Академический словарь башкирского языка. Том VIII. Страница 750
Поиск по словарям
ТӘЛТЕМ
ТӘЛТЕМ II и. диал. ҡар. тәлдермәс I.
Тәлтем менән атыу. Тәлтем юныу.
ТӘЛТЕМСӘЙ (Р.: бутень Прескотта; И.: chervil; T.: frenkmaydanozu) и. диал. ҡар. ҡуянтубыҡ.
Япрағы менән тамыры кишергә оҡшаған ашай торған үлән. □ Бутень Прескотта (лат. Chaerophyllum). Тәлтемсәй ҡаҙыу. Тәл-темсәй ашау. Ҡар аҫтынан йәшел булып тәлтемсәйҙәр сыҡҡан.
ТӘЛТЕРСӘЙ и. диал. ҡар. тәлтемсәй.
Тәлтерсәй тамыры. Тәлтерсәй япрағы. Тәл-терсәй ашау.
ТӘЛТЕҮЕТ и. диал. ҡар. аҡ сәпсек. Тәл-теуеттәр оса. Тәлтеует ҡанаты. Тәлтеует ҡойроғо.
ТӘЛӘЗЗЕЗ [ғәр. Злй] (Р: удовольствие;
И.: pleasure; T.: lezzet) и. иҫк. кит. ҡар. тәм 3.
Тәм, ләззәт. □ Удовольствие, наслаждение. ■ Илаһи бер тәләззез берлә тамған ынйылай йәштәр. Б. Мирзанов.
ТӘЛӘКӘ I (Р: язвительное слово; И.: witticism; T.: iğneleyici söz) и.
1. Мыҫҡыллы, төртмә һүҙ; мәрәкә. □ Язвительное, насмешливое слово. Тәләкә әй-теу. Тәләкә менән көлөу. Әсе тәләкә.
2. диал. Ҡотҡо, хөсөтлөк. □ Подстрекательство. Тәләкә таратыу. Кеше тәләкәһе.
ТӘЛӘКӘ II (Р: псалии (на удилах)', И.: kind of trensil; T.: kantarma) и. диал.
1. Ауыҙлыҡ ҡулсаһына эләктерә торған тейәк. □ Псалии (на удилах). Тәләкә менән эләктереу.
2. Ишектәге бороп асмалы ағас; бик, келә, типке. □ Щеколда. Ишеккә тәләкә һалыу. Төнгөлөккә ишеккә тәләкә ҡуйып ятыу.
3. Кәҫ таҡтаһы. □ Отвал (на плуге). Тәләкә һынып сығыу.
4. Һуйған малдың тиреһен һыҙырғанда элеп ҡуя торған ағас. □ Пяльцы для сушки шкуры. Тирене тәләкәгә элеп ҡуйыу.
5. Бәләкәй уҡлау. □ Маленькая скалка. Тәләкә менән шәңкәгә йәйем әҙерләу.
ТӘЛӘКӘ III (Р: бестолковый; И.: slow-witted; T.: anlayışsız) с. диал. ҡар. йүнһеҙ.
Эшкә булдыҡһыҙ. □ Бестолковый. Тәләкә егет. Тәләкә ҡатын. Тәләкә килен.
ТӘЛӘКӘ ИТЕҮ (тәләкә ит-) ҡ. ҡар. тәләкәләү. Тәләкә итеп ултырыу. Тәләкә итеп көлөу.
ТӘЛӘКӘЛӘҮ (тәләкәлә-) (Р: дразнить; И.: tease; T.: tahrik etmek) ҡ.
Кемделер мыҫҡыллы, төртмә һүҙ менән мәрәкәләү. □ Дразнить. Кеше тәләкәләп ултырма. Тәләкәләп әйтеу. ■ һин кеше тәләкәләп торма әле. М. Тажи.
ТӘЛӘКӘСЕ (Р: шутник; И.: humourist; T.: şakacı) и. диал. ҡар. мәрәкәсел.
