Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 806
Поиск по словарям
СӘНДЕРӘ ҠАШЫ
2. Вагон, пароход һ. б. ерҙә бейек итеп яһалған йоҡлау, ултырыу һәм нәмәләр һалыу өсөн эшләнгән махсус урын. □ Скамейка или лавка в вагонах и пароходах. Вагон сәндерәһе. Артыҡ әйберҙәрҙе вагондың буш сәндерәһе өҫтөнә һалдыҡ.
3. Йәнлекте йәки башҡа нәмәне ҡарауыллағанда тирә-яҡты алыҫтан күреү өсөн юғары күтәреп (йышыраҡ ағас башына) яһалған урын. □ Полати (деревянный настил, устраиваемый на дереве для наблюдения за зверем). Сәндерәгә баҫып ҡарау. Сәндерәгә менеү. Сәндерәгә менеп, йәнлекте аңдып тороу.
СӘНДЕРӘ ҠАШЫ (Р.: шесток сеновала; И.: forepart of a hay-loft; T.: ahır başının ön tarafı) и. диал. ҡар. һәндерә алды.
Бесәнлектең, аҙбар башының ал яғы. □ Шесток сеновала. Сәндерә ҡашына менеп китеу. Сәндерә ҡашына бер һалырлыҡ бесән йолҡоу. Баҫҡан тауыҡ сәндерә ҡашына менеп оя ҡорған.
СӘНЕСКЕ I и. диал. ҡар. сәнске 3. Өс саталы сәнеске. Сәнеске менән шамбы сәнсеп алыу. Сәнеске менән ажау эләктереү.
СӘНЕСКЕ II (Р.: чертополох; И.: thistle; T.: eşekdikeni) и. бот. диал.
Алһыу шәмәхә төҫлө йөнтәҫ сәскә атыусы, йондоҙ сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған күп йыллыҡ сәнскеле үлән; шайтан таяғы. □ Чертополох (лат. Carduus). Сәнеске сәскәһе. Сәнескегә ҡулды һыҙырыу. Сәнескенең бөтә төрҙәре лә бал биреүсе, бал ҡорттарын әүрәтеүсе.
СӘНЕСКЕЛЕ ГӨЛ и. диал. ҡар. сә-нескәкле гөл. Сәнескеле гөл һуты менән сәс сайҡау. Сәнескеле гөл шифалы.
СӘНЕСКЕС I и. диал. ҡар. сәнеске II. Сәнескес төрҙәре. Бөҙрә сәнескес.
СӘНЕСКЕС II (Р: рыбья кость; И.: fishbone; T.: kılçık) и. диал.
Балыҡтың ваҡ һөйәге; ҡылсыҡ. □ Рыбья кость. Йомро сабаҡ сәнескесе. Бәрҙе сә-нескесе. Һары табан сәнескесе. Ас кешегә балыҡ ашатма, сәнескесе тамағына торор.
СӘНЕСКӘ (Р: ость; И.: awn; T.: kılçık) и. диал.
Иген башағының сәнскәкле мыйығы; ҡылсыҡ. □ Ость (у хлебных растений). Нәҙек сәнескә. Арыш сәнескәһе. Башаҡ сәнескәһе.
СӘНЕСКӘК I (сәнескәге) (Р: стрекоза; И.: dragonfly; T.: kızböceği) и. диал. ҡар. энәғараҡ.
Ҡорһағы оҙонса, башы һәм күҙҙәре ҙур булған, йыртҡыстар отрядына ҡараған яҡшы осоусы бөжәк. □ Стрекоза (лат. Odo-nata). / Стрекозий; стрекозиный. Сәнескәк ҡанаты. Сәнескәк сөрләүе. Сәнескәктәрҙең ҡурсаҡтары.
СӘНЕСКӘК II (сәнескәге) (Р: коровяк чёрный; И.: dark mullein; T.: sığırkuyruğu) и. бот. диал.
Оҙон һабағын ябып һарғылт ҡыҙыл сәскә атыусы бер йә ике йыллыҡ үлән; һыйырғойроҡ. □ Коровяк чёрный (лат. Ver-bascum nigrum). Сәнескәк сәскәһе. Сәнес-кәктең бейеклеге.
СӘНЕСКӘК III (сәнескәге) (Р: хвоя; И.: pine-needles; T.: iğne yaprak) и. диал. ҡар. ылыҫ.
Ылыҫлы ағастарҙың энәләре. □ Хвоя. Шыршы сәнескәге. Ҡарағай сәнескәге. Эрбет сәнескәге. Сәнескәк япраҡ ҡыш та ҡыуармай, йәшел ултыра.
СӘНЕСКӘКЛЕ ГӨЛ (Р: алоэ; И.: aloe; Т: sarısabır) и. бот. диал.
Сәнскеле япраҡ остары һәм һабаҡтары дымға бай булған, ҡоролоҡҡа сыҙамлы күп йыллыҡ, һәр саҡ йәшел төҫтәге үҫемлек; алоэ. □ Алоэ (лат. Aloe). Сәнескәкле гөл сәскәһе. Сәнескәкле гөл үҫтереү. Сәнескәкле гөлгә аҙ ғына һыу һалырға кәрәк. Сәнескәкле гөлдөң һабағын һындырып алып, ышҡып, төрлө тән ауырыуҙарынан дауаланалар.
СӘНЕСКӘК ҮЛӘН (Р: пикульник; И.: hemp nettle; T: kedibaşı) и. диал. ҡар. күҙлут.
Ирен сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған бер йыллыҡ сүп үләне. □ Пикульник (лат. Galeopsis). Сәнескәк үлән тамыры. Сәнескәк үлән сәскәһе.
СӘНИҒ [ғәр. (Р: творец; И.: creator; T.: sani) и. иҫк. ҡар. оҫта 2.
