Академический словарь башкирского языка. Том IX. Страница 282
Поиск по словарям
ФАСОВКАЛАУ
ФАСОВКАЛАУ (фасовкала-) (Р.: фасовать; И.: pre-pack; T.: paketlemek) ҡ.
Үлсәп төрөү, һауыттарға һалыу. □ Фасовать. // Фасовка. Балды фасовкалау. Орлоҡто фасовкалау. Фасовкалау булеге.
ФАСОВКАЛАУСЫ (Р.: фасовщик; И.: packer; T.: paketçi) и.
Үлсәп төрөүсе. □ Фасовщик, фасовщица. Фасовкалаусы булып эшләу. Комбинаттың фасовкалау сылары.
ФАСОЛЬ [лат. faseolus] (Р: фасоль; И.: haricot bean; T.: fasulye) и. бот.
1. Ҡуҙаҡлылар ғаиләһенә ҡараған баҡса үҫемлеге; ноҡот борсағы. □ Фасоль (лат. Phaseolus). Фасоль ҡуҙағы. Фасоль тутәле. Фасоль уҫтереу.
2. йыйн. Шул үҫемлектең аҙыҡ итеп ҡулланылған орлоғо. □ Фасоль. / Фасолевый. Фасоль бутҡаһы. ■ Төшкөлөккә уларға [һалдаттарға] фасолдән похлёбка ғына бешерәләр икән. Д. Юлтый.
ФАСОН [фр. façon] (Р: фасон; И.: cut; T.: biçim, model) и.
1. Өҫ-баш һәм аяҡ кейемдәрен киҫеү, тегеү өсөн ҡулланылған үрнәк; кейемдең тегелеү формаһы. □ Фасон. Фасон һаҡлау. Фасон тотоу. ■ Фасон һурәттәре лә эшләнгән, кәрәкле туҡымалар һайланған, өлгөләр киҫелеу өҫтөндә. Р. Сабитова. [Мәҙинәнең] Рәхиме һуңлап та, арып та ҡайтҡайны шул, куршеһе менән йәйге кулдәк фасоны хаҡында фекер алышҡан арала йоҡлап киткәйне. А. Мағазов.
2. Әйберҙең тышҡы рәүеше. □ Фасон. ■ Китаптарҙы, хәҙер инде фасонын юғалтҡан, ике яҡҡа асылмалы ишекле шкафты ла тейәп алырға тура килде. Н. Мусин.
ФАСОНЛЫ (Р: фасонный; И.: fashioned; T.: biçimli) с.
1. Билдәле бер фасон буйынса тегелгән. □ Фасонный. Фасонлы кулдәк. Яңы фасонлы эшләпә. ■ [Гестапосыларҙың] икеһе лә бер төҫтәге, бер фасонлы штатский костюм кейгән. И. Абдуллин.
2. Тышҡы күренеше, тышҡы рәүеше ҡатмарлы булған. □ Фасонный. Фасонлы туҡыма.
ФАСЫЛ [ғәр. (Р: раздел, отдел, глава; И.: part, chapter; T: fasıl) и. иҫк.
1. Китаптың бер бүлеге. □ Раздел, отдел, глава (книги и т.д.). ■ Уҡый торған китабымдың уртаһында фасылы, яңы сыҡҡан китап уҡы, унда белем асылы. Халыҡ йырынан. Кис һайын бер йә, куп тигәндә, ике фасылын һамаҡлай Сәйфетдин. Ә. Хәкимов.
2. Йыл миҙгеле. □ Время года, сезон. Йыл фасылдары. ■ Уйлай [хан], йылда дурт фасылға дурт һарай, һәр һарайҙа торор Фарһад дуртәр ай. М. Харис. Минең ғумер һуҡмағымда йылдың нәҡ дурт фасылы бар. М. Кәримов. • Һәр фасылдың бер емеше бар. Мәҡәл.
ФАТА (Р: фата; И.: bridal veiling; T.: duvak) и.
Туйҙа кәләштең төрлө оҙонлоҡтағы, ғәҙәттә, селтәр, кесейә, ебәктән тегелгән баш ябыуы. □ Фата. Кыҫҡа фата. Килешле фата һайлау. ■ [Приказчик — йәш ҡыҙға:] һеҙгә ни курһәтергә? Бына сатин, батис, бына фата тегеу өсөн бик һәйбәт газ. X. Мохтар.
ФАТАЛИЗМ [лат. fatalis} (Р: фатализм; И.: fatalism; T: fatalizm) и.
Тәҡдир ҡушҡандан, яҙмыштан ҡотолоп булмай тигән ҡараш, уға ышаныу тойғоһо, тәҡдиргә ышаныу. □ Фатализм. ■ Үҫмер малай рухи яңғыҙлыҡта, фатализм менән ағыуланып уҫте. Ә. Бикчәнтәев.
ФАТАЛИСТ (фаталисы) [рус.] (Р: фаталист; И.: fatalist; Т: fatalist) и.
Тәҡдирҙән, яҙмыштан ҡотолоп булмай тип ышанған кеше, тәҡдиргә ышаныусы. □ Фаталист. Фаталист булып йәшәу. М Богданов донъя тигәнебеҙҙең бары тик ал яғы менән торорға тейешлегенә фаталист һымаҡ ышана ине. Д. Исламов.
ФАТАЛИСТИК (Р: фаталистический; И.: fatalistic; T: kaderci) с.
Тәҡдирҙән, яҙмыштан ҡотолоп булмай тип ышанған. □ Фаталистический. Фата-листик ҡараштар. Фаталистик рәуештә.
