Академический словарь башкирского языка. Том IX. Страница 200
Поиск по словарям
УТЫРҘАШ
Малға утырбы ашатыу. Был ашлыҡтың утырбыһы куп сыҡты.
УТЫРҘАШ и. диал. ҡар. ултырҙаш. Утырҙаштарҙың кәйефе кутәрелеп китте.
УТЫРМА (Р.: бархатный нагрудник с позументом; И.: kind of national velvet bib; T.: kadife göğüslük) и. этн.
1. Уҡалы, тәңкәле бәрхәт түшелдерек.
□ Бархатный нагрудник с позументом. Утырма кейеу. Утырма яһау.
2. Ҡыҙҙарҙың кискеһен ҡул эше менән аулаҡ өйгә йыйылыуы. □ Посиделки. Утырмаға барыу. Утырмала ҡыҙҙар шәл бәйләй.
УТЫРМА КӘРТӘ (Р: ограда из палок, толстых прутьев; И.: fence made of sticks; T.: çit) и. диал. ҡар. текмә.
Сыбыҡ-сабыҡтан эшләнгән ҡойма. □ Ограда из палок, толстых прутьев. Утырма кәртә эшләу. Утырма кәртәгә һөйәлеу. Утырма кәртә менән уратып алыу.
УТЫРМА ЯҒА (Р: стоячий воротник; И.: stand-up collar; T: dik yaka) и.
Ултыртмалы яға. □ Стоячий воротник.
■ Оҙон ҡуңыслы, бейек уксәле һары хром итек, галифе салбар, бик куп аҡ тоймә теҙелгән утырма яғалы ҡара кулдәк кейгән буйсан ғына кеше өҫтәл янына менеп баҫты. М. Кәрим.
УТЫРМЫШ (Р: местожительство; И.: place of residence; T.: ikametgah) и. диал.
Йәшәгән урын. □ Местожительство.
■ Минең утырмышым ошонда. Экспедиция материалдарынан.
УТЫРТМА ЛАПАС (Р: плетёный навес; И.: kind of awning; T.: hangar) и. диал.
Тороҡ ситәндән эшләнгән лапаҫ. □ Плетёный навес. Утыртмалапас эшләу. Утырт-ма лапаҫта әйберҙәр һаҡлау.
УТЫРТМА СЫТ (Р: ограда из палок, толстых прутьев; И.: fence made of sticks; T: çit) и. диал. ҡар. текмә.
Сыбыҡ-сабыҡтан эшләнгән ҡойма. □ Ограда из палок, толстых прутьев. Утыртма сыт менән уратып алыу. Утыртма сыт эшләу. Утыртма сыт менән кәртәләнгән йорт.
УТЫРЫМ I (Р: рахитик; И.: sufferer from rickets; T: raşitik) и. диал. ҡар. ете йән.
Рахит менән ауырып, оҙаҡ аяғына баҫа алмаған бала. □ Рахитик. Утырымды дауалау.
УТЫРЫМ II и. диал. ҡар. ултырыш II.
Утырыш нервылары. Утырыш һөйәге.
УТЫРЫУ (утыр-) (Р: окрепнуть; И.: grow strong; T.: kuvvetlenmek) ҡ. диал.
Көсәйеү, нығыныу. □ Окрепнуть. Утырып китеу.
УТЫРЫШ I и. ҡар. ултырыш III. Уты-рышыбыҙ ошонда инде.
УТЫРЫШ II и. ҡар. ултырыш II. Уты-рышы менән килеп төштө.
УТЫРЫШЛЫ (Р: компанейский; И.: sociable; T.: munis) с. диал. ҡар. аралашыусан.
Күңелле. □ Компанейский. Ул бик у тырышлы кеше икән. Утырышлы кешеләр менән аралашыу.
УТЫҪМА (Р: стан для обработки конопли; И.: mill for treating hemp; T: kenevir makinesi) и. диал.
Киндер станы. □ Стан для обработки конопли. Утыҫма яһау. Утыҫмала һуғыу.
УТЫҪЫУ (утыҫ-) ҡ. диал. ҡар. ултыртыу.
Баланы урындыҡҡа утыҫыу. Баҡсаға кәбеҫтә утыҫыу. Алғы рәткә утыҫыу.
УТЫТМА (Р: стойка пришвы; И.: detail of a loom; T.: dokuma tezgâhının bir detayı) и. диал.
Туҡыу станогының детале. □ Стойка пришвы (часть домашнего ткацкого станка ). Утытма таяҡ һынып сыҡҡан.
УТЫТМҮҢЕР и. диал. ҡар. иҙеү. Утыт-муңер тегеу. Утытмуңерен биҙәкләу.
УТ ЭЙӘҺЕ (Р: дух огня; И.: fire deity; T: Ateş iyesi) и. миф.
Башҡорттарҙың боронғо ун ике тәңреһенең береһе. □ Божество, тенгри огня. □ Дух огня. Ут эйәһенә май тамыҙыу.
УТ-ӘСӘ и. миф. ҡар. ут эйәһе. Ут-әсәне ололау.
УТ ЮРЫШ и. диал. ҡар. шырт балыҡ.
Ут юрыш тотоу. Был ятыуҙа ут юрыш куп.
УТ ЯҠҠЫС (Р: летняя кухня; И.: summer cook-house; T: yazlık mutfak) и. диал. ҡар. аласыҡ.
Йәйге аш өйө. □ Летняя кухня. Тышта ел бит, самауырҙы ут яҡҡысҡа ҡуйҙым. Ут яҡҡыста сәй эсеу.
