Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 754
Поиск по словарям
СЫРАҠҠА ТӨШӨҮ
эсе ҡараңғы. Бер мөйөштә сыраҡ ҡына яна. Ш. Насыров. Алмуш, Монаш ҡулындағы сыраҡты алып, уны болғай-болғай, һыбайлыларға ҡаршы китте. Б. Рафиҡов.
2. Балыҡ сәнскәндә һыуҙы яҡтыртыу өсөн сыра яндыра торған ҡулайлама.
□ Специальное приспособление для освещения (чтобы лучить рыбу). ■ Ғәйзулла бабай .. ҡулында дөрләп янған сырағын артҡараҡ ала. Әһә, балыҡ бар! Н. Мусин. Төнөн, сыраҡ яндырып балыҡ тотҡанда Иҙел өҫтө нәҡ ана шундай була. Яр. Вәлиев.
3. диал. Күҙҙең күреү һәләте; күҙ нуры.
□ Острота зрения. Сыраҡтан ҡалыу. Сырағы һунеу. Сыраҡ бөтөрөп ултырыу.
■ Хашим терелде генә тугел — яңынан сырағы асылды. Т. Ғарипова. Зиһенең уткер, сырағың яҡты булһын. Халыҡ ижадынан.
4. эйл. ф. Кешегә иркәләп әйтелгән һүҙ.
□ Луч света (для кого). Сырағым минең. Нурлы сырағым. ■ Хат яҙған: «Батырҙарым, килегеҙ, — тип, — туҡтамаҫтан атҡа менеп елегеҙ, — тип. — Сыраҡтарым, һеҙҙән ярҙам булмағанда, бөтөнләй харап була илебеҙ», — тип. «Бабсаҡ менән Күсәк».
5. диал. ҡар. сыра 1. Сыраҡ телеу. Сыраҡ яндырыу. ■ Хулхаш уғландарға сыраҡ итерлек ағас эҙләргә ҡушты. Б. Рафиҡов.
6. кусм. Тормошҡа, киләсәккә әйҙәүсе күңел усағы, ышаныс, өмөт. □ Надежда, вера в будущее. ■ Ел тейҙермәй ҡулға тотҡан сырағыма утерменме был тормоштоң һаҙлығынан. М. Ғафури. Әҙәм балаһының куңел турендә өмөт сырағы янырға тейеш. Ә. Хәкимов. • Ир хазинаһы — иҫке һуҙ, уның сырағы — иҫке дуҫ. Әйтем.
СЫРАҠҠА ТӨШӨҮ (сыраҡҡа төш-) (Р: лучить рыбу; И.: spear fish using light; T.: geceleyin çıra ışığında balık avlamak) ҡ.
Төнөн сыраҡ (2) яндырып, балыҡ сәнсергә барыу, балыҡ тотоу ысулы. □ Лучить рыбу (бить с лодки острогою). Балыҡҡа сыраҡҡа төшөу. Сыраҡҡа төшөргә әҙерләнеу. Ку-мәкләп сыраҡҡа төшөу. Көҙгө сыраҡҡа төшөу. Йылға тубәненә сыраҡҡа төшөу.
■ [Ҡаһым:I Сыраҡҡа төшөргә теләйһегеҙме, кенәз Сергей Григорьевич? Я. Хамматов.
СЫРАҠ Л ЫҠ (сыраҡлығы) (Р: длинная полка; И.: kind of long shelf; T: uzun raf) и. диал.
Төрлө нәмә һалыу өсөн һикәлтәләп ҡуйылған буй таҡта. □ Длинная полка. Сыраҡлыҡҡа һауыт-һаба теҙеу. Сыраҡлыҡ тулы иҫке боронғо китаптар. Сыраҡлыҡта бәләкәй генә радио һөйләп тора.
СЫРАҠСЫ (Р: рыбак, который ловит рыбу путём лучения; И.: spear fisherman; T: gece leyin çıra ışığında balık avlayan kimse) u.
Сыраҡҡа төшөп балыҡ тотҡан кеше.