ФАТАЛЬ (Р: фатальный; И.: fatal; Т: kaçınılmaz) с.
282
ФАСОВКАЛАУ (фасовкала-) (Р.: фасовать; И.: pre-pack; T.: paketlemek) ҡ.
Үлсәп төрөү, һауыттарға һалыу. □ Фасовать. // Фасовка. Балды фасовкалау. Орлоҡто фасовкалау. Фасовкалау булеге.
ФАСОВКАЛАУСЫ (Р.: фасовщик; И.: packer; T.: paketçi) и.
Үлсәп төрөүсе. □ Фасовщик, фасовщица. Фасовкалаусы булып эшләу. Комбинаттың фасовкалау сылары.
ФАСОЛЬ [лат. faseolus] (Р: фасоль; И.: haricot bean; T.: fasulye) и. бот.
1. Ҡуҙаҡлылар ғаиләһенә ҡараған баҡса үҫемлеге; ноҡот борсағы. □ Фасоль (лат. Phaseolus). Фасоль ҡуҙағы. Фасоль тутәле. Фасоль уҫтереу.
2. йыйн. Шул үҫемлектең аҙыҡ итеп ҡулланылған орлоғо. □ Фасоль. / Фасолевый. Фасоль бутҡаһы. ■ Төшкөлөккә уларға [һалдаттарға] фасолдән похлёбка ғына бешерәләр икән. Д. Юлтый.
ФАСОН [фр. façon] (Р: фасон; И.: cut; T.: biçim, model) и.
1. Өҫ-баш һәм аяҡ кейемдәрен киҫеү, тегеү өсөн ҡулланылған үрнәк; кейемдең тегелеү формаһы. □ Фасон. Фасон һаҡлау. Фасон тотоу. ■ Фасон һурәттәре лә эшләнгән, кәрәкле туҡымалар һайланған, өлгөләр киҫелеу өҫтөндә. Р. Сабитова. [Мәҙинәнең] Рәхиме һуңлап та, арып та ҡайтҡайны шул, куршеһе менән йәйге кулдәк фасоны хаҡында фекер алышҡан арала йоҡлап киткәйне. А. Мағазов.
2. Әйберҙең тышҡы рәүеше. □ Фасон. ■ Китаптарҙы, хәҙер инде фасонын юғалтҡан, ике яҡҡа асылмалы ишекле шкафты ла тейәп алырға тура килде. Н. Мусин.
ФАСОНЛЫ (Р: фасонный; И.: fashioned; T.: biçimli) с.
1. Билдәле бер фасон буйынса тегелгән. □ Фасонный. Фасонлы кулдәк. Яңы фасонлы эшләпә. ■ [Гестапосыларҙың] икеһе лә бер төҫтәге, бер фасонлы штатский костюм кейгән. И. Абдуллин.
2. Тышҡы күренеше, тышҡы рәүеше ҡатмарлы булған. □ Фасонный. Фасонлы туҡыма.
ФАСЫЛ [ғәр. (Р: раздел, отдел, глава; И.: part, chapter; T: fasıl) и. иҫк.
1. Китаптың бер бүлеге. □ Раздел, отдел, глава (книги и т.д.). ■ Уҡый торған китабымдың уртаһында фасылы, яңы сыҡҡан китап уҡы, унда белем асылы. Халыҡ йырынан. Кис һайын бер йә, куп тигәндә, ике фасылын һамаҡлай Сәйфетдин. Ә. Хәкимов.
2. Йыл миҙгеле. □ Время года, сезон. Йыл фасылдары. ■ Уйлай [хан], йылда дурт фасылға дурт һарай, һәр һарайҙа торор Фарһад дуртәр ай. М. Харис. Минең ғумер һуҡмағымда йылдың нәҡ дурт фасылы бар. М. Кәримов. • Һәр фасылдың бер емеше бар. Мәҡәл.
ФАТА (Р: фата; И.: bridal veiling; T.: duvak) и.
Туйҙа кәләштең төрлө оҙонлоҡтағы, ғәҙәттә, селтәр, кесейә, ебәктән тегелгән баш ябыуы. □ Фата. Кыҫҡа фата. Килешле фата һайлау. ■ [Приказчик — йәш ҡыҙға:] һеҙгә ни курһәтергә? Бына сатин, батис, бына фата тегеу өсөн бик һәйбәт газ. X. Мохтар.
ФАТАЛИЗМ [лат. fatalis} (Р: фатализм; И.: fatalism; T: fatalizm) и.
Тәҡдир ҡушҡандан, яҙмыштан ҡотолоп булмай тигән ҡараш, уға ышаныу тойғоһо, тәҡдиргә ышаныу. □ Фатализм. ■ Үҫмер малай рухи яңғыҙлыҡта, фатализм менән ағыуланып уҫте. Ә. Бикчәнтәев.
ФАТАЛИСТ (фаталисы) [рус.] (Р: фаталист; И.: fatalist; Т: fatalist) и.
Тәҡдирҙән, яҙмыштан ҡотолоп булмай тип ышанған кеше, тәҡдиргә ышаныусы. □ Фаталист. Фаталист булып йәшәу. М Богданов донъя тигәнебеҙҙең бары тик ал яғы менән торорға тейешлегенә фаталист һымаҡ ышана ине. Д. Исламов.
ФАТАЛИСТИК (Р: фаталистический; И.: fatalistic; T: kaderci) с.
Тәҡдирҙән, яҙмыштан ҡотолоп булмай тип ышанған. □ Фаталистический. Фата-листик ҡараштар. Фаталистик рәуештә.
ФАТАЛЬ (Р: фатальный; И.: fatal; Т: kaçınılmaz) с.
282