Тәләкәләргә яратыусан, көлкө һүҙгә оҫта кеше. □ Шутник, юморист. / Юморной, с чувством юмора. Тәләкәсе ҡатын. Тәләкәсе ир. Тәләкәсе егет. Тәләкәсе әбей.
ТӘЛӘҠҠИ [ғәр. сЛЧ (Р: встреча; И.: meeting; T: karşılaşma) и. иҫк. кит. ҡар. осрашыу II, 2.
Кем йәки нимәгәлер тап килеү, осрау күренеше. □ Встреча.
ТӘЛӘҠҠИ ИТЕҮ (тәләҡҡи ит ) (Р: встретить; И.: meet, come across; T: rastlamak) ҡ. иҫк. кит.
Осратыу, тап итеү. □ Встретить. Куршене тәләҡҡи иттем. Урманда ҙур айыуҙы тә-ләҡҡи иттем.
ТӘЛӘФ [ғәр. (Р: ущерб; И.: harm; T.: telef) и.
Әрәм ителгән, исраф булған хәл. □ Растрата; ущерб, потеря. Тәләфкә сығарыу. Купме тәләф курелде.
ТӘЛӘФ БУЛЫУ (тәләф бул-) (Р: расходоваться зря; И.: squander; T.: telef olmak) ҡ.
1. Файҙаһыҙ, әрәмгә китеү; исраф булыу. □ Расходоваться зря, транжириться. Ашлыҡ куп тәләф булды. Аҙыҡ тәләф булды.
2. һәләк булыу, юҡ булыу. □ Гибнуть, пропасть. ■ Мансурҙы танығас .., еңгәһенең дә бәхет эҙләп ҡалаға кусеп китеуен, йорт-еренең һатылып тәләф булыуын аңлаттылар. Ә. Хәкимов.
ТӘЛӘФ ИТЕЛЕҮ (тәләф ител-) ҡ. төш. ҡар. тәләф итеү. страд, от тәләф итеү. М Табыштың уңға-һулға тәләф ителмәуен, аныҡ иҫәпкә олыныуын куҙәтеу өсөн даруға йәнәптәре Сәйфелмөлөктө ебәрҙе. Ә. Хәкимов.
750
ТӘЛТЕМ II и. диал. ҡар. тәлдермәс I.
Тәлтем менән атыу. Тәлтем юныу.
ТӘЛТЕМСӘЙ (Р.: бутень Прескотта; И.: chervil; T.: frenkmaydanozu) и. диал. ҡар. ҡуянтубыҡ.
Япрағы менән тамыры кишергә оҡшаған ашай торған үлән. □ Бутень Прескотта (лат. Chaerophyllum). Тәлтемсәй ҡаҙыу. Тәл-темсәй ашау. Ҡар аҫтынан йәшел булып тәлтемсәйҙәр сыҡҡан.
ТӘЛТЕРСӘЙ и. диал. ҡар. тәлтемсәй.
Тәлтерсәй тамыры. Тәлтерсәй япрағы. Тәл-терсәй ашау.
ТӘЛТЕҮЕТ и. диал. ҡар. аҡ сәпсек. Тәл-теуеттәр оса. Тәлтеует ҡанаты. Тәлтеует ҡойроғо.
ТӘЛӘЗЗЕЗ [ғәр. Злй] (Р: удовольствие;
И.: pleasure; T.: lezzet) и. иҫк. кит. ҡар. тәм 3.
Тәм, ләззәт. □ Удовольствие, наслаждение. ■ Илаһи бер тәләззез берлә тамған ынйылай йәштәр. Б. Мирзанов.
ТӘЛӘКӘ I (Р: язвительное слово; И.: witticism; T.: iğneleyici söz) и.
1. Мыҫҡыллы, төртмә һүҙ; мәрәкә. □ Язвительное, насмешливое слово. Тәләкә әй-теу. Тәләкә менән көлөу. Әсе тәләкә.
2. диал. Ҡотҡо, хөсөтлөк. □ Подстрекательство. Тәләкә таратыу. Кеше тәләкәһе.
ТӘЛӘКӘ II (Р: псалии (на удилах)', И.: kind of trensil; T.: kantarma) и. диал.
