Академический словарь башкирского языка. Том IX. Страница 297
Поиск по словарям
ФИЗИОЛОГ
логтарҙан ғына тугел, физиктарҙан да уйҙың матди көскә эйә булыуы хаҡында йыш ишетергә мөмкин. «Башҡортостан ҡыҙы», № 1, 2010.
ФИЗИК II (Р.: физический; И.: physic; T.: fizik) с.
1. Физикаға мөнәсәбәтле. □ Физический. Физик теория. М Бараһы районда бығаса ниндәй эҙләнеу эштәре үткәрелеүен, уларҙың һөҙөмтәһен, райондың географик хәлен, экономикаһын, шул туралағы геологик, физик, картографик мәғлүмәттәрҙе ныҡлап өйрәнделәр [геологтар]. Н. Мусин.
2. Физика өйрәнгән күренештәргә мөнәсәбәтле. □ Физический. Физик процесс. Тупраҡтың физик үҙенсәлеге. К [Кыҙ] ней-рондарҙағы физик тирбәлеш тураһында һөйләй алмай ҙа ҡуя, имтиханға яҡшылап әҙерләнмәгән. Р. Камал. Бында кристалл бөрсөктәрҙе берләштереп тороусы әсетке -тоноҡтарҙың физик торошо, ҡуйылығы, йәбешкәклеге, тип әйтәйекме, төп роль уйнайҙыр. «Киске Өфө», № 44, 2009.
3. Физика өйрәнеү өсөн кәрәк булған, тәғәйенләнгән. □ Физический. Физик приборҙар. М Математик һәм физик иҫәпләүҙәргә нигеҙләнгән хәрби инженерияны өйрәнгән фәндәр уға [Таһирға] бик ауырлыҡ менән бирелә. Р. Өмөтбаев.
ФИЗИК III (Р: физический; И.: physis; T.: fizik) с.
1. Кеше организмына, уның төҙөлөшөнә мөнәсәбәтле. □ Физический. ■ Физик көс һәм сыҙамлылыҡ яғынан Илдар ауылдашынан үҙенең әлегә ҡалышҡанын һиҙә. Р. Байбулатов. Саманан тыш физик арыу организмды тиҙ йонсота, ваҡытынан элек ҡартайта. Д. Исламов.
2. Мускул эшмәкәрлегенә мөнәсәбәтле. □ Физический. Физик тәрбиә. Физик хеҙмәт. ■ Юлай турниктан төштө лә иптәштәрен физик күнекмәләр яһарға өйрәтергә тотондо. И. Ғиззәтуллин. Файҙалы мауығыуҙар, физик эш менән шөғөлләнеү — ҡапма-ҡаршылыҡлы уй-кисерештәрҙән ҡотолоу юлы ла ул. «Башҡортостан ҡыҙы», № 3, 2010.
ФИЗИКА [гр. physike < physis ‘тәбиғәт’] (Р: физика; И.: physics; T.: fizik) и.
1. Материяның үҙенсәлеген, төҙөлөшөн һәм хәрәкәт итеү закондарын өйрәнә торған фән. □ Физика. Теоретик физика. М Бөгөн физика буйынса олимпиада булды. Р. Ғабдрахманов.
2. Ошо фәндең материялағы ниндәйҙер бер форманың дөйөм үҙенсәлектәрен, төҙөлөшөн өйрәнгән бүлеге. □ Физика. Атмосфера физикаһы. Диңгеҙ физикаһы. Ер физикаһы. Ш [Камил] СССР Фәндәр академияһының О. Ю. Шмидт исемендәге Ер физикаһы институты аспирантураһына йүнәлтмә ала. «Ағиҙел», № 10, 2013.
ФИЗИК ГЕОГРАФИЯ (Р: физическая география; И.: physical geography; T.: fiziki coğrafya) и.
Ер өҫтөн, уның тәбиғи шарттарын, үҫемлек һәм хайуандар донъяһын өйрәнә торған фән. □ Физическая география. Физик географияны өйрәнеү.
ФИЗИК КУЛЬТУРА и. ҡар. физкультура. ■ [Мөдир] педагогия институтының физик культура факультетын бөтөп, район үҙәге мәктәбендә бер нисә йыл ғына эшләгән. Ә. Әминев.
ФИЗИК ХИМИЯ (Р: физическая химия; И.: physical chemistry; T.: fiziksel kimya) и.
Физика ысулдары ярҙамында химик күренештәрҙе өйрәнә торған фән. □ Физическая химия. Физик химия дәреслеге.
ФИЗИОГНОМИКА [гр. physis тәбиғәт’ + gnömön ‘белеүсе’] (Р: физиогномика; И.: physiognomy; T.: fizyonomi) и.
Йөҙҙөң хәрәкәттәренә, мимикаһына ҡарап, кешенең эске һәләтен билдәләү сәнғәте. □ Физиогномика. Физиогномика менән ҡыҙыҡһыныу. Физиогномика серҙәрен өйрәнеү.
ФИЗИОГНОМИСТ (физиогномисы) [гр. physis ‘тәбиғәт’ + gnömön ‘белеүсе’] (Р: физиогномист; И.: physiognomist; T.: fizyonomi uzmanı) и.
Физиогномика буйынса белгес. □ Физиогномист. Физиогномисҡа уҡыу.
ФИЗИОЛОГ [рус.] (Р: физиолог; И.: physiologist; T.: fizyoloji uzmanı) и.
