Академический словарь башкирского языка. Том IX. Страница 293
Поиск по словарям
ФЕТНӘСЕ
ФЕРМЕР [ингл. farmer < фр.] (Р.: фермер; И.: farmer; T.: çiftçi) и.
Ере булған йәки уны арендаға алған, ауыл хужалығы менән шөғөлләнеүсе крәҫ-тиән-эшҡыуар. □ Фермер. / Фермерский. Фермер булып китеу. Фермерҙар хужалығы. ■ Ярты йыл самаһы уткәс, Фәриҙәнең курше районға китеп, шундағы Хәмитов фамилиялы фермерға кейәугә сығыуын ишеттеләр. Н. Алсынбаев. Фермерҙар был аҙыҡты һыйырҙарға ашатырға һәм һауып алған һөттө тулыһынса хужа заводына тапшырырға бурыслы. М. Садиҡова.
ФЕРМЕРЛЫҠ (фермерлығы) (Р.: фермерство; И.: farming; T.: çiftçilik) и.
Ауыл хужалығында шәхси эшҡыуар-лыҡ; фермерҙар хужалығы. □ Фермерство. Фермерлыҡҡа тотоноу. М Бөгөн беҙ ерҙе һатыуҙы туҡтатыу, .. эшҡыуарлыҡты, кәсепселекте, фермерлыҡты уҫтереу буйынса ныҡышмалыраҡ аҙымдар яһарға тейешбеҙ. «Киске Өфө», № 40, 2010.
ФЕРӘН (Р: хлопчатобумажная пряжа; И.: cotton yarn; T.: pamuk ipliği) и. диал.
Кизе-мамыҡ ебе. □ Хлопчатобумажная пряжа. Ферәндән бәйләу. Ферәндән туҡыма.
ФЕСТИВАЛЬ [лат. festivus ‘байрам’] (Р: фестиваль; И.: festival; T.: festival) и.
Сәнғәт әлкәһенең билдәле бер тарма-ғындағы ижади уңышлыҡтарҙы күрһәтеүгә бағышланған, халыҡ ҡатнашлығында үткәрелгән байрам. □ Фестиваль. / Фестивальный. Театр фестивале. Бөтә донъя фестивале. Фестиваль көндәре. ■ Районда уҙешмәкәр театрҙарҙың фестивале башлана. Н. Алсынбаев. Кисә Йәштәр театрында «Йәштәр тауышы» тигән шиғри фестиваль утте. Р. Бикбаев.
ФЕТИШ [фр. fetiche < португ.] (Р: фетиш; И.: fetish; T.: fetiş) и.
1. Ышаныуҙар буйынса, магик көскә эйә булған предмет, әйбер, амулет. □ Фетиш. Фетишҡа табыныу. М Эпостағы икенсе мөһим мәл — Уралдың суҡмары (таяғы) — боронғо гномон фетишы, астрономик ҡорал, тигеҙ ерҙә көн оҙоно уның төшкән куләгәһен куҙәтеп, Ҡояштың бейеклеген һәм азимутын, көн уҙәген һәм башҡа астрономик
мәлдәрҙе асыҡлау мөмкин булған бағана.
3. Әйле.
2. кусм. Ҙур ышаныс менән табынып ҡараған нәмә. □ Фетиш. М Тауар арзан һатылһа, ҡыйбат алынһа ла, нишләйһең — баҙар бит, һәр кем баҙарҙы фетиш итеу рәуешендә уҙ-ара аңлаша ине. Ғ. Ғисмәти.
ФЕТИШИЗМ [рус.] (Р: фетишизм; И.: fetishism; T.: fetişizm) и.
1. Фетишҡа (1) табыныу. □ Фетишизм. Дини фетишизм.
2. кусм. Нимәгәлер һуҡырҙарса табыныу.
□ Фетишизм. Аҡса фетишизмы. Тауар фетишизмы.
ФЕТИШЛАШТЫРЫУ (фетишлаштыр-) (Р: фетишизировать; И.: fetishize; T.: fetiş yapmak) ҡ.
Фетишҡа (2) әйләндереү, фетиш итеү.
□ Фетишизировать. // Фетишизация. Бөгөнгө йәштәр Интернет селтәрен фетишлаштыра, унан башҡа донъяны куҙ алдына килтермәй.
ФЕТНӘ I [ғәр.
2. Сыуалыш, бола. □ Мятеж, бунт, смута. Фетнә һалыу. ■ Фетнәнең кубе сығар телебеҙҙән. М. Аҡмулла. • Алтын-көмөш куп ерҙә фетнә куп. Мәҡәл.
3. кусм. Боҙоҡлоҡ, насарлыҡ килтергән кеше. □ Интриган, подстрекатель, склочник. Я Осраған бер фетнәгә куҙ ҡыҫма. Ш. Бабич.
ФЕТНӘ II (Р: коварный; И.: insidious; T.: sinsi) с. диал.
1. Мәкерле. □ Коварный. Фетнә курше. Фетнә әҙәм.
2. Уҫал. □ Злой. Фетнә дошман.
ФЕТНӘСЕ (Р: мятежник, бунтовщик; смутьян; И.: rioter; T.: isyancı) и.