806
2. Вагон, пароход һ. б. ерҙә бейек итеп яһалған йоҡлау, ултырыу һәм нәмәләр һалыу өсөн эшләнгән махсус урын. □ Скамейка или лавка в вагонах и пароходах. Вагон сәндерәһе. Артыҡ әйберҙәрҙе вагондың буш сәндерәһе өҫтөнә һалдыҡ.
3. Йәнлекте йәки башҡа нәмәне ҡарауыллағанда тирә-яҡты алыҫтан күреү өсөн юғары күтәреп (йышыраҡ ағас башына) яһалған урын. □ Полати (деревянный настил, устраиваемый на дереве для наблюдения за зверем). Сәндерәгә баҫып ҡарау. Сәндерәгә менеү. Сәндерәгә менеп, йәнлекте аңдып тороу.
СӘНДЕРӘ ҠАШЫ (Р.: шесток сеновала; И.: forepart of a hay-loft; T.: ahır başının ön tarafı) и. диал. ҡар. һәндерә алды.
Бесәнлектең, аҙбар башының ал яғы. □ Шесток сеновала. Сәндерә ҡашына менеп китеу. Сәндерә ҡашына бер һалырлыҡ бесән йолҡоу. Баҫҡан тауыҡ сәндерә ҡашына менеп оя ҡорған.
СӘНЕСКЕ I и. диал. ҡар. сәнске 3. Өс саталы сәнеске. Сәнеске менән шамбы сәнсеп алыу. Сәнеске менән ажау эләктереү.
СӘНЕСКЕ II (Р.: чертополох; И.: thistle; T.: eşekdikeni) и. бот. диал.
Алһыу шәмәхә төҫлө йөнтәҫ сәскә атыусы, йондоҙ сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған күп йыллыҡ сәнскеле үлән; шайтан таяғы. □ Чертополох (лат. Carduus). Сәнеске сәскәһе. Сәнескегә ҡулды һыҙырыу. Сәнескенең бөтә төрҙәре лә бал биреүсе, бал ҡорттарын әүрәтеүсе.
СӘНЕСКЕЛЕ ГӨЛ и. диал. ҡар. сә-нескәкле гөл. Сәнескеле гөл һуты менән сәс сайҡау. Сәнескеле гөл шифалы.
СӘНЕСКЕС I и. диал. ҡар. сәнеске II. Сәнескес төрҙәре. Бөҙрә сәнескес.
СӘНЕСКЕС II (Р: рыбья кость; И.: fishbone; T.: kılçık) и. диал.
Балыҡтың ваҡ һөйәге; ҡылсыҡ. □ Рыбья кость. Йомро сабаҡ сәнескесе. Бәрҙе сә-нескесе. Һары табан сәнескесе. Ас кешегә балыҡ ашатма, сәнескесе тамағына торор.
СӘНЕСКӘ (Р: ость; И.: awn; T.: kılçık) и. диал.
Иген башағының сәнскәкле мыйығы; ҡылсыҡ. □ Ость (у хлебных растений). Нәҙек сәнескә. Арыш сәнескәһе. Башаҡ сәнескәһе.
СӘНЕСКӘК I (сәнескәге) (Р: стрекоза; И.: dragonfly; T.: kızböceği) и. диал. ҡар. энәғараҡ.
Ҡорһағы оҙонса, башы һәм күҙҙәре ҙур булған, йыртҡыстар отрядына ҡараған яҡшы осоусы бөжәк. □ Стрекоза (лат. Odo-nata). / Стрекозий; стрекозиный. Сәнескәк ҡанаты. Сәнескәк сөрләүе. Сәнескәктәрҙең ҡурсаҡтары.
СӘНЕСКӘК II (сәнескәге) (Р: коровяк чёрный; И.: dark mullein; T.: sığırkuyruğu) и. бот. диал.
Оҙон һабағын ябып һарғылт ҡыҙыл сәскә атыусы бер йә ике йыллыҡ үлән; һыйырғойроҡ. □ Коровяк чёрный (лат. Ver-bascum nigrum). Сәнескәк сәскәһе. Сәнес-кәктең бейеклеге.
СӘНЕСКӘК III (сәнескәге) (Р: хвоя; И.: pine-needles; T.: iğne yaprak) и. диал. ҡар. ылыҫ.
Ылыҫлы ағастарҙың энәләре. □ Хвоя. Шыршы сәнескәге. Ҡарағай сәнескәге. Эрбет сәнескәге. Сәнескәк япраҡ ҡыш та ҡыуармай, йәшел ултыра.
СӘНЕСКӘКЛЕ ГӨЛ (Р: алоэ; И.: aloe; Т: sarısabır) и. бот. диал.
Сәнскеле япраҡ остары һәм һабаҡтары дымға бай булған, ҡоролоҡҡа сыҙамлы күп йыллыҡ, һәр саҡ йәшел төҫтәге үҫемлек; алоэ. □ Алоэ (лат. Aloe). Сәнескәкле гөл сәскәһе. Сәнескәкле гөл үҫтереү. Сәнескәкле гөлгә аҙ ғына һыу һалырға кәрәк. Сәнескәкле гөлдөң һабағын һындырып алып, ышҡып, төрлө тән ауырыуҙарынан дауаланалар.
СӘНЕСКӘК ҮЛӘН (Р: пикульник; И.: hemp nettle; T: kedibaşı) и. диал. ҡар. күҙлут.
Ирен сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған бер йыллыҡ сүп үләне. □ Пикульник (лат. Galeopsis). Сәнескәк үлән тамыры. Сәнескәк үлән сәскәһе.
СӘНИҒ [ғәр. (Р: творец; И.: creator; T.: sani) и. иҫк. ҡар. оҫта 2.
806