Академический словарь башкирского языка. Том VIII. Страница 808
Поиск по словарям
ТӘЬҪИРҺЕҘ
Воодушевление, впечатление. Тәьҫирләнеп тыңлау. Шиғырҙы бик тәьҫирләнеп һөйләу. Тәьҫирләнеп китте. Тәьҫирләнеп йөрөу. Премьеранан һуң тәьҫирләнде. ■ Өйгә ҡайтып кергәндә лә, тәьҫирләнеуе баҫылып етмәгәйне Саръяндың. Ә. Байрамов. Бына Тимербай тураһында һөйләһәң дә ярай. Ул, исмаһам, батырҙарҙың батыры ине, — тине Булат ағай, бик тәьҫирләнеп. И. Ғиззәтуллин. Ул [Ғәлиәкбәров] йәнә тәҙрәнең өҫкө өлөшөнән зәңгәр кук киҫәген куреп алды, был иһә ошо тәҙрәнән әле генә уҙе куреп һоҡланған киңлектәрҙе өр-яңынан куҙ алдына килтереп тәьҫирләнергә сәбәп булды. X. Зарипов.
ТӘЬҪИРҺЕҘ I (Р.: безразличный; И.: indifferent; T.: tesirsiz) с.
Тәьҫир итмәгән, йоғонтоһоҙ. □ Безразличный, недейственный, безрезультатный. Тәьҫирһеҙ һуҙҙәр. Тәьҫирһеҙ әҫәр.
ТӘЬҪИРҺЕҘ II (Р.: безразлично; И.: indifferently; T.: tesirsiz) р.
Тәьҫир итмәгән, йоғонтоһоҙ. □ Безразлично, недейственно, без последствий. Бер ниндәй тәьҫирһеҙ ултырыу. Тәнҡит тәьҫирһеҙ ҡалманы. Әйткәндәре тәьҫирһеҙ булды. Я Ҡыҙҙың ыңғайға килеуенә купмелер дәрәжәлә шағир Айыухан менән осрашып һөйләшеуе лә тәьҫирһеҙ ҡалманы, шикелле. Ә. Хәкимов. Ямалетдиндең башҡа берәугә тугел, нәҡ уҙенә [Ғәҙелшаға] төбәп өндәшеуе тәьҫирһеҙ утмәне, курәһең. Б. Рафиҡов. «Ғәжәп» һуғыш ҡоралы һәм уның «тарихы» хаҡындағы хикәйә шәкерттәргә тәьҫирһеҙ ҡалманы. М. Ғафури.
ТӘЬҪОРАТ [ғәр. jfc] (Р: впечатление; И.: impression; T: tesirat) и.
Кем йәки ниҙеңдер йоғонтоһо уятҡан уй-тойғо, кисереш һ.б. □ Впечатление. Бай тәьҫораттар алып ҡайтҡан. Матур тәьҫораттарға бирелеу. Таныштарҙы осратыу шатлыҡлы тәьҫораттар уятты. ■ Емеш, дауыллы тәьҫораттарҙан тамам арып, баҫҡыстың ҡабырғаһынан һуҙылған шундай уҡ семәрле ҡанаттарға тотона-тотона барҙы. 3. Биишева. Зөфәр атаһы менән беренсе төндө керпек ҡаҡмай уткәр-мәксе булғайны, ләкин көнө буйы Буда
пешт ҡыҙырып йөрөу, ата менән осрашыу тәьҫораты уҙенекен итте, ул аҡрынлап йоҡоға талды. И. Абдуллин. Көнһылыу бала саҡ илендә ҡалған сыуаҡ көндәренә, шул әйберҙәргә [уйынсыҡтарға] бәйләнгән тәьҫораттарға әйләнеп ҡайта. Т. Ғарипова.
ТӘЬҪОРЛАНЫУ (тәьҫорлан-) ҡ. ҡар. тәьҫирләнеү. Тәьҫорланып китеу.
ТӘЬҮИЛ [ғәр. (Р.: толкование снов; И.: interpretation of dreams; T: tevil) и. иҫк. кит.