□ Рыбак, который ловит рыбу путём лучения. Сыраҡсылар һыу буйына төштө. Сыраҡсы кискә табан балыҡҡа әҙерләнә башланы. • Сыраҡсыны суртан курмәҫ. Мәҡәл.
СЫРАҠТАН ҠАЛЫУ (сыраҡтан ҡал-) (Р: ослепнуть; И.: go blind; T: kör olmak) ҡ.
Күрмәй башлау, һуҡырайыу. □ Ослепнуть. Олоғая килә сыраҡтан ҡалыу. Ҡурҡып сыраҡтан ҡалыу. Уйламағанда сыраҡтан ҡалыу.
СЫРАҠТАН ЯҘЫУ (сыраҡтан яҙ-) ҡ. ҡар. сыраҡтан ҡалыу. Йәштән ук сыраҡтан яҙыу. Сыраҡтан яҙыу сәбәбе.
СЫРАҠ ЯРҠА и. диал. ҡар. сыра. Сыраҡ ярҡа әҙерләу. Сыраҡ ярҡа ярғыслау. Сыраҡ ярҡа телеу.
СЫРАЛАНЫУ (сыралан-) (Р: расщепляться на лучину; И.: splinter; T.: çıra olmak) ҡ.
Сыра-сыра булып ярылыу. □ Расщепляться на лучину. Сыраланып бөтөу. Сыраланып тороу. Сыраланып һыныу.
СЫРАЛАУ (сырала-) (Р: щепать лучину; И.: chip, chop (wood); T.: çıra yapmak) ҡ.
Сыра итеп телеү. □ Щепать лучину. Сыралап ҡуйыу. Сыралап бөтөу. Ҡайын утынды сыралау. ■ Сейәбикә .. сыралап, сыуал алдына киптерергә ҡуйған утындарын көлдөксәгә бушатты. Т. Хәйбуллин.
СЫРАЛЫҠ (сыралығы) (Р: заготовка для лучины; И.: dry wood for splinters; T: çıralık) и.
Сыра өсөн тәғәйенләнгән ҡоро ағас.
□ Заготовка для лучины. Сыралыҡҡа ҡоро
754
эсе ҡараңғы. Бер мөйөштә сыраҡ ҡына яна. Ш. Насыров. Алмуш, Монаш ҡулындағы сыраҡты алып, уны болғай-болғай, һыбайлыларға ҡаршы китте. Б. Рафиҡов.
2. Балыҡ сәнскәндә һыуҙы яҡтыртыу өсөн сыра яндыра торған ҡулайлама.
□ Специальное приспособление для освещения (чтобы лучить рыбу). ■ Ғәйзулла бабай .. ҡулында дөрләп янған сырағын артҡараҡ ала. Әһә, балыҡ бар! Н. Мусин. Төнөн, сыраҡ яндырып балыҡ тотҡанда Иҙел өҫтө нәҡ ана шундай була. Яр. Вәлиев.
3. диал. Күҙҙең күреү һәләте; күҙ нуры.
□ Острота зрения. Сыраҡтан ҡалыу. Сырағы һунеу. Сыраҡ бөтөрөп ултырыу.
■ Хашим терелде генә тугел — яңынан сырағы асылды. Т. Ғарипова. Зиһенең уткер, сырағың яҡты булһын. Халыҡ ижадынан.
4. эйл. ф. Кешегә иркәләп әйтелгән һүҙ.
□ Луч света (для кого). Сырағым минең. Нурлы сырағым. ■ Хат яҙған: «Батырҙарым, килегеҙ, — тип, — туҡтамаҫтан атҡа менеп елегеҙ, — тип. — Сыраҡтарым, һеҙҙән ярҙам булмағанда, бөтөнләй харап була илебеҙ», — тип. «Бабсаҡ менән Күсәк».
5. диал. ҡар. сыра 1. Сыраҡ телеу. Сыраҡ яндырыу. ■ Хулхаш уғландарға сыраҡ итерлек ағас эҙләргә ҡушты. Б. Рафиҡов.
