Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 737
Поиск по словарям
СЫЛТЛАТЫУ
маһын тип, сылбыр менән бығаулап, ташҡа беркетелгәйне. Ә. Хәкимов.
6. кусм. Нимәнелер беректергән бәйләнеш. □ Нить, узы. Уйҙар сылбыры. ■ Сәмәрә уҙе менән ни булғанын, ваҡиғалар сылбырын хәтерләргә тырышты. Т. Ғарипова. Бик аҙға ғына өҙөлөп торған хәтирәләр сылбыры ҡабат ялғанды ла китте. Б. Рафиҡов.
СЫЛБЫР II (Р.: узор шали; И.: shawl pattern; T.: şal deseni) и. диал.
Сылбыр формаһындағы шәл биҙәге.
□ Узор шали (в форме цепочки). Сылбыр һалып бәйләнгән шәл.
СЫЛБЫР III (Р: название детской игры; И.: name of a children’s game; T.: bir çocuk oyununun ismi) и.
Түңәрәк яһап, тотошоп уйнаған балалар уйыны. □ Название детской игры. Сылбыр уйнау.
СЫЛБЫР IV (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Ҡатай ырыуына ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир племени катай. Сылбыр аймағы тарихы.
СЫЛБЫРҒА УЛТЫРТЫУ (сылбырға ултырт-) ҡ. ҡар. сынйырлау. ■ Арғы оста атылмай ҡалған бер эт, моғайын, сылбырға ултыртылыуҙан, эсе бошоп шыңшыны. Й. Солтанов.
СЫЛБЫРЛАУ (сылбырла-) ҡ. диал. ҡар. сынйырлау. ■ Бер толпар йыуан сылбыр менән мөгәрәп стенаһына сылбырлап ҡуйылған икән, ти. Әкиәттән.
СЫЛБЫРЛЫ (Р.: с цепью; И.: with a chain; T: zincirli) с.
Сылбыр (1,1) тағылған, сылбыры булған.
□ С цепью, с цепочкой. Сылбырлы сәғәт йөрөтөу. ■ Руслан туш кеҫәһенән сылбырлы асҡыс сығарып ишекте асты ла эскә утте. Р. Байбулатов. Бабай, туҡтап, бишмәтенең туш кеҫәһенән оҙон сылбырлы сәғәтен алып ҡарай. Т. Килмөхәмәтов.
СЫЛҒАУ и. ҡар. силғау. Сылғау кип-тереу. Сылғау урау. ■ Насарыраҡ уралған сылғауҙар аяҡтарҙы өйкәй башланы.
И. Ғиззәтуллин. Рахмай калушын ҡатлау-ҡатлау сылғау менән кейә лә тыштан уны өйләндереп бәйләп ҡуя. К. Кинйәбулатова. Сылғау менән тығыҙ итеп урап кейелгән итектәрҙе Бибиямал көс-хәл менән тартып алды. Р. Низамов. Ҡапҡаны асып ингәс, Шәрифулла сылғауҙарын һәм ҡатаһын солан ҡыйығына киптерергә элде. Я. Хамматов.
СЫЛҒЫЙ с. диал. ҡар. һырғый. Сылғый ағас.
СЫЛПЫҠ (Р: слезящийся от воспаления; И.: watering due to inflammation; T: yaşaran (göz)) с. диал. ҡар. бысый.
Һыуланып, сейләнеп торған (куҙгә ҡарата). □ Слезящийся от воспаления. Сыл-пыҡ куҙ.
СЫЛТ I (Р: дзинь!; И.: clank!; T.: çın) оҡш.
Тимергә тимер бәрелгәндә, эләгеп ысҡынғанда сыҡҡан нескә тауышты белдергән һүҙ. □ Дзинь! (подражание звуку, возникающему от удара металлических предметов). Сылт итеп ҡалыу. ■ Эске ишек асылды, уның артынса сылт итеп солан ишегенең келәһе кутәрелеу булды, Яҡуп уны шарт тибеп асты ла, юлын ҡул фонары менән яҡтыртып, эскә атланы. Б. Бикбай.
СЫЛТ II р. ҡар. сырт. Ҡурҡыштан куҙҙе сылт йомоу. ■ Гөлсөм, зәңгәр куҙҙәрен сылт та йоммай төбәлеп, яуап көттө. Н. Мусин.
СЫЛТ III р. диал. ҡар. сем 2. Сылт аҡ. Сылт ҡара. ■ [Ришат] сылт зәңгәр галстук тағып алған, әгәр ҙә яурыны аша киң оҙон ҡыҙыл таҫма һалып ебәрмәгән булһа, зәңгәр галстугы һыйыр өҫтөнә һалынған эйәр кеуек тойолор ине. Ғ. Хисамов. [Солтандың] йөҙө аҡһыл ҡара, киң генә маңлайы өҫтөндәге сылт ҡара сәстәре урә баҫып тора. Ғ. Хәйри.
СЫЛТЛАТЫУ I (сылтлат-) (Р: щёлкать чем; И.: click; T: şaklamak; tık diye kapamak) ҡ.
Сылт (I) иттереү. □ Щёлкать чем. Сылтлатып йоҙаҡты бикләу. ■ [Ахун] ыҡсым ғына ҡалай ҡумта сығарып, ҡапҡасын сылтлатып асты ла бөтә кешегә берәр ҡыҙыл әтәс перәниге таратты. Р. Өмөтбаев.
СЫЛТЛАТЫУ II (сылтлат ) ҡ. ҡар. сылтлау. ■ Ул [Мәғрифә ҡарсыҡ] куҙҙәрен сылтлатты, .. самауырҙы нишләтергә лә
737
маһын тип, сылбыр менән бығаулап, ташҡа беркетелгәйне. Ә. Хәкимов.