297
логтарҙан ғына тугел, физиктарҙан да уйҙың матди көскә эйә булыуы хаҡында йыш ишетергә мөмкин. «Башҡортостан ҡыҙы», № 1, 2010.
ФИЗИК II (Р.: физический; И.: physic; T.: fizik) с.
1. Физикаға мөнәсәбәтле. □ Физический. Физик теория. М Бараһы районда бығаса ниндәй эҙләнеу эштәре үткәрелеүен, уларҙың һөҙөмтәһен, райондың географик хәлен, экономикаһын, шул туралағы геологик, физик, картографик мәғлүмәттәрҙе ныҡлап өйрәнделәр [геологтар]. Н. Мусин.
2. Физика өйрәнгән күренештәргә мөнәсәбәтле. □ Физический. Физик процесс. Тупраҡтың физик үҙенсәлеге. К [Кыҙ] ней-рондарҙағы физик тирбәлеш тураһында һөйләй алмай ҙа ҡуя, имтиханға яҡшылап әҙерләнмәгән. Р. Камал. Бында кристалл бөрсөктәрҙе берләштереп тороусы әсетке -тоноҡтарҙың физик торошо, ҡуйылығы, йәбешкәклеге, тип әйтәйекме, төп роль уйнайҙыр. «Киске Өфө», № 44, 2009.
3. Физика өйрәнеү өсөн кәрәк булған, тәғәйенләнгән. □ Физический. Физик приборҙар. М Математик һәм физик иҫәпләүҙәргә нигеҙләнгән хәрби инженерияны өйрәнгән фәндәр уға [Таһирға] бик ауырлыҡ менән бирелә. Р. Өмөтбаев.
ФИЗИК III (Р: физический; И.: physis; T.: fizik) с.
1. Кеше организмына, уның төҙөлөшөнә мөнәсәбәтле. □ Физический. ■ Физик көс һәм сыҙамлылыҡ яғынан Илдар ауылдашынан үҙенең әлегә ҡалышҡанын һиҙә. Р. Байбулатов. Саманан тыш физик арыу организмды тиҙ йонсота, ваҡытынан элек ҡартайта. Д. Исламов.
2. Мускул эшмәкәрлегенә мөнәсәбәтле. □ Физический. Физик тәрбиә. Физик хеҙмәт. ■ Юлай турниктан төштө лә иптәштәрен физик күнекмәләр яһарға өйрәтергә тотондо. И. Ғиззәтуллин. Файҙалы мауығыуҙар, физик эш менән шөғөлләнеү — ҡапма-ҡаршылыҡлы уй-кисерештәрҙән ҡотолоу юлы ла ул. «Башҡортостан ҡыҙы», № 3, 2010.
ФИЗИКА [гр. physike < physis ‘тәбиғәт’] (Р: физика; И.: physics; T.: fizik) и.
1. Материяның үҙенсәлеген, төҙөлөшөн һәм хәрәкәт итеү закондарын өйрәнә торған фән. □ Физика. Теоретик физика. М Бөгөн физика буйынса олимпиада булды. Р. Ғабдрахманов.
2. Ошо фәндең материялағы ниндәйҙер бер форманың дөйөм үҙенсәлектәрен, төҙөлөшөн өйрәнгән бүлеге. □ Физика. Атмосфера физикаһы. Диңгеҙ физикаһы. Ер физикаһы. Ш [Камил] СССР Фәндәр академияһының О. Ю. Шмидт исемендәге Ер физикаһы институты аспирантураһына йүнәлтмә ала. «Ағиҙел», № 10, 2013.
ФИЗИК ГЕОГРАФИЯ (Р: физическая география; И.: physical geography; T.: fiziki coğrafya) и.
Ер өҫтөн, уның тәбиғи шарттарын, үҫемлек һәм хайуандар донъяһын өйрәнә торған фән. □ Физическая география. Физик географияны өйрәнеү.
ФИЗИК КУЛЬТУРА и. ҡар. физкультура. ■ [Мөдир] педагогия институтының физик культура факультетын бөтөп, район үҙәге мәктәбендә бер нисә йыл ғына эшләгән. Ә. Әминев.
ФИЗИК ХИМИЯ (Р: физическая химия; И.: physical chemistry; T.: fiziksel kimya) и.
Физика ысулдары ярҙамында химик күренештәрҙе өйрәнә торған фән. □ Физическая химия. Физик химия дәреслеге.
ФИЗИОГНОМИКА [гр. physis тәбиғәт’ + gnömön ‘белеүсе’] (Р: физиогномика; И.: physiognomy; T.: fizyonomi) и.
Йөҙҙөң хәрәкәттәренә, мимикаһына ҡарап, кешенең эске һәләтен билдәләү сәнғәте. □ Физиогномика. Физиогномика менән ҡыҙыҡһыныу. Физиогномика серҙәрен өйрәнеү.
ФИЗИОГНОМИСТ (физиогномисы) [гр. physis ‘тәбиғәт’ + gnömön ‘белеүсе’] (Р: физиогномист; И.: physiognomist; T.: fizyonomi uzmanı) и.
Физиогномика буйынса белгес. □ Физиогномист. Физиогномисҡа уҡыу.
ФИЗИОЛОГ [рус.] (Р: физиолог; И.: physiologist; T.: fizyoloji uzmanı) и.
297