293
ФЕРМЕР [ингл. farmer < фр.] (Р.: фермер; И.: farmer; T.: çiftçi) и.
Ере булған йәки уны арендаға алған, ауыл хужалығы менән шөғөлләнеүсе крәҫ-тиән-эшҡыуар. □ Фермер. / Фермерский. Фермер булып китеу. Фермерҙар хужалығы. ■ Ярты йыл самаһы уткәс, Фәриҙәнең курше районға китеп, шундағы Хәмитов фамилиялы фермерға кейәугә сығыуын ишеттеләр. Н. Алсынбаев. Фермерҙар был аҙыҡты һыйырҙарға ашатырға һәм һауып алған һөттө тулыһынса хужа заводына тапшырырға бурыслы. М. Садиҡова.
ФЕРМЕРЛЫҠ (фермерлығы) (Р.: фермерство; И.: farming; T.: çiftçilik) и.
Ауыл хужалығында шәхси эшҡыуар-лыҡ; фермерҙар хужалығы. □ Фермерство. Фермерлыҡҡа тотоноу. М Бөгөн беҙ ерҙе һатыуҙы туҡтатыу, .. эшҡыуарлыҡты, кәсепселекте, фермерлыҡты уҫтереу буйынса ныҡышмалыраҡ аҙымдар яһарға тейешбеҙ. «Киске Өфө», № 40, 2010.
ФЕРӘН (Р: хлопчатобумажная пряжа; И.: cotton yarn; T.: pamuk ipliği) и. диал.
Кизе-мамыҡ ебе. □ Хлопчатобумажная пряжа. Ферәндән бәйләу. Ферәндән туҡыма.
ФЕСТИВАЛЬ [лат. festivus ‘байрам’] (Р: фестиваль; И.: festival; T.: festival) и.
Сәнғәт әлкәһенең билдәле бер тарма-ғындағы ижади уңышлыҡтарҙы күрһәтеүгә бағышланған, халыҡ ҡатнашлығында үткәрелгән байрам. □ Фестиваль. / Фестивальный. Театр фестивале. Бөтә донъя фестивале. Фестиваль көндәре. ■ Районда уҙешмәкәр театрҙарҙың фестивале башлана. Н. Алсынбаев. Кисә Йәштәр театрында «Йәштәр тауышы» тигән шиғри фестиваль утте. Р. Бикбаев.
ФЕТИШ [фр. fetiche < португ.] (Р: фетиш; И.: fetish; T.: fetiş) и.
1. Ышаныуҙар буйынса, магик көскә эйә булған предмет, әйбер, амулет. □ Фетиш. Фетишҡа табыныу. М Эпостағы икенсе мөһим мәл — Уралдың суҡмары (таяғы) — боронғо гномон фетишы, астрономик ҡорал, тигеҙ ерҙә көн оҙоно уның төшкән куләгәһен куҙәтеп, Ҡояштың бейеклеген һәм азимутын, көн уҙәген һәм башҡа астрономик
мәлдәрҙе асыҡлау мөмкин булған бағана.
3. Әйле.
2. кусм. Ҙур ышаныс менән табынып ҡараған нәмә. □ Фетиш. М Тауар арзан һатылһа, ҡыйбат алынһа ла, нишләйһең — баҙар бит, һәр кем баҙарҙы фетиш итеу рәуешендә уҙ-ара аңлаша ине. Ғ. Ғисмәти.
ФЕТИШИЗМ [рус.] (Р: фетишизм; И.: fetishism; T.: fetişizm) и.
1. Фетишҡа (1) табыныу. □ Фетишизм. Дини фетишизм.
2. кусм. Нимәгәлер һуҡырҙарса табыныу.
□ Фетишизм. Аҡса фетишизмы. Тауар фетишизмы.
ФЕТИШЛАШТЫРЫУ (фетишлаштыр-) (Р: фетишизировать; И.: fetishize; T.: fetiş yapmak) ҡ.
Фетишҡа (2) әйләндереү, фетиш итеү.
□ Фетишизировать. // Фетишизация. Бөгөнгө йәштәр Интернет селтәрен фетишлаштыра, унан башҡа донъяны куҙ алдына килтермәй.
ФЕТНӘ I [ғәр.
2. Сыуалыш, бола. □ Мятеж, бунт, смута. Фетнә һалыу. ■ Фетнәнең кубе сығар телебеҙҙән. М. Аҡмулла. • Алтын-көмөш куп ерҙә фетнә куп. Мәҡәл.
3. кусм. Боҙоҡлоҡ, насарлыҡ килтергән кеше. □ Интриган, подстрекатель, склочник. Я Осраған бер фетнәгә куҙ ҡыҫма. Ш. Бабич.
ФЕТНӘ II (Р: коварный; И.: insidious; T.: sinsi) с. диал.
1. Мәкерле. □ Коварный. Фетнә курше. Фетнә әҙәм.
2. Уҫал. □ Злой. Фетнә дошман.
ФЕТНӘСЕ (Р: мятежник, бунтовщик; смутьян; И.: rioter; T.: isyancı) и.
293