1. Ауыҙлыҡ ҡулсаһына эләктерә торған тейәк. □ Псалии (на удилах). Тәләкә менән эләктереу.
2. Ишектәге бороп асмалы ағас; бик, келә, типке. □ Щеколда. Ишеккә тәләкә һалыу. Төнгөлөккә ишеккә тәләкә ҡуйып ятыу.
3. Кәҫ таҡтаһы. □ Отвал (на плуге). Тәләкә һынып сығыу.
4. Һуйған малдың тиреһен һыҙырғанда элеп ҡуя торған ағас. □ Пяльцы для сушки шкуры. Тирене тәләкәгә элеп ҡуйыу.
5. Бәләкәй уҡлау. □ Маленькая скалка. Тәләкә менән шәңкәгә йәйем әҙерләу.
ТӘЛӘКӘ III (Р: бестолковый; И.: slow-witted; T.: anlayışsız) с. диал. ҡар. йүнһеҙ.
Эшкә булдыҡһыҙ. □ Бестолковый. Тәләкә егет. Тәләкә ҡатын. Тәләкә килен.
ТӘЛӘКӘ ИТЕҮ (тәләкә ит-) ҡ. ҡар. тәләкәләү. Тәләкә итеп ултырыу. Тәләкә итеп көлөу.
ТӘЛӘКӘЛӘҮ (тәләкәлә-) (Р: дразнить; И.: tease; T.: tahrik etmek) ҡ.
Кемделер мыҫҡыллы, төртмә һүҙ менән мәрәкәләү. □ Дразнить. Кеше тәләкәләп ултырма. Тәләкәләп әйтеу. ■ һин кеше тәләкәләп торма әле. М. Тажи.
ТӘЛӘКӘСЕ (Р: шутник; И.: humourist; T.: şakacı) и. диал. ҡар. мәрәкәсел.
Тәләкәләргә яратыусан, көлкө һүҙгә оҫта кеше. □ Шутник, юморист. / Юморной, с чувством юмора. Тәләкәсе ҡатын. Тәләкәсе ир. Тәләкәсе егет. Тәләкәсе әбей.
ТӘЛӘҠҠИ [ғәр. сЛЧ (Р: встреча; И.: meeting; T: karşılaşma) и. иҫк. кит. ҡар. осрашыу II, 2.
Кем йәки нимәгәлер тап килеү, осрау күренеше. □ Встреча.
ТӘЛӘҠҠИ ИТЕҮ (тәләҡҡи ит ) (Р: встретить; И.: meet, come across; T: rastlamak) ҡ. иҫк. кит.
Осратыу, тап итеү. □ Встретить. Куршене тәләҡҡи иттем. Урманда ҙур айыуҙы тә-ләҡҡи иттем.
ТӘЛӘФ [ғәр. (Р: ущерб; И.: harm; T.: telef) и.
Әрәм ителгән, исраф булған хәл. □ Растрата; ущерб, потеря. Тәләфкә сығарыу. Купме тәләф курелде.
ТӘЛӘФ БУЛЫУ (тәләф бул-) (Р: расходоваться зря; И.: squander; T.: telef olmak) ҡ.
1. Файҙаһыҙ, әрәмгә китеү; исраф булыу. □ Расходоваться зря, транжириться. Ашлыҡ куп тәләф булды. Аҙыҡ тәләф булды.
2. һәләк булыу, юҡ булыу. □ Гибнуть, пропасть. ■ Мансурҙы танығас .., еңгәһенең дә бәхет эҙләп ҡалаға кусеп китеуен, йорт-еренең һатылып тәләф булыуын аңлаттылар. Ә. Хәкимов.
ТӘЛӘФ ИТЕЛЕҮ (тәләф ител-) ҡ. төш. ҡар. тәләф итеү. страд, от тәләф итеү. М Табыштың уңға-һулға тәләф ителмәуен, аныҡ иҫәпкә олыныуын куҙәтеу өсөн даруға йәнәптәре Сәйфелмөлөктө ебәрҙе. Ә. Хәкимов.
750