Төш юрау. □ Толкование снов. Тәьуил китабы. Ары-бире тәьуил һәләте бар. Тәьуил итеу һәләте. Борон хатта батшалар ҙа тәьуилгә йыш мөрәжәғәт иткәндәр. Көнсығыш халыҡтары араһында тәьуил куре-неше көслө булған. Көнсығыш әҙәбиәтендәге тәьуил мотивтары. ■ Бер-береһенең һуҙ-ҙәренә тәьуилдәр, шәрехтәр итә башлайҙар, ахырҙа ғилем мәжлесе геуләп торған бер баҙарға әйләнә ине. М. Ғафури.
ТӘЬҮИЛ ИТЕҮ (тәьүил ит-) (Р: толковать сон; И.: interpret a dream; T: tevil etmek) ҡ. иҫк. кит. ҡар. юрау.
Төш буйынса фаразлау. □ Толковать сон. Төш тәьуил итеу. Төштә нимә генә курһәгеҙ ҙә, изгелеккә тәуьил итегеҙ. М Төштө изгелеккә тәьуил итергә кәрәк. Хәйерлегә, тиһәң, хәйер һорап тик тора. Экспедиция материалдарынан.
ТӘЬХИР [ғәр. (Р: опоздание; И.: retardation; T: tehir) и. иҫк. кит.
Кемдеңдер һуңлауы. □ Опоздание, запаздывание, задержка. Тәьхир килеу. Тәьхир барып етеу. Тәьхиргә ҡалыу. Көтөлмәгән тәьхир булды.
ТӘЬХИРЛӘНЕҮ (тәьхирлән-) (Р: опаздывать; И.: be late; T: tehir etmek) ҡ. иҫк. кит. ҡар. һуңлау.
Кисегеү, һуңлап килеү. □ Опаздывать, запаздывать, задерживать. // Опоздание, запаздывание, задержка. Дәрескә тәьхирлә-неу. Тэьхирлднеп йөрөу. Тәьхирләнеп килеу. ■ Тәьхирләнмәй өйгә ҡайттым. «Батыршаның хаты».
ТӘӘННӘТ [ғәр. дЬи] (Р: медленность; И.: tardiness, slowness; T: yavaşlık) и. иҫк. кит. ҡар. әкренлек.
808
Воодушевление, впечатление. Тәьҫирләнеп тыңлау. Шиғырҙы бик тәьҫирләнеп һөйләу. Тәьҫирләнеп китте. Тәьҫирләнеп йөрөу. Премьеранан һуң тәьҫирләнде. ■ Өйгә ҡайтып кергәндә лә, тәьҫирләнеуе баҫылып етмәгәйне Саръяндың. Ә. Байрамов. Бына Тимербай тураһында һөйләһәң дә ярай. Ул, исмаһам, батырҙарҙың батыры ине, — тине Булат ағай, бик тәьҫирләнеп. И. Ғиззәтуллин. Ул [Ғәлиәкбәров] йәнә тәҙрәнең өҫкө өлөшөнән зәңгәр кук киҫәген куреп алды, был иһә ошо тәҙрәнән әле генә уҙе куреп һоҡланған киңлектәрҙе өр-яңынан куҙ алдына килтереп тәьҫирләнергә сәбәп булды. X. Зарипов.
ТӘЬҪИРҺЕҘ I (Р.: безразличный; И.: indifferent; T.: tesirsiz) с.
Тәьҫир итмәгән, йоғонтоһоҙ. □ Безразличный, недейственный, безрезультатный. Тәьҫирһеҙ һуҙҙәр. Тәьҫирһеҙ әҫәр.
ТӘЬҪИРҺЕҘ II (Р.: безразлично; И.: indifferently; T.: tesirsiz) р.
Тәьҫир итмәгән, йоғонтоһоҙ. □ Безразлично, недейственно, без последствий. Бер ниндәй тәьҫирһеҙ ултырыу. Тәнҡит тәьҫирһеҙ ҡалманы. Әйткәндәре тәьҫирһеҙ булды. Я Ҡыҙҙың ыңғайға килеуенә купмелер дәрәжәлә шағир Айыухан менән осрашып һөйләшеуе лә тәьҫирһеҙ ҡалманы, шикелле. Ә. Хәкимов. Ямалетдиндең башҡа берәугә тугел, нәҡ уҙенә [Ғәҙелшаға] төбәп өндәшеуе тәьҫирһеҙ утмәне, курәһең. Б. Рафиҡов. «Ғәжәп» һуғыш ҡоралы һәм уның «тарихы» хаҡындағы хикәйә шәкерттәргә тәьҫирһеҙ ҡалманы. М. Ғафури.
