Академический словарь башкирского языка. Том IX. Страница 438
Поиск по словарям
ХӘСТӘРЛЕК
Хәстәрле кеше. Хәстәрле етәксе. ■ Юлдаш ҡыуанысынан хатта был хәстәрле уҡытыусыны ҡосаҡлап у берҙәй булды. 3. Биишева. Ихата тулы утын. Курәһең, хәстәрле хужа уны яҙҙан уҡ, һуғыш сыҡҡанға саҡлы, әҙерләп ҡуйғандыр. М. Кәрим.
2. Кемдер йәки нимәлер өсөн борсолған, кемгәлер яҡшы мөғәмәлә күрһәткән, ҡай-ғыртыусан. □ Заботливый. ■ Йыйылған бесән куп ине, хәстәрлерәк бисәләр уныц бер өлошөн кубәләп тә ҡуйғайнылар. И. Ғиззәтуллин. • Ир хәстәрле булһа, ҡатын таҫтарлы булыр. Әйтем.
ХӘСТӘРЛЕК (хәстәрлеге) (Р.: забота; И.: care; T.: özeniş) и.
1. Нимәлер әҙерләүгә, нимәлер тураһында ҡайғыртыуға бәйле эш. □ Забота, заботливость. Етди хәстәрлек. Хәстәрлекте көсәйтеу. ■ Ецгәһенец бик ныҡ бирелеп хәстәрлек курһәтеуенән уңайһыҙланды [Хисмәтулла]. Я. Хамматов. Старшина бик тиҙ юл хәстәрлеген дә курҙе, ғаиләләре хаҡында ла онотманы. Ғ. Хөсәйенов.
2. Кемделер йәки ниҙелер ҡурсалап, уның тураһында ҡайғыртыу мәшәҡәте. □ Забота, заботливость. Ауырыу тураһында хәстәрлек. Хәстәрлек курһәтеу. М Емештең аҙ һуҙле, ләкин шундай һаҡ, саф хәстәрлеге, кешелекле, яҡты иғтибары Байрас менән Өммөгөлсөмгә тиңһеҙ дауа булды был көндәрҙә. 3. Биишева. Кеше кемдер хаҡында хәстәрлек курә, уның мәшәҡәте менән йәшәй икән, тимәк, уға ышанырға мөмкин. Р. Байбулатов.
ХӘСТӘРЛЕК ИТЕҮ (хәстәрлек ит ) (Р.: хлопотать о ком-чём', И.: care for; T.: uğraşmak) ҡ.
Ҡайғыртыу, хәстәрләү. □ Хлопотать о ком-чём. Яҡындарҙы хәстәрлек итеу. Яҡшы хәстәрлек итеу.
ХӘСТӘРЛЕК КҮРЕҮ (хәстәрлек күр ) (Р.: заботиться о ком-чём', И.: be concerned about; T.: özen göstermek) ҡ.
Кем-нимә тураһындалыр хәстәрлек күреү. □ Заботиться о ком-чём. һаулыҡ хаҡында хәстәрлек куреу. ■ Кеше тураһында ни тиклем хәстәрлек курһәң, ул һиңә шуның менән ук яуап бирә. Д. Исламов. [Айытҡо
лов — Илғужаға:] Нефтселәр хаҡында хәстәрлек кургәндә, ошоларҙы ла онотмауы-ғыҙҙы утенәм. Д. Бүләков.
ХӘСТӘРЛЕКЛЕ с. ҡар. хәстәрле. М Хәстәрлекле, ихтирамлы һәм яғымлы ҡатынға Әптрәхим аҙыраҡ эйәләшкәс, уңайһыҙланып ҡына һуҙ ҡушты. Я. Хамматов.
ХӘСТӘРЛЕКҺЕҘ с. ҡар. хәстәрһеҙ. Хәстәрлекһеҙ кеше.
ХӘСТӘРЛӘНЕҮ (хәстәрләй ) ҡ. ҡайт. ҡар. хәстәрләү, возвр. от хәстәрләү. Хәс-тәрләнеп тороу. Алдан хәстәрләнеу. Оҙон юлға хәстәрләнеу.
ХӘСТӘРЛӘҮ (хәстәрлә-) (Р.: заботиться о чём-л:, И.: take care of; T.: birisini düşünmek) ҡ.
