Академический словарь башкирского языка. Том VIII. Страница 787
Поиск по словарям
ТӘҪЕЛЛЕ
улы менән ҡыҙын берәм-берәм кутәреп яратты. Н. Мусин.
2. Һыу өҫтөнән ҡаҡсып-ҡаҡсып һикереү (йоҡа ташҡа ҡарата). □ Отскакивать от поверхности воды (о плоских камешках). Тәсмәләп китеу.
ТӘСРИФ [ғәр. и. иҫк. кит. ҡар. тәсаррыф. Тэсриф биреу. Тәсриф алыу. Тәс-рифкә эйә булыу.
ТӘСРИФ ИТЕҮ (тәсриф ит-) (Р.: управлять; И.: rule; T.: tasrif etmek) ҡ. иҫк. кит.
Идара итеү, етәкселек итеү. □ Править, управлять. Колхоз менән тәсриф итеу. Халыҡ менән тәсриф итергә ярата. Ғәҙел тәсриф итеу. Дәуләт менән тәсриф итеу. Куптәнән тәсриф итеу.
ТӘСРИФ ҠЫЛЫУ (тәсриф ҡыл-) ҡ. иҫк. кит. ҡар. тәсриф итеү. Тәсриф ҡылырға ярата. Ил менән тәсриф ҡылыу. Ҙур ойошма менән тәсриф ҡылыу.
ТӘСТЕРЛӘТЕҮ (тәстерләт-) (Р.: плескать; И.: splash; T.: çalkalandırmak) ҡ. диал.
Сәптер-сөптөр иттереү; сәптер-сөптөр иткән тауыш сығарыу; сәптерләтеү. □ Плескать. Һыуҙы тәстерләтеп тороу. Өйрәк-тәр куләуекте тәстерләтәләр. Кәмә ситенә тулҡындар бәрелеп, ары-бире диңгеҙ һыуын тәстерләтеп ҡуя. ■ Ялан аяҡ һыу тәстерләтеп йөрөгән урам, ташбаш тотҡан йылға, «балам» тип өҙгөләнгән әсәй, тау, урман — бөтәһе лә яҡын бит. Ғ. Хисамов.
ТӘСТЕРЛӘҮ (тәстерлә-) (Р: плескаться;
И.: splash; T.: çalkalanmak) ҡ. диал.
Сәптер-сөптөр итеү, сәптер-сөптөр килеү; сәптерләү. □ Плескаться. Элекке шишмә тәстерләп кенә ята. Кран һыуы тәстер-ләп ағып тора. Элек йылға тигәндәре хәҙер тәстерләп ағып ята. Я Ситтә, һай урында ғына тәстерләй инек. Р. Низамов.
ТӘСТҮРЛӘҮ (тәстүрлә-) (Р: выполнять мастерски; И.: make mastereiy; T.: ustaca yapmak) ҡ. диал.
Оҫта эшләү. □ Выполнять мастерски (об изделиях). Көмөш беләҙектәрҙе тәстурләп эшләй. Тәстурләп сыҡты. Тимер ҡапҡаны тәстурләне. Төрлө биҙәкле һандыҡтарҙы тәстурләй.
ТӘС-ТӘС I (Р: шлёп-шлёп!; И.: slapslap!; T.: şap şap!) оҡш.
Ҡабат-ҡабат тәс иткән тауышты белдергән һүҙ. □ Шлёп-шлёп! Тәс-тәс һыу кисеу. Тәс-тәс сәпелдәу. ■ Егеттәр, ҡайтып, кем — ҡар, кем ҡайҙан тапҡан йылымыс һыу менән тәс-тәс йыуынып, ашханаға йыйылғанда, сәғәт ун ике тулғайны. Р. Солтангәрәев.
ТӘС-ТӘС II (Р.: возглас, которым подзывают жеребёнка; И.: onomatopoeic word; T.: gâh gâh) саҡ. диал.