200
Малға утырбы ашатыу. Был ашлыҡтың утырбыһы куп сыҡты.
УТЫРҘАШ и. диал. ҡар. ултырҙаш. Утырҙаштарҙың кәйефе кутәрелеп китте.
УТЫРМА (Р.: бархатный нагрудник с позументом; И.: kind of national velvet bib; T.: kadife göğüslük) и. этн.
1. Уҡалы, тәңкәле бәрхәт түшелдерек.
□ Бархатный нагрудник с позументом. Утырма кейеу. Утырма яһау.
2. Ҡыҙҙарҙың кискеһен ҡул эше менән аулаҡ өйгә йыйылыуы. □ Посиделки. Утырмаға барыу. Утырмала ҡыҙҙар шәл бәйләй.
УТЫРМА КӘРТӘ (Р: ограда из палок, толстых прутьев; И.: fence made of sticks; T.: çit) и. диал. ҡар. текмә.
Сыбыҡ-сабыҡтан эшләнгән ҡойма. □ Ограда из палок, толстых прутьев. Утырма кәртә эшләу. Утырма кәртәгә һөйәлеу. Утырма кәртә менән уратып алыу.
УТЫРМА ЯҒА (Р: стоячий воротник; И.: stand-up collar; T: dik yaka) и.
Ултыртмалы яға. □ Стоячий воротник.
■ Оҙон ҡуңыслы, бейек уксәле һары хром итек, галифе салбар, бик куп аҡ тоймә теҙелгән утырма яғалы ҡара кулдәк кейгән буйсан ғына кеше өҫтәл янына менеп баҫты. М. Кәрим.
УТЫРМЫШ (Р: местожительство; И.: place of residence; T.: ikametgah) и. диал.
Йәшәгән урын. □ Местожительство.
■ Минең утырмышым ошонда. Экспедиция материалдарынан.
УТЫРТМА ЛАПАС (Р: плетёный навес; И.: kind of awning; T.: hangar) и. диал.
Тороҡ ситәндән эшләнгән лапаҫ. □ Плетёный навес. Утыртмалапас эшләу. Утырт-ма лапаҫта әйберҙәр һаҡлау.
УТЫРТМА СЫТ (Р: ограда из палок, толстых прутьев; И.: fence made of sticks; T: çit) и. диал. ҡар. текмә.
Сыбыҡ-сабыҡтан эшләнгән ҡойма. □ Ограда из палок, толстых прутьев. Утыртма сыт менән уратып алыу. Утыртма сыт эшләу. Утыртма сыт менән кәртәләнгән йорт.
УТЫРЫМ I (Р: рахитик; И.: sufferer from rickets; T: raşitik) и. диал. ҡар. ете йән.
Рахит менән ауырып, оҙаҡ аяғына баҫа алмаған бала. □ Рахитик. Утырымды дауалау.
УТЫРЫМ II и. диал. ҡар. ултырыш II.
Утырыш нервылары. Утырыш һөйәге.
УТЫРЫУ (утыр-) (Р: окрепнуть; И.: grow strong; T.: kuvvetlenmek) ҡ. диал.
Көсәйеү, нығыныу. □ Окрепнуть. Утырып китеу.
УТЫРЫШ I и. ҡар. ултырыш III. Уты-рышыбыҙ ошонда инде.
УТЫРЫШ II и. ҡар. ултырыш II. Уты-рышы менән килеп төштө.
УТЫРЫШЛЫ (Р: компанейский; И.: sociable; T.: munis) с. диал. ҡар. аралашыусан.
Күңелле. □ Компанейский. Ул бик у тырышлы кеше икән. Утырышлы кешеләр менән аралашыу.
УТЫҪМА (Р: стан для обработки конопли; И.: mill for treating hemp; T: kenevir makinesi) и. диал.
Киндер станы. □ Стан для обработки конопли. Утыҫма яһау. Утыҫмала һуғыу.
УТЫҪЫУ (утыҫ-) ҡ. диал. ҡар. ултыртыу.
Баланы урындыҡҡа утыҫыу. Баҡсаға кәбеҫтә утыҫыу. Алғы рәткә утыҫыу.
УТЫТМА (Р: стойка пришвы; И.: detail of a loom; T.: dokuma tezgâhının bir detayı) и. диал.
Туҡыу станогының детале. □ Стойка пришвы (часть домашнего ткацкого станка ). Утытма таяҡ һынып сыҡҡан.
УТЫТМҮҢЕР и. диал. ҡар. иҙеү. Утыт-муңер тегеу. Утытмуңерен биҙәкләу.
УТ ЭЙӘҺЕ (Р: дух огня; И.: fire deity; T: Ateş iyesi) и. миф.
Башҡорттарҙың боронғо ун ике тәңреһенең береһе. □ Божество, тенгри огня. □ Дух огня. Ут эйәһенә май тамыҙыу.
УТ-ӘСӘ и. миф. ҡар. ут эйәһе. Ут-әсәне ололау.
УТ ЮРЫШ и. диал. ҡар. шырт балыҡ.
Ут юрыш тотоу. Был ятыуҙа ут юрыш куп.
УТ ЯҠҠЫС (Р: летняя кухня; И.: summer cook-house; T: yazlık mutfak) и. диал. ҡар. аласыҡ.
Йәйге аш өйө. □ Летняя кухня. Тышта ел бит, самауырҙы ут яҡҡысҡа ҡуйҙым. Ут яҡҡыста сәй эсеу.
200