ТӘЬҪОРАТ [ғәр. jfc] (Р: впечатление; И.: impression; T: tesirat) и.
Кем йәки ниҙеңдер йоғонтоһо уятҡан уй-тойғо, кисереш һ.б. □ Впечатление. Бай тәьҫораттар алып ҡайтҡан. Матур тәьҫораттарға бирелеу. Таныштарҙы осратыу шатлыҡлы тәьҫораттар уятты. ■ Емеш, дауыллы тәьҫораттарҙан тамам арып, баҫҡыстың ҡабырғаһынан һуҙылған шундай уҡ семәрле ҡанаттарға тотона-тотона барҙы. 3. Биишева. Зөфәр атаһы менән беренсе төндө керпек ҡаҡмай уткәр-мәксе булғайны, ләкин көнө буйы Буда
пешт ҡыҙырып йөрөу, ата менән осрашыу тәьҫораты уҙенекен итте, ул аҡрынлап йоҡоға талды. И. Абдуллин. Көнһылыу бала саҡ илендә ҡалған сыуаҡ көндәренә, шул әйберҙәргә [уйынсыҡтарға] бәйләнгән тәьҫораттарға әйләнеп ҡайта. Т. Ғарипова.
ТӘЬҪОРЛАНЫУ (тәьҫорлан-) ҡ. ҡар. тәьҫирләнеү. Тәьҫорланып китеу.
ТӘЬҮИЛ [ғәр. (Р.: толкование снов; И.: interpretation of dreams; T: tevil) и. иҫк. кит.
Төш юрау. □ Толкование снов. Тәьуил китабы. Ары-бире тәьуил һәләте бар. Тәьуил итеу һәләте. Борон хатта батшалар ҙа тәьуилгә йыш мөрәжәғәт иткәндәр. Көнсығыш халыҡтары араһында тәьуил куре-неше көслө булған. Көнсығыш әҙәбиәтендәге тәьуил мотивтары. ■ Бер-береһенең һуҙ-ҙәренә тәьуилдәр, шәрехтәр итә башлайҙар, ахырҙа ғилем мәжлесе геуләп торған бер баҙарға әйләнә ине. М. Ғафури.
ТӘЬҮИЛ ИТЕҮ (тәьүил ит-) (Р: толковать сон; И.: interpret a dream; T: tevil etmek) ҡ. иҫк. кит. ҡар. юрау.
Төш буйынса фаразлау. □ Толковать сон. Төш тәьуил итеу. Төштә нимә генә курһәгеҙ ҙә, изгелеккә тәуьил итегеҙ. М Төштө изгелеккә тәьуил итергә кәрәк. Хәйерлегә, тиһәң, хәйер һорап тик тора. Экспедиция материалдарынан.
ТӘЬХИР [ғәр. (Р: опоздание; И.: retardation; T: tehir) и. иҫк. кит.
Кемдеңдер һуңлауы. □ Опоздание, запаздывание, задержка. Тәьхир килеу. Тәьхир барып етеу. Тәьхиргә ҡалыу. Көтөлмәгән тәьхир булды.
ТӘЬХИРЛӘНЕҮ (тәьхирлән-) (Р: опаздывать; И.: be late; T: tehir etmek) ҡ. иҫк. кит. ҡар. һуңлау.
Кисегеү, һуңлап килеү. □ Опаздывать, запаздывать, задерживать. // Опоздание, запаздывание, задержка. Дәрескә тәьхирлә-неу. Тэьхирлднеп йөрөу. Тәьхирләнеп килеу. ■ Тәьхирләнмәй өйгә ҡайттым. «Батыршаның хаты».
ТӘӘННӘТ [ғәр. дЬи] (Р: медленность; И.: tardiness, slowness; T: yavaşlık) и. иҫк. кит. ҡар. әкренлек.
808