Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 755
Поиск по словарям
СЫРҘАУЫС
ағас. Сыралыҡҡа әҙерләу. ■ Һылыуҙың килене мөйөштә һөйәуле торған сыралыҡты ярып, нисек булһа ла сыуалды тоҡандырып ебәреу яйын ҡараны. Т. Йәнәби. Мейес буйында һөйәлеп торған Зиннәттең .. аңы томаланғандай булды, соҡалаҡтағы сыралыҡ ҡайын ағасын эләктереп алғанын уҙе лә һиҙмәй ҡалды. 3. Ураҡсин.
СЫРАМЫТЫУ (сырамыт-) (Р.: припоминать, узнавать по каким-л. признакам; И.: recall; T.: anımsamak) ҡ.
Кемгәлер оҡшатып йәки кемделер иҫкә төшөрөп, танығандай итеү; төҫмөрләү. □ Припоминать, узнавать по каким-л. признакам, почти узнать кого-л. Сырамыта биреп ҡуйыу. Сырамыта алмай тороу. ■ Куҙ ҡырыйы менән генә сырамытты Гөлсибәр һалдатты. Д. Бүләков. Ай яҡтыһында юҡ-барҙы сырамытырға мөмкин ине әле. С. Шәрипов.
СЫРАНТАЙ I с. диал. ҡар. сыр яланғас.
Сырантай бала. Сырантай кеше.
СЫРАНТАЙ II р. диал. ҡар. сыр яланғас.
Сырантай йөрөу. Сырантай һыу инеу.
СЫРБАЛА и. диал. ҡар. селбәрә 1, 2. Аквариумда сырбалалар урсетеу. Сырба-лаларҙы куҙәтеу. Ажау сырбалалары. Сеуә сырбалаһы. Опто сырбалаһы. Табан сырбалаһы.
СЫРҒА I (Р.: нож для бритья; И.: shaving knife; T.: traş bıçağı) и.
Сәс, һаҡал ҡыра торған бәке. □ Нож для бритья. Сырға менән ҡырыныу. Сырғаны уткерләу. Үтмәҫ сырға. Сырға менән сәс алыу.
СЫРҒА II (Р: серьги; И.: ear-rings; Т.: küpe) и. диал. этн. ҡар. һырға.
1. Ҡолаҡҡа матурлыҡ өсөн һалындырып тағыла торған биҙәүес. □ Серьги. Алтын сырға. Көмөш сырға. Кашлы сырға. Сырға тағыу.
2. Тәңкәнән теҙелгән муйынса. □ Нашейная подвеска из монет. Сырға тағыу. Сырға теҙеу. Сырға юғалтыу. Сырға буләк итеу.
3. кусм. Ҡайһы бер ағастың һалынып торған сәскә бөрөһө. □ Пазушная поч
ка. Ерек сырғаһы. Кайын сырғаһы. Саған сырғаһы.
СЫРҒА III (Р: запястье; И.: wrist; Т.: bilezik) и. диал. ҡар. шаушаҡ.
1. Ҡулдың ҡушҡар (беләҙек) менән ус һөйәктәре араһындағы өлөшө. □ Запястье. Сырғаһынан эләктереп тотоп алыу. Сырғаны ҡаплатып ҡуш беләҙек кейеп йөрөу.
2. Ҡатын-ҡыҙҙың беләккә кейә торған биҙәүесе; беләҙек. □ Браслет. / Браслетный. Алтын сырға. Кашлы сырға. Куш сырға. Шаушаҡҡа сырға кейеу.
СЫРҒЫЯ (Р: бродяга; И.: tramp; Т.: serseri) и. иҫк. ҡар. берәҙәк 1,1.
Билдәле тәғәйен йәшәү урыны булмаған, ҡыҙрас, асарбаҡ. □ Бродяга; зимогор. Сырғыя әҙәм. Сырғыялар төйәге. Сырғыяға әйләнеу. Сырғыя булып йөрөу. ■ Мәҡаным минең ятҡан — аты зиндан, .. сырғыя нисә төрлө — бары йыйылған. М. Аҡмулла.
СЫРҘАҠ (сырҙағы) и. диал. ҡар. сырлауыҡ. Сырҙаҡ һайрау ы. ■ Баҫыу өҫтөндә сырҙаҡтар талпынып-талпынып уйнаһа, ашлыҡ уңа. Халыҡ ижадынан.
СЫРҘАН I (Р: липучка; И.: blue bur; T.: hodangiller familyasından bir bitki) и. диал. ҡар. һырлан.
һабағы менән тотош йәбешеп һырый торған ваҡ сәскәле үлән. □ Липучка (лат. Lapulla). Ябай сырҙан. Кейемен сырҙан һырыған.
СЫРҘАН II и. диал. ҡар. сырмалсыҡ. Баҡсаны сырҙан баҫҡан. Сырҙан утау. Сырҙан — куп йыллыҡ суп уләне.
СЫРҘАУ (сырҙа-) ҡ. диал. ҡар. сырылдау. Сырҙап осоу. Сырҙап ҡысҡырыу. Сырҙап тороу. Сиңерткә сырҙауы. Аҡсарлаҡтар сырҙауы.
СЫРҘАУЫҠ (сырҙауығы) и. диал. ҡар. сырлауыҡ. Сырҙауыҡ ҡошсоҡтары. Сыр-ҙауыҡ йомортҡалары. Сырҙауыҡтар баҫыуҙы бер итеп уйнай.
СЫРҘАУЫС и. диал. ҡар. сырлауыҡ. Сырҙауыстың моңло итеп һайрауы. Сыр-ҙауыстар бер куккә атыла, бер ергә төшә.