6. кусм. Тормошҡа, киләсәккә әйҙәүсе күңел усағы, ышаныс, өмөт. □ Надежда, вера в будущее. ■ Ел тейҙермәй ҡулға тотҡан сырағыма утерменме был тормоштоң һаҙлығынан. М. Ғафури. Әҙәм балаһының куңел турендә өмөт сырағы янырға тейеш. Ә. Хәкимов. • Ир хазинаһы — иҫке һуҙ, уның сырағы — иҫке дуҫ. Әйтем.
СЫРАҠҠА ТӨШӨҮ (сыраҡҡа төш-) (Р: лучить рыбу; И.: spear fish using light; T.: geceleyin çıra ışığında balık avlamak) ҡ.
Төнөн сыраҡ (2) яндырып, балыҡ сәнсергә барыу, балыҡ тотоу ысулы. □ Лучить рыбу (бить с лодки острогою). Балыҡҡа сыраҡҡа төшөу. Сыраҡҡа төшөргә әҙерләнеу. Ку-мәкләп сыраҡҡа төшөу. Көҙгө сыраҡҡа төшөу. Йылға тубәненә сыраҡҡа төшөу.
■ [Ҡаһым:I Сыраҡҡа төшөргә теләйһегеҙме, кенәз Сергей Григорьевич? Я. Хамматов.
СЫРАҠ Л ЫҠ (сыраҡлығы) (Р: длинная полка; И.: kind of long shelf; T: uzun raf) и. диал.
Төрлө нәмә һалыу өсөн һикәлтәләп ҡуйылған буй таҡта. □ Длинная полка. Сыраҡлыҡҡа һауыт-һаба теҙеу. Сыраҡлыҡ тулы иҫке боронғо китаптар. Сыраҡлыҡта бәләкәй генә радио һөйләп тора.
СЫРАҠСЫ (Р: рыбак, который ловит рыбу путём лучения; И.: spear fisherman; T: gece leyin çıra ışığında balık avlayan kimse) u.
Сыраҡҡа төшөп балыҡ тотҡан кеше.
□ Рыбак, который ловит рыбу путём лучения. Сыраҡсылар һыу буйына төштө. Сыраҡсы кискә табан балыҡҡа әҙерләнә башланы. • Сыраҡсыны суртан курмәҫ. Мәҡәл.
СЫРАҠТАН ҠАЛЫУ (сыраҡтан ҡал-) (Р: ослепнуть; И.: go blind; T: kör olmak) ҡ.
Күрмәй башлау, һуҡырайыу. □ Ослепнуть. Олоғая килә сыраҡтан ҡалыу. Ҡурҡып сыраҡтан ҡалыу. Уйламағанда сыраҡтан ҡалыу.
СЫРАҠТАН ЯҘЫУ (сыраҡтан яҙ-) ҡ. ҡар. сыраҡтан ҡалыу. Йәштән ук сыраҡтан яҙыу. Сыраҡтан яҙыу сәбәбе.
СЫРАҠ ЯРҠА и. диал. ҡар. сыра. Сыраҡ ярҡа әҙерләу. Сыраҡ ярҡа ярғыслау. Сыраҡ ярҡа телеу.
СЫРАЛАНЫУ (сыралан-) (Р: расщепляться на лучину; И.: splinter; T.: çıra olmak) ҡ.
Сыра-сыра булып ярылыу. □ Расщепляться на лучину. Сыраланып бөтөу. Сыраланып тороу. Сыраланып һыныу.
СЫРАЛАУ (сырала-) (Р: щепать лучину; И.: chip, chop (wood); T.: çıra yapmak) ҡ.
Сыра итеп телеү. □ Щепать лучину. Сыралап ҡуйыу. Сыралап бөтөу. Ҡайын утынды сыралау. ■ Сейәбикә .. сыралап, сыуал алдына киптерергә ҡуйған утындарын көлдөксәгә бушатты. Т. Хәйбуллин.
СЫРАЛЫҠ (сыралығы) (Р: заготовка для лучины; И.: dry wood for splinters; T: çıralık) и.
Сыра өсөн тәғәйенләнгән ҡоро ағас.
□ Заготовка для лучины. Сыралыҡҡа ҡоро
754