Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том IX. Страница 314
Поиск по словарям
ФОРМАЛАНЫУ
□ Форма. Формаһын юғалтмау. ■ Үҙен формала тотоу осон Раян ағай һаман да спорт менән шөғөлләнә, Мораҙымда эшләгән милли көрәш секцияһына йөрөп, таһыллығын арттыра. «Киске Өфө», № 7,2010. Бейеүсегә үҙен һәр саҡ формала тоторға кәрәк. «Йәшлек», 29 апрель 2010.
11. лингв. Грамматик категорияны һүҙ менән һөйләмдәрҙең үҙ-ара мөнәсәбәтен тышҡы яҡтан билдәләй торған сара. □ Форма. Килеш формаһы. Күплек формаһы. Эйәлек формаһы.
12. мат. Бөтә быуыны ла бер үк дәрәжәлә торған бер нисә үҙгәрешле һанды эсенә алған күпбыуын. □ Форма. Формаға килтереү.
ФОРМАЛАНЫУ (формалан-) ҡ. тош. ҡар. формалау, страд, от формалау. Фор-маланған изделиелар.
ФОРМАЛАУ (формала-) ҡ. ҡар. формовкалау. Деталдәрҙе формалау.
ФОРМАЛАШТЫРЫЛЫУ (формалаш-тырыл-) ҡ. төш. ҡар. формалаштырыу. страд, от формалаштырыу. Яңы форма-лаштырылған хөкүмәт. М Норматив-хоҡуҡи база формалаштырылған, участкалар бер тапҡыр һәм бушлай бирелә. «Табын», 14 декабрь 2012.
ФОРМАЛАШТЫРЫУ (формалаштыр-) (Р.: формировать; И.: form, shape; T.: biçimlemek) ҡ.
1. Нимәгәлер билдәле бер форма биреү.
□ Формировать. / Формирование. Формалаштырып алыу. Формалаштырып бөтөү. Формалаштырып ҡуйыу. Формалаштырып ебәреү.
2. Кемдецдер тәбиғәтендә, аңында билдәле һыҙаттар, сифаттар тәрбиәләү. □ Формировать. Кешенец ҡарашын формалаштырыу. ■ Кешеләр менән бергәләп эшләү, ауырлыҡтарҙы ецеп сығыу төп героиня Көнһылыуҙың характерын сыныҡтыра, уны ойоштороусы итеп формалаштыра. Ә. Вахитов.
3. Нимәнелер хасил итеү, ойоштороу.
□ Формировать. / Формирование. Хәрби часть формалаштырыу. ■ Республикала туризм кластерын формалаштырыу Баш
ҡортостанда сәнәғәт сәйәсәтен үҫтереү буйынса башҡорт-немец проектының бер өлөшө булып тора. «Йәшлек», 23 март 2010.
ФОРМАЛАШЫУ (формалаш-) (Р.: формироваться; И.: be formed, shaped; T.: biçimlenmek) ҡ.
1. Билдәле бер формаға килеү. □ Формироваться. ■ Тауҙар формалашып бөткәндән һуң, Урал территорияһы ер ҡабығының тыныс районына әйләнгән. Д. Бураҡаев. Был тоҡом Волга буйы әлкәләрендә, Уралда барлыҡҡа килгән, шунда формалашҡан. Н. Ҡотдосов.
2. Тамамланған, өлгөргән бер хәлгә килеү. □ Формироваться. ■ Баланың ҡылығы, әхлағы, ҡараштары әйләнә-тирәнең йоғонтоһо аҫтында формалаша. Яр. Вәлиев.
3. Төҙөлөү, ойошоу. □ Формироваться. ■ 1941 йылдың декабрь айында Өфөгә саҡыртып алына [Насиров], бында ул формалашып ятҡан Башҡорт атлы дивизияһының 313-сө полкының эскадрон командиры итеп билдәләнә. 3. Ураҡсин.
ФОРМАЛИЗМ [рус ] и.
1. ҡар. формаллек. ■ Беҙ Искәндәр ағай менән .. формализмдың эшкә күпме зыян итеүе тураһында һөйләшеп ултырҙыҡ.
3. Хисмәтуллин. Электән тамыр йәйгән формализмды йәшәтергә тырышыусылар әлелә бар. Ф. Чанышева.
2. Төрлө гуманитар фәндәр әлкәһендә тормоштан һәм идея йөкмәткеһенән тотош айырылып, формаға ғына әһәмиәт бирә торған идеалистик йүнәлеш. □ Формализм. Әҙәбиәт ғилемендәге формализм. Формализм сәскә ата.
ФОРМАЛИН [ләл. formaline] (Р.: формалин; И.: formalin; Т.: formol, formalin) и.
Дезинфекцияла, шулай уҡ сәнәғәттә ҡулланыла торған һаҫыҡ, ҡырҡыу еҫле шыйыҡ матдә. □ Формалин. ■ Абдрахмандың көҙҙән һатып алып, мискәләргә тултырып ҡуйған формалины таш кеүек ҡатып, файҙаланмай ултырып ҡалды. Р. Өмөтбаев.
ФОРМАЛИСТ (формалисы) [рус.] (Р.: формалист; И.: formalist; Т.: formalist) и.
