөшөн эшләтеү өсөн саҡырылған махсус ойошма йәки айырым кеше. □ Субподрядчик. И «Электротехмонтаж» яңы объекттарҙа субподрядсы булараҡ эштәр башҡара. «Йәшлек», 6 май 2010.
СУБСИДИЯ [лат. subsidium ‘ярҙам’] (Р: субсидия; И.: subsidy; appropriation-in-aid; T: para yardımı) и.
Дәүләт тарафынан аҡса йәки материал менән күрһәтелгән ярҙам. □ Субсидия. Дәуләт субсидияһы. Субсидия алыу. Субсидия биреу. Торлаҡ төҙөугә буленгән субсидия.
СУБСИДИЯЛАНЫУ (субсидиялан-) ҡ. төш. ҡар. субсидиялау, страд, от суб
сидиялау. Субсидияланған ойошма. Субси-дияланған төҙөлөш. Субсидияланған юғары белем.
СУБСИДИЯЛАУ (субсидияла) (Р: субсидировать; И.: sponsor; back; subsidize; T: para yardımı yapmak, desteklemek) ҡ.
Субсидия менән тәьмин итеү; субсидия биреү. □ Субсидировать. Төҙөлөштө субсидиялау. Ҡасаҡтарҙы субсидиялау. Баҫманы субсидиялау. Йәштәргә яңы торлаҡ субсидиялау.
СУБСТАНТИВ (Р: субстантивированный; И.: substantivized; T: sübstantif) с. лингв, ҡар. исемләшкән.
Исем категорияһына күскән (башҡа һуҙ төркөмөнә ҡарата). □ Субстантивированный. Субстантив алмаш. Субстантив сифат. Субстантив сифат ҡылым. Һөйләмдә субстантив ҡылым булып килә.
СУБСТАНТИВАЦИЯ [лат. substantivum ‘исем һүҙ төркөмө’] (Р: субстантивация; И.: substantivisation; T: isimleşme) и. лингв, ҡар. исемләшеү.
Башҡа һүҙ төркөмдәренең исем категорияһына күсеүе. □ Субстантивация. Ҡылымдарҙың субстантивацияһы, һуҙьяһа-лышта субстантивация. Дәрестә сифаттарҙың субстантивацияһын утеу.
СУБСТАНТИВЛАШЫУ (субстантивлаш-) (Р: субстантивироваться; И.: become a substantive; T.: isimleşmek) ҡ. лингв, ҡар. исемләшеү.
Исем категорияһына күсеү (башҡа һуҙ төркөмдәренә ҡарата). □ Субстантивироваться. Субстантивлашҡан алмаштар. Ҡылымдарҙың субстантивлашыу ы. ■ -асаҡ, -әсәк ялғаулы сифат ҡылым субстантивлашҡанда куплек һәм бөтә эйәлек ялғауҙары менән төрләнергә мөмкин: «киләсәгем», «киләсәгең», «киләсәге», «киләсәктәре». X. Йосопов.
СУБСТАНЦИЯ [лат. substantia ‘нигеҙҙә ятҡан, асыл’] (Р: субстанция; И.: substance, subject matter; T.: töz, cevher) и. ҡар. асыл.
1. фәлс. Тәүге нигеҙ булған материяның, бөтә нәмә һәм күренештең асылы. □ Субстанция. / Субстанциальный, субстанциональный. Есем субстанцияһы. Тәбиғәт
651
Хеҙмәт тәртибе ҡағиҙәләре нигеҙендә дәрәжәһе кесе кешенең ололарға ҡаты буйһоноуын талап иткән система. □ Субординация. М Петр Иванович турәһенә субординация һаҡлап, ризаһыҙлыҡтарын әйтмәй, йәиһә ецелсә генә төҙәтер кәңәштәре менән сикләнгеләй ине. Ғ. Хөсәйенов. Ҡалҡыулыҡҡа һөжум итергә тигән аҡылһыҙ бойороғон һаман уҙгәртергә теләмәһә, субординация менән иҫәпләшмәйенсә, Баш командующийға туранан-тура мөрәжәғәт итергә тура киләсәк Шайморатовҡа! Я. Хамматов.
СУБПОДРЯД [рус.] (Р.: субподряд; И.: subcontracting; T.: taşeron (sözleşmesi)) и. махе.