6. кусм. Нимәнелер беректергән бәйләнеш. □ Нить, узы. Уйҙар сылбыры. ■ Сәмәрә уҙе менән ни булғанын, ваҡиғалар сылбырын хәтерләргә тырышты. Т. Ғарипова. Бик аҙға ғына өҙөлөп торған хәтирәләр сылбыры ҡабат ялғанды ла китте. Б. Рафиҡов.
СЫЛБЫР II (Р.: узор шали; И.: shawl pattern; T.: şal deseni) и. диал.
Сылбыр формаһындағы шәл биҙәге.
□ Узор шали (в форме цепочки). Сылбыр һалып бәйләнгән шәл.
СЫЛБЫР III (Р: название детской игры; И.: name of a children’s game; T.: bir çocuk oyununun ismi) и.
Түңәрәк яһап, тотошоп уйнаған балалар уйыны. □ Название детской игры. Сылбыр уйнау.
СЫЛБЫР IV (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Ҡатай ырыуына ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир племени катай. Сылбыр аймағы тарихы.
СЫЛБЫРҒА УЛТЫРТЫУ (сылбырға ултырт-) ҡ. ҡар. сынйырлау. ■ Арғы оста атылмай ҡалған бер эт, моғайын, сылбырға ултыртылыуҙан, эсе бошоп шыңшыны. Й. Солтанов.
СЫЛБЫРЛАУ (сылбырла-) ҡ. диал. ҡар. сынйырлау. ■ Бер толпар йыуан сылбыр менән мөгәрәп стенаһына сылбырлап ҡуйылған икән, ти. Әкиәттән.
СЫЛБЫРЛЫ (Р.: с цепью; И.: with a chain; T: zincirli) с.
Сылбыр (1,1) тағылған, сылбыры булған.
□ С цепью, с цепочкой. Сылбырлы сәғәт йөрөтөу. ■ Руслан туш кеҫәһенән сылбырлы асҡыс сығарып ишекте асты ла эскә утте. Р. Байбулатов. Бабай, туҡтап, бишмәтенең туш кеҫәһенән оҙон сылбырлы сәғәтен алып ҡарай. Т. Килмөхәмәтов.
СЫЛҒАУ и. ҡар. силғау. Сылғау кип-тереу. Сылғау урау. ■ Насарыраҡ уралған сылғауҙар аяҡтарҙы өйкәй башланы.
И. Ғиззәтуллин. Рахмай калушын ҡатлау-ҡатлау сылғау менән кейә лә тыштан уны өйләндереп бәйләп ҡуя. К. Кинйәбулатова. Сылғау менән тығыҙ итеп урап кейелгән итектәрҙе Бибиямал көс-хәл менән тартып алды. Р. Низамов. Ҡапҡаны асып ингәс, Шәрифулла сылғауҙарын һәм ҡатаһын солан ҡыйығына киптерергә элде. Я. Хамматов.
СЫЛҒЫЙ с. диал. ҡар. һырғый. Сылғый ағас.
СЫЛПЫҠ (Р: слезящийся от воспаления; И.: watering due to inflammation; T: yaşaran (göz)) с. диал. ҡар. бысый.
Һыуланып, сейләнеп торған (куҙгә ҡарата). □ Слезящийся от воспаления. Сыл-пыҡ куҙ.
СЫЛТ I (Р: дзинь!; И.: clank!; T.: çın) оҡш.
Тимергә тимер бәрелгәндә, эләгеп ысҡынғанда сыҡҡан нескә тауышты белдергән һүҙ. □ Дзинь! (подражание звуку, возникающему от удара металлических предметов). Сылт итеп ҡалыу. ■ Эске ишек асылды, уның артынса сылт итеп солан ишегенең келәһе кутәрелеу булды, Яҡуп уны шарт тибеп асты ла, юлын ҡул фонары менән яҡтыртып, эскә атланы. Б. Бикбай.
СЫЛТ II р. ҡар. сырт. Ҡурҡыштан куҙҙе сылт йомоу. ■ Гөлсөм, зәңгәр куҙҙәрен сылт та йоммай төбәлеп, яуап көттө. Н. Мусин.
СЫЛТ III р. диал. ҡар. сем 2. Сылт аҡ. Сылт ҡара. ■ [Ришат] сылт зәңгәр галстук тағып алған, әгәр ҙә яурыны аша киң оҙон ҡыҙыл таҫма һалып ебәрмәгән булһа, зәңгәр галстугы һыйыр өҫтөнә һалынған эйәр кеуек тойолор ине. Ғ. Хисамов. [Солтандың] йөҙө аҡһыл ҡара, киң генә маңлайы өҫтөндәге сылт ҡара сәстәре урә баҫып тора. Ғ. Хәйри.
СЫЛТЛАТЫУ I (сылтлат-) (Р: щёлкать чем; И.: click; T: şaklamak; tık diye kapamak) ҡ.
Сылт (I) иттереү. □ Щёлкать чем. Сылтлатып йоҙаҡты бикләу. ■ [Ахун] ыҡсым ғына ҡалай ҡумта сығарып, ҡапҡасын сылтлатып асты ла бөтә кешегә берәр ҡыҙыл әтәс перәниге таратты. Р. Өмөтбаев.
СЫЛТЛАТЫУ II (сылтлат ) ҡ. ҡар. сылтлау. ■ Ул [Мәғрифә ҡарсыҡ] куҙҙәрен сылтлатты, .. самауырҙы нишләтергә лә
737