25*
755
ағас. Сыралыҡҡа әҙерләу. ■ Һылыуҙың килене мөйөштә һөйәуле торған сыралыҡты ярып, нисек булһа ла сыуалды тоҡандырып ебәреу яйын ҡараны. Т. Йәнәби. Мейес буйында һөйәлеп торған Зиннәттең .. аңы томаланғандай булды, соҡалаҡтағы сыралыҡ ҡайын ағасын эләктереп алғанын уҙе лә һиҙмәй ҡалды. 3. Ураҡсин.
СЫРАМЫТЫУ (сырамыт-) (Р.: припоминать, узнавать по каким-л. признакам; И.: recall; T.: anımsamak) ҡ.
Кемгәлер оҡшатып йәки кемделер иҫкә төшөрөп, танығандай итеү; төҫмөрләү. □ Припоминать, узнавать по каким-л. признакам, почти узнать кого-л. Сырамыта биреп ҡуйыу. Сырамыта алмай тороу. ■ Куҙ ҡырыйы менән генә сырамытты Гөлсибәр һалдатты. Д. Бүләков. Ай яҡтыһында юҡ-барҙы сырамытырға мөмкин ине әле. С. Шәрипов.
СЫРАНТАЙ I с. диал. ҡар. сыр яланғас.
Сырантай бала. Сырантай кеше.
СЫРАНТАЙ II р. диал. ҡар. сыр яланғас.
Сырантай йөрөу. Сырантай һыу инеу.
СЫРБАЛА и. диал. ҡар. селбәрә 1, 2. Аквариумда сырбалалар урсетеу. Сырба-лаларҙы куҙәтеу. Ажау сырбалалары. Сеуә сырбалаһы. Опто сырбалаһы. Табан сырбалаһы.
СЫРҒА I (Р.: нож для бритья; И.: shaving knife; T.: traş bıçağı) и.
Сәс, һаҡал ҡыра торған бәке. □ Нож для бритья. Сырға менән ҡырыныу. Сырғаны уткерләу. Үтмәҫ сырға. Сырға менән сәс алыу.
СЫРҒА II (Р: серьги; И.: ear-rings; Т.: küpe) и. диал. этн. ҡар. һырға.
1. Ҡолаҡҡа матурлыҡ өсөн һалындырып тағыла торған биҙәүес. □ Серьги. Алтын сырға. Көмөш сырға. Кашлы сырға. Сырға тағыу.
2. Тәңкәнән теҙелгән муйынса. □ Нашейная подвеска из монет. Сырға тағыу. Сырға теҙеу. Сырға юғалтыу. Сырға буләк итеу.
3. кусм. Ҡайһы бер ағастың һалынып торған сәскә бөрөһө. □ Пазушная поч
ка. Ерек сырғаһы. Кайын сырғаһы. Саған сырғаһы.
СЫРҒА III (Р: запястье; И.: wrist; Т.: bilezik) и. диал. ҡар. шаушаҡ.
1. Ҡулдың ҡушҡар (беләҙек) менән ус һөйәктәре араһындағы өлөшө. □ Запястье. Сырғаһынан эләктереп тотоп алыу. Сырғаны ҡаплатып ҡуш беләҙек кейеп йөрөу.
2. Ҡатын-ҡыҙҙың беләккә кейә торған биҙәүесе; беләҙек. □ Браслет. / Браслетный. Алтын сырға. Кашлы сырға. Куш сырға. Шаушаҡҡа сырға кейеу.
СЫРҒЫЯ (Р: бродяга; И.: tramp; Т.: serseri) и. иҫк. ҡар. берәҙәк 1,1.
Билдәле тәғәйен йәшәү урыны булмаған, ҡыҙрас, асарбаҡ. □ Бродяга; зимогор. Сырғыя әҙәм. Сырғыялар төйәге. Сырғыяға әйләнеу. Сырғыя булып йөрөу. ■ Мәҡаным минең ятҡан — аты зиндан, .. сырғыя нисә төрлө — бары йыйылған. М. Аҡмулла.
СЫРҘАҠ (сырҙағы) и. диал. ҡар. сырлауыҡ. Сырҙаҡ һайрау ы. ■ Баҫыу өҫтөндә сырҙаҡтар талпынып-талпынып уйнаһа, ашлыҡ уңа. Халыҡ ижадынан.
СЫРҘАН I (Р: липучка; И.: blue bur; T.: hodangiller familyasından bir bitki) и. диал. ҡар. һырлан.
һабағы менән тотош йәбешеп һырый торған ваҡ сәскәле үлән. □ Липучка (лат. Lapulla). Ябай сырҙан. Кейемен сырҙан һырыған.
СЫРҘАН II и. диал. ҡар. сырмалсыҡ. Баҡсаны сырҙан баҫҡан. Сырҙан утау. Сырҙан — куп йыллыҡ суп уләне.
СЫРҘАУ (сырҙа-) ҡ. диал. ҡар. сырылдау. Сырҙап осоу. Сырҙап ҡысҡырыу. Сырҙап тороу. Сиңерткә сырҙауы. Аҡсарлаҡтар сырҙауы.
СЫРҘАУЫҠ (сырҙауығы) и. диал. ҡар. сырлауыҡ. Сырҙауыҡ ҡошсоҡтары. Сыр-ҙауыҡ йомортҡалары. Сырҙауыҡтар баҫыуҙы бер итеп уйнай.
СЫРҘАУЫС и. диал. ҡар. сырлауыҡ. Сырҙауыстың моңло итеп һайрауы. Сыр-ҙауыстар бер куккә атыла, бер ергә төшә.
25*
755