1. Эштең асылына иғтибар итмәй, формаль ҡараған кеше. □ Формалист. ■ Водола-
314
□ Форма. Формаһын юғалтмау. ■ Үҙен формала тотоу осон Раян ағай һаман да спорт менән шөғөлләнә, Мораҙымда эшләгән милли көрәш секцияһына йөрөп, таһыллығын арттыра. «Киске Өфө», № 7,2010. Бейеүсегә үҙен һәр саҡ формала тоторға кәрәк. «Йәшлек», 29 апрель 2010.
11. лингв. Грамматик категорияны һүҙ менән һөйләмдәрҙең үҙ-ара мөнәсәбәтен тышҡы яҡтан билдәләй торған сара. □ Форма. Килеш формаһы. Күплек формаһы. Эйәлек формаһы.
12. мат. Бөтә быуыны ла бер үк дәрәжәлә торған бер нисә үҙгәрешле һанды эсенә алған күпбыуын. □ Форма. Формаға килтереү.
ФОРМАЛАНЫУ (формалан-) ҡ. тош. ҡар. формалау, страд, от формалау. Фор-маланған изделиелар.
ФОРМАЛАУ (формала-) ҡ. ҡар. формовкалау. Деталдәрҙе формалау.
ФОРМАЛАШТЫРЫЛЫУ (формалаш-тырыл-) ҡ. төш. ҡар. формалаштырыу. страд, от формалаштырыу. Яңы форма-лаштырылған хөкүмәт. М Норматив-хоҡуҡи база формалаштырылған, участкалар бер тапҡыр һәм бушлай бирелә. «Табын», 14 декабрь 2012.
ФОРМАЛАШТЫРЫУ (формалаштыр-) (Р.: формировать; И.: form, shape; T.: biçimlemek) ҡ.
1. Нимәгәлер билдәле бер форма биреү.
□ Формировать. / Формирование. Формалаштырып алыу. Формалаштырып бөтөү. Формалаштырып ҡуйыу. Формалаштырып ебәреү.
2. Кемдецдер тәбиғәтендә, аңында билдәле һыҙаттар, сифаттар тәрбиәләү. □ Формировать. Кешенец ҡарашын формалаштырыу. ■ Кешеләр менән бергәләп эшләү, ауырлыҡтарҙы ецеп сығыу төп героиня Көнһылыуҙың характерын сыныҡтыра, уны ойоштороусы итеп формалаштыра. Ә. Вахитов.
3. Нимәнелер хасил итеү, ойоштороу.
□ Формировать. / Формирование. Хәрби часть формалаштырыу. ■ Республикала туризм кластерын формалаштырыу Баш
ҡортостанда сәнәғәт сәйәсәтен үҫтереү буйынса башҡорт-немец проектының бер өлөшө булып тора. «Йәшлек», 23 март 2010.
ФОРМАЛАШЫУ (формалаш-) (Р.: формироваться; И.: be formed, shaped; T.: biçimlenmek) ҡ.
1. Билдәле бер формаға килеү. □ Формироваться. ■ Тауҙар формалашып бөткәндән һуң, Урал территорияһы ер ҡабығының тыныс районына әйләнгән. Д. Бураҡаев. Был тоҡом Волга буйы әлкәләрендә, Уралда барлыҡҡа килгән, шунда формалашҡан. Н. Ҡотдосов.
2. Тамамланған, өлгөргән бер хәлгә килеү. □ Формироваться. ■ Баланың ҡылығы, әхлағы, ҡараштары әйләнә-тирәнең йоғонтоһо аҫтында формалаша. Яр. Вәлиев.
3. Төҙөлөү, ойошоу. □ Формироваться. ■ 1941 йылдың декабрь айында Өфөгә саҡыртып алына [Насиров], бында ул формалашып ятҡан Башҡорт атлы дивизияһының 313-сө полкының эскадрон командиры итеп билдәләнә. 3. Ураҡсин.
ФОРМАЛИЗМ [рус ] и.
1. ҡар. формаллек. ■ Беҙ Искәндәр ағай менән .. формализмдың эшкә күпме зыян итеүе тураһында һөйләшеп ултырҙыҡ.
3. Хисмәтуллин. Электән тамыр йәйгән формализмды йәшәтергә тырышыусылар әлелә бар. Ф. Чанышева.
2. Төрлө гуманитар фәндәр әлкәһендә тормоштан һәм идея йөкмәткеһенән тотош айырылып, формаға ғына әһәмиәт бирә торған идеалистик йүнәлеш. □ Формализм. Әҙәбиәт ғилемендәге формализм. Формализм сәскә ата.
ФОРМАЛИН [ләл. formaline] (Р.: формалин; И.: formalin; Т.: formol, formalin) и.
Дезинфекцияла, шулай уҡ сәнәғәттә ҡулланыла торған һаҫыҡ, ҡырҡыу еҫле шыйыҡ матдә. □ Формалин. ■ Абдрахмандың көҙҙән һатып алып, мискәләргә тултырып ҡуйған формалины таш кеүек ҡатып, файҙаланмай ултырып ҡалды. Р. Өмөтбаев.
ФОРМАЛИСТ (формалисы) [рус.] (Р.: формалист; И.: formalist; Т.: formalist) и.
1. Эштең асылына иғтибар итмәй, формаль ҡараған кеше. □ Формалист. ■ Водола-
314