Академический словарь башкирского языка. Том IX. Страница 268
Поиск по словарям
ФАГОТ
ФАГОТ [ит. fagotto} (Р.: фагот; И.: bassoon; Т: fagot, bason) и. муз.
Симфоник оркестр составына ингән түбән тембрлы тынлы музыка ҡоралы. □ Фагот. Фаготта уйнау. Фаготта уйнарға өйрәнеу. Фагот тауышы.
ФАГОТСЫ (Р.: фаготист; И.: bassoon player; T.: fagotçu) и.
Фаготта уйнаған кеше. □ Фаготист. Оркестрға фаготсы талап ителә.
ФАГОЦИТ [гр. phagos ‘ашаусы’ + kytos ‘күҙәнәк’] (Р.: фагоцит; И.: phagocyte; Т.: fagosit) и. биол.
Тереклектең сит есемде һәм бактерияларҙы йотоу һәләтенә эйә булған күҙәнәге. □ Фагоцит. / Фагоцитарный. Фагоцит төрҙәре. Фагоцит функциялары.
ФАГОЦИТАР (Р: фагоцитарный; И.: phagocytic; T.: fagositik) с. биол.
Фагоциттар йәки фагоцитоз менән бәйле. □ Фагоцитарный. Фагоцитар процесс. Фагоцитар билдәләр.
ФАГОЦИТОЗ [гр. phagos ‘ашаусы’ + kytos ‘күҙәнәк’] (Р: фагоцитоз; И.: phagocytosis; T.: fagositoz) и. биол.
Фагоциттарҙың һәм бер күҙәнәкле организмдарҙың ят еҫемдәрҙе һәм бактерияларҙы йотоу ы. □ Фагоцитоз. Фагоцитоз механизмы.
ФАЖИҒӘ [ғәр. Чл^Ла] (Р.: трагедия; И.: tragedy; T.: facia) и.
Бик ҙур ҡайғы, бәлә килтергән ауыр хәл-ваҡиға. □ Трагедия, трагический случай. Ғаилә фажиғәһе, һуғыш фажиғәһе. М Ғамил-ды, был фажиғәнец килеп сығыуында төп енәйәтсе итеп өс йылға хөкөмгә тарттырып, колонияға ебәргәндәр. Р. Байбулатов. Фажиғә шул тиклем шаңҡытҡайны кешеләрҙе. Ғ. Хисамов.
ФАЖИҒӘЛЕ (Р: трагичный, трагический; И.: tragic; T: faciah) с.
Фажиғә нигеҙендә килеп сыҡҡан. □ Трагичный, трагический. Фажиғәле улем. Фажиғәле тормош. ■ Быйыл да ҡырҡ икенсе йылдың фажиғәле йәйе ҡабатланырмы икән ни? И. Абдуллин. Әлимәрҙән Тупсыбашы, әле уткәнгә бағып, әле бөгөнгөгә ҡайтып, төр
ки донъяһының фажиғәле тарихын тасуирланы, дәлилдәр, һандар килтерҙе. Р. Байымов.
ФАЖИҒӘ Л ЕЛ ЕК (фажиғәл елеге) (Р: трагизм; И.: tragic character; T: faciah olma durumu) u.
Нимәнеңдер ауыр, тетрәткес булыуы. □ Трагизм. Осор фажиғәлелеге. Яҙыусының әҫәрҙәренә фажиғәлелек хас.
ФАЗА [гр. phasis ‘барлыҡҡа килеү’] (Р: фаза; И.: phase; T: safha, evre) и.
1. Ниндәйҙер процестың, күренештең үҫеш һәм үҙгәреш барышындағы айырым бер осоро йәки мәле. □ Фаза. Үҫештең һуңғы фазаһы. Я Айҙың фазаларын боронғо бөйөк цивилизацияларҙа йәшәгәндәр белгән һәм айырым маҡсаттарҙа файҙаланған. «Башҡортостан ҡыҙы», № 5, 2010.
2. биол. Организмдың индивидуаль үҫешендәге бер этап. □ Фаза. Бойҙайҙың һөтләнеу фазаһы. Балауыҙланыу фазаһы. ■ Мейе биотоктарының уҙҙәрен төрлөсә тотоуын иҫәпкә алып, уны бер нисә фазаға бу леп өйрәнәләр. «Башҡортостан ҡыҙы», №2, 2011. Тилебәрәндең сәскә атыу фазаһы ваҡытында уләнен, орлоҡтарын һәм тамырын ҡулланалар. «Киске Өфө», № 2, 2011.
3. Ниҙеңдер үҙгәрешен характерлай торған билдәле бер хәле. □ Фаза. ■ Был һөжум итеу операцияһының бөтөнләй икенсе фазаға кусеуе ҡорбандарҙың да купкә артыуына килтерәсәгенә шик юҡ. «Киске Өфө», № 14,
2011.
4. физ., хим. Ҡатнаш элементлы системаның бер генә төрҙән торған өлөшө. □ Фаза. Шыйыҡ фаза. Ҡаты фаза.
5. геол. Тау тоҡомдарының ниндәйҙер бер сифаты тура килгән иң ҡыҫҡа ваҡыт берәмеге. □ Фаза. Минераллашыу фазаһы.
6. электр. Генератор обмоткаһының айырым төркөмө һәм шуға тоташтырылған сым. □ Фаза. /«Фазовый. ■ [Ғәлим] беренсе фазаны, унан икенсеһен линияға тоташтырҙы. Н. Мусин.
ФАЗАЛЫ (Р.: -фазный, -фазовый; И.: phase; T.: safhah) с. махе.