Төп подрядсының ниндәйҙер эштең бер өлөшөн эшләтеү өсөн махсус ойошма йәки айырым кеше менән төҙөлгән килешеүе. □ Субподряд. Субподряд ойошмалары. Субподряд буйынса эшләу. ■ Генераль подрядсы эшкә ысын хужаларса ҡараһа, трассалағы куренеш тамырынан уҙгәрер, субподряд ойошмалары уҙҙәренә тейеште еренә еткереп эшләр. Б. Рафиҡов. [Камил:] Бер автопарктың ғына тугел, барлыҡ субподряд ойошмаларының, төҙөлөштә ҡатнашҡан һәр кемдең хеҙмәтенә тик һалынған йортҡа, тапшырылған ферма, завод бинаһына ҡарап туләугә кусереу мотлаҡ. Ғ. Хисамов.
СУБПОДРЯДСЫ (Р: субподрядчик; И.: subcontractor; T: taşeron) и. махс.
Төп подрядсының ниндәйҙер эштең бер өлөшөн эшләтеү өсөн саҡырылған махсус ойошма йәки айырым кеше. □ Субподрядчик. И «Электротехмонтаж» яңы объекттарҙа субподрядсы булараҡ эштәр башҡара. «Йәшлек», 6 май 2010.
СУБСИДИЯ [лат. subsidium ‘ярҙам’] (Р: субсидия; И.: subsidy; appropriation-in-aid; T: para yardımı) и.
Дәүләт тарафынан аҡса йәки материал менән күрһәтелгән ярҙам. □ Субсидия. Дәуләт субсидияһы. Субсидия алыу. Субсидия биреу. Торлаҡ төҙөугә буленгән субсидия.
СУБСИДИЯЛАНЫУ (субсидиялан-) ҡ. төш. ҡар. субсидиялау, страд, от суб
сидиялау. Субсидияланған ойошма. Субси-дияланған төҙөлөш. Субсидияланған юғары белем.
СУБСИДИЯЛАУ (субсидияла) (Р: субсидировать; И.: sponsor; back; subsidize; T: para yardımı yapmak, desteklemek) ҡ.
Субсидия менән тәьмин итеү; субсидия биреү. □ Субсидировать. Төҙөлөштө субсидиялау. Ҡасаҡтарҙы субсидиялау. Баҫманы субсидиялау. Йәштәргә яңы торлаҡ субсидиялау.
СУБСТАНТИВ (Р: субстантивированный; И.: substantivized; T: sübstantif) с. лингв, ҡар. исемләшкән.
Исем категорияһына күскән (башҡа һуҙ төркөмөнә ҡарата). □ Субстантивированный. Субстантив алмаш. Субстантив сифат. Субстантив сифат ҡылым. Һөйләмдә субстантив ҡылым булып килә.
СУБСТАНТИВАЦИЯ [лат. substantivum ‘исем һүҙ төркөмө’] (Р: субстантивация; И.: substantivisation; T: isimleşme) и. лингв, ҡар. исемләшеү.
Башҡа һүҙ төркөмдәренең исем категорияһына күсеүе. □ Субстантивация. Ҡылымдарҙың субстантивацияһы, һуҙьяһа-лышта субстантивация. Дәрестә сифаттарҙың субстантивацияһын утеу.
СУБСТАНТИВЛАШЫУ (субстантивлаш-) (Р: субстантивироваться; И.: become a substantive; T.: isimleşmek) ҡ. лингв, ҡар. исемләшеү.
Исем категорияһына күсеү (башҡа һуҙ төркөмдәренә ҡарата). □ Субстантивироваться. Субстантивлашҡан алмаштар. Ҡылымдарҙың субстантивлашыу ы. ■ -асаҡ, -әсәк ялғаулы сифат ҡылым субстантивлашҡанда куплек һәм бөтә эйәлек ялғауҙары менән төрләнергә мөмкин: «киләсәгем», «киләсәгең», «киләсәге», «киләсәктәре». X. Йосопов.
СУБСТАНЦИЯ [лат. substantia ‘нигеҙҙә ятҡан, асыл’] (Р: субстанция; И.: substance, subject matter; T.: töz, cevher) и. ҡар. асыл.
1. фәлс. Тәүге нигеҙ булған материяның, бөтә нәмә һәм күренештең асылы. □ Субстанция. / Субстанциальный, субстанциональный. Есем субстанцияһы. Тәбиғәт
651