Ҡолон саҡырғанда әйтелгән һүҙ. □ Возглас, которым подзывают жеребёнка. Хужаһының тәс-тәс саҡырыуына ҡолоно уны танып, сабып килеп тә етә. Тәс-тәс итеп ҡолон саҡырған тауыштар яңғырай.
ТӘС-ТӘС ИТТЕРЕҮ (тәс-тәс иттер-) ҡ. ҡар. тәселдәтеү. Һыу өҫтөнә тәс-тәс иттереп алыу. Тәс-тәс иттереп тороу. Малайҙар тәс-тәс иттереп ямғыр куләуектәрен кисәләр.
ТӘСӘЙ (Р.: черепки разбитой посуды; И.: broken pieces of pottery; T.: çanak kırıkları) и. диал.
1. Фарфор ярсыҡтары. □ Черепки разбитой посуды. Тәсәй йыйыу. Матур биҙәкле тәсәйҙәр.
2. Ҡыҙҙар әүәле йыйып уйнаған һауыт-һаба ярсыҡтары. □ Черепки разбитой посуды, которыми в старину играли девочки. Тәсәйҙәр теҙеп уйнау.
3. ҡар. уйынсыҡ. Тәсәй уйнау. Бала тә-сәйҙәрен теҙеп ултыра. Тәсәй уйнатыу. Йомшаҡ тәсәй. Бала йомшаҡ тәсәйен ҡосаҡлап йоҡлап киткән.
ТӘҪЕЛ (Р.: обходительность; И.: good manners; T.: davranış nazikliği) и. иҫк.
Яҡшы мөнәсәбәтте белдергән йылы һүҙ; илтифатлыҡ. □ Обходительность. Тәҫел кур-һәтеу. Тәҫел менән генә һөйләшә. Һәр кемгә тәҫел курһәтә. Н Котлояр Истебайҙың тә-ҫеленә риза булып тынысланды. Һ. Дәүләтшина.
ТӘҪЕЛЛЕ (Р.: обходительный; И.: courteous; T.: nazik) с. иҫк.
Яҡшы мөнәсәбәтле. □ Обходительный. Тәҫелле әҙәм булып сыҡты. Тәҫелле кеше. Тәҫелле егет.
787
улы менән ҡыҙын берәм-берәм кутәреп яратты. Н. Мусин.
2. Һыу өҫтөнән ҡаҡсып-ҡаҡсып һикереү (йоҡа ташҡа ҡарата). □ Отскакивать от поверхности воды (о плоских камешках). Тәсмәләп китеу.
ТӘСРИФ [ғәр. и. иҫк. кит. ҡар. тәсаррыф. Тэсриф биреу. Тәсриф алыу. Тәс-рифкә эйә булыу.
ТӘСРИФ ИТЕҮ (тәсриф ит-) (Р.: управлять; И.: rule; T.: tasrif etmek) ҡ. иҫк. кит.
Идара итеү, етәкселек итеү. □ Править, управлять. Колхоз менән тәсриф итеу. Халыҡ менән тәсриф итергә ярата. Ғәҙел тәсриф итеу. Дәуләт менән тәсриф итеу. Куптәнән тәсриф итеу.
ТӘСРИФ ҠЫЛЫУ (тәсриф ҡыл-) ҡ. иҫк. кит. ҡар. тәсриф итеү. Тәсриф ҡылырға ярата. Ил менән тәсриф ҡылыу. Ҙур ойошма менән тәсриф ҡылыу.
ТӘСТЕРЛӘТЕҮ (тәстерләт-) (Р.: плескать; И.: splash; T.: çalkalandırmak) ҡ. диал.
Сәптер-сөптөр иттереү; сәптер-сөптөр иткән тауыш сығарыу; сәптерләтеү. □ Плескать. Һыуҙы тәстерләтеп тороу. Өйрәк-тәр куләуекте тәстерләтәләр. Кәмә ситенә тулҡындар бәрелеп, ары-бире диңгеҙ һыуын тәстерләтеп ҡуя. ■ Ялан аяҡ һыу тәстерләтеп йөрөгән урам, ташбаш тотҡан йылға, «балам» тип өҙгөләнгән әсәй, тау, урман — бөтәһе лә яҡын бит. Ғ. Хисамов.