Фазаға (1, 6) мөнәсәбәтле. □ -фазный, фазный, фазовый. Фазалы индикатор. Фаза-
268
ФАГОТ [ит. fagotto} (Р.: фагот; И.: bassoon; Т: fagot, bason) и. муз.
Симфоник оркестр составына ингән түбән тембрлы тынлы музыка ҡоралы. □ Фагот. Фаготта уйнау. Фаготта уйнарға өйрәнеу. Фагот тауышы.
ФАГОТСЫ (Р.: фаготист; И.: bassoon player; T.: fagotçu) и.
Фаготта уйнаған кеше. □ Фаготист. Оркестрға фаготсы талап ителә.
ФАГОЦИТ [гр. phagos ‘ашаусы’ + kytos ‘күҙәнәк’] (Р.: фагоцит; И.: phagocyte; Т.: fagosit) и. биол.
Тереклектең сит есемде һәм бактерияларҙы йотоу һәләтенә эйә булған күҙәнәге. □ Фагоцит. / Фагоцитарный. Фагоцит төрҙәре. Фагоцит функциялары.
ФАГОЦИТАР (Р: фагоцитарный; И.: phagocytic; T.: fagositik) с. биол.
Фагоциттар йәки фагоцитоз менән бәйле. □ Фагоцитарный. Фагоцитар процесс. Фагоцитар билдәләр.
ФАГОЦИТОЗ [гр. phagos ‘ашаусы’ + kytos ‘күҙәнәк’] (Р: фагоцитоз; И.: phagocytosis; T.: fagositoz) и. биол.
Фагоциттарҙың һәм бер күҙәнәкле организмдарҙың ят еҫемдәрҙе һәм бактерияларҙы йотоу ы. □ Фагоцитоз. Фагоцитоз механизмы.
ФАЖИҒӘ [ғәр. Чл^Ла] (Р.: трагедия; И.: tragedy; T.: facia) и.
Бик ҙур ҡайғы, бәлә килтергән ауыр хәл-ваҡиға. □ Трагедия, трагический случай. Ғаилә фажиғәһе, һуғыш фажиғәһе. М Ғамил-ды, был фажиғәнец килеп сығыуында төп енәйәтсе итеп өс йылға хөкөмгә тарттырып, колонияға ебәргәндәр. Р. Байбулатов. Фажиғә шул тиклем шаңҡытҡайны кешеләрҙе. Ғ. Хисамов.
ФАЖИҒӘЛЕ (Р: трагичный, трагический; И.: tragic; T: faciah) с.
Фажиғә нигеҙендә килеп сыҡҡан. □ Трагичный, трагический. Фажиғәле улем. Фажиғәле тормош. ■ Быйыл да ҡырҡ икенсе йылдың фажиғәле йәйе ҡабатланырмы икән ни? И. Абдуллин. Әлимәрҙән Тупсыбашы, әле уткәнгә бағып, әле бөгөнгөгә ҡайтып, төр
ки донъяһының фажиғәле тарихын тасуирланы, дәлилдәр, һандар килтерҙе. Р. Байымов.
ФАЖИҒӘ Л ЕЛ ЕК (фажиғәл елеге) (Р: трагизм; И.: tragic character; T: faciah olma durumu) u.
Нимәнеңдер ауыр, тетрәткес булыуы. □ Трагизм. Осор фажиғәлелеге. Яҙыусының әҫәрҙәренә фажиғәлелек хас.
ФАЗА [гр. phasis ‘барлыҡҡа килеү’] (Р: фаза; И.: phase; T: safha, evre) и.
1. Ниндәйҙер процестың, күренештең үҫеш һәм үҙгәреш барышындағы айырым бер осоро йәки мәле. □ Фаза. Үҫештең һуңғы фазаһы. Я Айҙың фазаларын боронғо бөйөк цивилизацияларҙа йәшәгәндәр белгән һәм айырым маҡсаттарҙа файҙаланған. «Башҡортостан ҡыҙы», № 5, 2010.
2. биол. Организмдың индивидуаль үҫешендәге бер этап. □ Фаза. Бойҙайҙың һөтләнеу фазаһы. Балауыҙланыу фазаһы. ■ Мейе биотоктарының уҙҙәрен төрлөсә тотоуын иҫәпкә алып, уны бер нисә фазаға бу леп өйрәнәләр. «Башҡортостан ҡыҙы», №2, 2011. Тилебәрәндең сәскә атыу фазаһы ваҡытында уләнен, орлоҡтарын һәм тамырын ҡулланалар. «Киске Өфө», № 2, 2011.
3. Ниҙеңдер үҙгәрешен характерлай торған билдәле бер хәле. □ Фаза. ■ Был һөжум итеу операцияһының бөтөнләй икенсе фазаға кусеуе ҡорбандарҙың да купкә артыуына килтерәсәгенә шик юҡ. «Киске Өфө», № 14,
2011.
4. физ., хим. Ҡатнаш элементлы системаның бер генә төрҙән торған өлөшө. □ Фаза. Шыйыҡ фаза. Ҡаты фаза.
5. геол. Тау тоҡомдарының ниндәйҙер бер сифаты тура килгән иң ҡыҫҡа ваҡыт берәмеге. □ Фаза. Минераллашыу фазаһы.
6. электр. Генератор обмоткаһының айырым төркөмө һәм шуға тоташтырылған сым. □ Фаза. /«Фазовый. ■ [Ғәлим] беренсе фазаны, унан икенсеһен линияға тоташтырҙы. Н. Мусин.
ФАЗАЛЫ (Р.: -фазный, -фазовый; И.: phase; T.: safhah) с. махе.
Фазаға (1, 6) мөнәсәбәтле. □ -фазный, фазный, фазовый. Фазалы индикатор. Фаза-
268