1. Ниҙелер булдырыу, эш итеү хаҡында борсолоп уйлау; хәстәрлек итеү. □ Заботиться о чём-л. Утын хәстәрләу. Мал аҙығы хәстәрләу. Киске аш хәстәрләу. ■ [Шәрғиә] ағас-таш, таҡта хәстәрләп, өйөн һипләтте, ҡойма ҡойҙорҙо,.. бутәндәр рәтендә картуф ултыртты. Ә. Хәкимов. Туҙан ҡунмаған ҡаралтыны ҡат-ҡат һөртөп алыу, бул-мәләрҙе йыйыштырыу, аш-һыу хәстәрләу кеуек эштәр уның өҫтөндә. X. Тапаҡов.
2. Кемдеңдер кәрәк-хәжәтенә һәм үҙенә ҡарата һәр яҡлап иғтибар күрһәтеү; ҡайғыртыу. □ Заботиться о ком-л. ■ [Линара — Рафиҡҡа:] Бала сағыңдан Мейәсем тип йән аттың, хәҙер барлыҡ Ер шарын хәстәрләп оран һалаһың. Л. Яҡшыбаева. Катын-ҡыҙ-ҙың ырыҫы әсә булыуҙалыр: баланы яратыу, ҡурсыу, хәстәрләуҙәлер, моғайын. X. Тапаҡов.
ХӘСТӘРЛӘШЕҮ (хәстәрләш ) ҡ. урт. ҡар. хәстәрләү, взаимн. от хәстәрләү. Аш-Һыу хәстәрләшеу.
ХӘСТӘРҺЕҘ (Р.: беззаботный; И.: carefree; T.: kaygısız) с.
Донъя, хужалыҡ кәрәк-ярағын алдан хәстәрләй, ҡайғырта белмәгән; вайымһыҙ. □ Беззаботный, беспечный. Хәстәрһеҙ кеше. Хәстәрһеҙ бала саҡ. Хәстәрһеҙ мәл. Еумерҙең хәстәрһеҙ осоро.
ХӘСТӘРҺЕҘЛЕК (хәстәрһеҙлеге) (Р.: беззаботность; И.: devil-may-care spirit; T.: kaygısızlık) и.
438
Хәстәрле кеше. Хәстәрле етәксе. ■ Юлдаш ҡыуанысынан хатта был хәстәрле уҡытыусыны ҡосаҡлап у берҙәй булды. 3. Биишева. Ихата тулы утын. Курәһең, хәстәрле хужа уны яҙҙан уҡ, һуғыш сыҡҡанға саҡлы, әҙерләп ҡуйғандыр. М. Кәрим.
2. Кемдер йәки нимәлер өсөн борсолған, кемгәлер яҡшы мөғәмәлә күрһәткән, ҡай-ғыртыусан. □ Заботливый. ■ Йыйылған бесән куп ине, хәстәрлерәк бисәләр уныц бер өлошөн кубәләп тә ҡуйғайнылар. И. Ғиззәтуллин. • Ир хәстәрле булһа, ҡатын таҫтарлы булыр. Әйтем.
ХӘСТӘРЛЕК (хәстәрлеге) (Р.: забота; И.: care; T.: özeniş) и.
1. Нимәлер әҙерләүгә, нимәлер тураһында ҡайғыртыуға бәйле эш. □ Забота, заботливость. Етди хәстәрлек. Хәстәрлекте көсәйтеу. ■ Ецгәһенец бик ныҡ бирелеп хәстәрлек курһәтеуенән уңайһыҙланды [Хисмәтулла]. Я. Хамматов. Старшина бик тиҙ юл хәстәрлеген дә курҙе, ғаиләләре хаҡында ла онотманы. Ғ. Хөсәйенов.
2. Кемделер йәки ниҙелер ҡурсалап, уның тураһында ҡайғыртыу мәшәҡәте. □ Забота, заботливость. Ауырыу тураһында хәстәрлек. Хәстәрлек курһәтеу. М Емештең аҙ һуҙле, ләкин шундай һаҡ, саф хәстәрлеге, кешелекле, яҡты иғтибары Байрас менән Өммөгөлсөмгә тиңһеҙ дауа булды был көндәрҙә. 3. Биишева. Кеше кемдер хаҡында хәстәрлек курә, уның мәшәҡәте менән йәшәй икән, тимәк, уға ышанырға мөмкин. Р. Байбулатов.