ТӘСТЕРЛӘҮ (тәстерлә-) (Р: плескаться;
И.: splash; T.: çalkalanmak) ҡ. диал.
Сәптер-сөптөр итеү, сәптер-сөптөр килеү; сәптерләү. □ Плескаться. Элекке шишмә тәстерләп кенә ята. Кран һыуы тәстер-ләп ағып тора. Элек йылға тигәндәре хәҙер тәстерләп ағып ята. Я Ситтә, һай урында ғына тәстерләй инек. Р. Низамов.
ТӘСТҮРЛӘҮ (тәстүрлә-) (Р: выполнять мастерски; И.: make mastereiy; T.: ustaca yapmak) ҡ. диал.
Оҫта эшләү. □ Выполнять мастерски (об изделиях). Көмөш беләҙектәрҙе тәстурләп эшләй. Тәстурләп сыҡты. Тимер ҡапҡаны тәстурләне. Төрлө биҙәкле һандыҡтарҙы тәстурләй.
ТӘС-ТӘС I (Р: шлёп-шлёп!; И.: slapslap!; T.: şap şap!) оҡш.
Ҡабат-ҡабат тәс иткән тауышты белдергән һүҙ. □ Шлёп-шлёп! Тәс-тәс һыу кисеу. Тәс-тәс сәпелдәу. ■ Егеттәр, ҡайтып, кем — ҡар, кем ҡайҙан тапҡан йылымыс һыу менән тәс-тәс йыуынып, ашханаға йыйылғанда, сәғәт ун ике тулғайны. Р. Солтангәрәев.
ТӘС-ТӘС II (Р.: возглас, которым подзывают жеребёнка; И.: onomatopoeic word; T.: gâh gâh) саҡ. диал.
Ҡолон саҡырғанда әйтелгән һүҙ. □ Возглас, которым подзывают жеребёнка. Хужаһының тәс-тәс саҡырыуына ҡолоно уны танып, сабып килеп тә етә. Тәс-тәс итеп ҡолон саҡырған тауыштар яңғырай.
ТӘС-ТӘС ИТТЕРЕҮ (тәс-тәс иттер-) ҡ. ҡар. тәселдәтеү. Һыу өҫтөнә тәс-тәс иттереп алыу. Тәс-тәс иттереп тороу. Малайҙар тәс-тәс иттереп ямғыр куләуектәрен кисәләр.
ТӘСӘЙ (Р.: черепки разбитой посуды; И.: broken pieces of pottery; T.: çanak kırıkları) и. диал.
1. Фарфор ярсыҡтары. □ Черепки разбитой посуды. Тәсәй йыйыу. Матур биҙәкле тәсәйҙәр.
2. Ҡыҙҙар әүәле йыйып уйнаған һауыт-һаба ярсыҡтары. □ Черепки разбитой посуды, которыми в старину играли девочки. Тәсәйҙәр теҙеп уйнау.
3. ҡар. уйынсыҡ. Тәсәй уйнау. Бала тә-сәйҙәрен теҙеп ултыра. Тәсәй уйнатыу. Йомшаҡ тәсәй. Бала йомшаҡ тәсәйен ҡосаҡлап йоҡлап киткән.
ТӘҪЕЛ (Р.: обходительность; И.: good manners; T.: davranış nazikliği) и. иҫк.
Яҡшы мөнәсәбәтте белдергән йылы һүҙ; илтифатлыҡ. □ Обходительность. Тәҫел кур-һәтеу. Тәҫел менән генә һөйләшә. Һәр кемгә тәҫел курһәтә. Н Котлояр Истебайҙың тә-ҫеленә риза булып тынысланды. Һ. Дәүләтшина.
ТӘҪЕЛЛЕ (Р.: обходительный; И.: courteous; T.: nazik) с. иҫк.
Яҡшы мөнәсәбәтле. □ Обходительный. Тәҫелле әҙәм булып сыҡты. Тәҫелле кеше. Тәҫелле егет.
787