ХӘСТӘРЛЕК ИТЕҮ (хәстәрлек ит ) (Р.: хлопотать о ком-чём', И.: care for; T.: uğraşmak) ҡ.
Ҡайғыртыу, хәстәрләү. □ Хлопотать о ком-чём. Яҡындарҙы хәстәрлек итеу. Яҡшы хәстәрлек итеу.
ХӘСТӘРЛЕК КҮРЕҮ (хәстәрлек күр ) (Р.: заботиться о ком-чём', И.: be concerned about; T.: özen göstermek) ҡ.
Кем-нимә тураһындалыр хәстәрлек күреү. □ Заботиться о ком-чём. һаулыҡ хаҡында хәстәрлек куреу. ■ Кеше тураһында ни тиклем хәстәрлек курһәң, ул һиңә шуның менән ук яуап бирә. Д. Исламов. [Айытҡо
лов — Илғужаға:] Нефтселәр хаҡында хәстәрлек кургәндә, ошоларҙы ла онотмауы-ғыҙҙы утенәм. Д. Бүләков.
ХӘСТӘРЛЕКЛЕ с. ҡар. хәстәрле. М Хәстәрлекле, ихтирамлы һәм яғымлы ҡатынға Әптрәхим аҙыраҡ эйәләшкәс, уңайһыҙланып ҡына һуҙ ҡушты. Я. Хамматов.
ХӘСТӘРЛЕКҺЕҘ с. ҡар. хәстәрһеҙ. Хәстәрлекһеҙ кеше.
ХӘСТӘРЛӘНЕҮ (хәстәрләй ) ҡ. ҡайт. ҡар. хәстәрләү, возвр. от хәстәрләү. Хәс-тәрләнеп тороу. Алдан хәстәрләнеу. Оҙон юлға хәстәрләнеу.
ХӘСТӘРЛӘҮ (хәстәрлә-) (Р.: заботиться о чём-л:, И.: take care of; T.: birisini düşünmek) ҡ.
1. Ниҙелер булдырыу, эш итеү хаҡында борсолоп уйлау; хәстәрлек итеү. □ Заботиться о чём-л. Утын хәстәрләу. Мал аҙығы хәстәрләу. Киске аш хәстәрләу. ■ [Шәрғиә] ағас-таш, таҡта хәстәрләп, өйөн һипләтте, ҡойма ҡойҙорҙо,.. бутәндәр рәтендә картуф ултыртты. Ә. Хәкимов. Туҙан ҡунмаған ҡаралтыны ҡат-ҡат һөртөп алыу, бул-мәләрҙе йыйыштырыу, аш-һыу хәстәрләу кеуек эштәр уның өҫтөндә. X. Тапаҡов.
2. Кемдеңдер кәрәк-хәжәтенә һәм үҙенә ҡарата һәр яҡлап иғтибар күрһәтеү; ҡайғыртыу. □ Заботиться о ком-л. ■ [Линара — Рафиҡҡа:] Бала сағыңдан Мейәсем тип йән аттың, хәҙер барлыҡ Ер шарын хәстәрләп оран һалаһың. Л. Яҡшыбаева. Катын-ҡыҙ-ҙың ырыҫы әсә булыуҙалыр: баланы яратыу, ҡурсыу, хәстәрләуҙәлер, моғайын. X. Тапаҡов.
ХӘСТӘРЛӘШЕҮ (хәстәрләш ) ҡ. урт. ҡар. хәстәрләү, взаимн. от хәстәрләү. Аш-Һыу хәстәрләшеу.
ХӘСТӘРҺЕҘ (Р.: беззаботный; И.: carefree; T.: kaygısız) с.
Донъя, хужалыҡ кәрәк-ярағын алдан хәстәрләй, ҡайғырта белмәгән; вайымһыҙ. □ Беззаботный, беспечный. Хәстәрһеҙ кеше. Хәстәрһеҙ бала саҡ. Хәстәрһеҙ мәл. Еумерҙең хәстәрһеҙ осоро.
ХӘСТӘРҺЕҘЛЕК (хәстәрһеҙлеге) (Р.: беззаботность; И.: devil-may-care spirit; T.: kaygısızlık) и.
438