Академический словарь башкирского языка. Том IX. Страница 544
Поиск по словарям
ҺИҢКЕЛДӘТЕҮ
2. Тотороҡһоҙ, өҫтө бәүелеп торған.
□ Зыбкий, трясинный, һиңкелдәк һаҙлыҡ, һиңкелдәк урын. һиңкелдәк булып ятҡан ер.
ҺИҢКЕЛДӘТЕҮ (һиңкелдәт-) (Р.: раскачивать; И.: swing; T.: sallandırmak) ҡ.
Үрле-түбәнле бәүелтеү; һелкетеү. □ Раскачивать, качать. ■ Үгеҙҙәр таяҡ ташламы ер тарталар ҙа, эҫтәрен һиңкелдәтеп, шылағайҙарын һуҙып тик торалар. 3. Ураҡсин. Әхмәдиҙең менгән аты ла, уның кәйефен һиҙгән кеуек,.. туғай юлы менән йылдам ғына һиңкелдәтеп алып бара. Ж. Кейекбаев. [Каһым турә:] Башҡынайым минең бик ауырта, һиңкелдәтмәң минең көймәмде. Халыҡ йырынан.
ҺИҢКЕЛДӘҮ (һиңкелдә-) (Р.: трястись;
И.: shake, swing, tremble; T.: titremek) ҡ.
Үрле-түбәнле ҡағылып йәки бәүелеп һелкенеү. □ Трястись, качаться, раскачиваться. // Тряска, качание, раскачивание. һиңкелдәп көлөу. ■ Аҫылбикә лә аҙымын тиҙләтте, уҙе лә һиҙмәҫтән һиңкелдәп йуге-рергә кереште. Ә. Хәкимов.
ҺИҢКЕТЕҮ (һиңкет-) ҡ. ҡар. һиңкелдәтеү. ■ Председатель, иҙән таҡталарын һиңкетә баҫып, тышҡа атланы. Ә. Хәкимов. Насар юлда арба һиңкетә. С. Поварисов.
ҺИҢКЕҮ (һиңке-) ҡ. ҡар. һиңкелдәү. Арба һиңкей. ■ Яр буйынан китеп бара инек, ер һиңкене ниҙер шартлауҙан. М. Тажи.
ҺИҢМАЙ (Р.: глупый; И.: featherbrained; T.: aptal) с.
Әйткәнде тиҙ генә аңлай алмаған, тиҙ онотоп барған; миңрәү, аңра. □ Глупый, тупой, бестолковый. М Көнө буйы ҡаҙ эҙләп йөрөмәҫ кеше, һиңмай, — тине Фатима, һеңлеһен орошоп. Ж. Кейекбаев. Мәрфуға һаман мышҡылдай. — Кит, һиңмай, әллә тауыҡ мейеһе эстеңме? — Рәҡиә уны ысынлап ороша. Ғ. Хисамов.
ҺИҢМАЙЛАНЫУ (һиңмайлан-) (Р.: тупеть; И.: become balmy; T.: aptallaşmak) ҡ.
Аңра, һиңмайға әйләнеү, миңрәүләнеү.
□ Тупеть. // Тупость. К [Нурия:] Арығайны шул куңелем, арығайны башым, шуға һиңмайланып йөрөгәнмендер. Г. Яҡупова. Тәуҙәрәк, тормошомдоң ана шулай ҡапыл уҙ-
гәреп китеуенә һиңмайланып, башыма куҫәк менән һуҡҡан шикелле йөрөнөм. Н. Мусин.
ҺИҢРӘҮ I (Р.: гнусавый; И.: a little nasal; T.: hımhım) с. ҡар. тыңҡыш.
Танау аша һөйләшкән, һыңғырлаҡ. □ Гнусавый. Һинрәу бала. Һинрәу тауыш менән һөйләу.
ҺИҢРӘҮ II с. диал. ҡар. һиңмай. Һинрәу кеше.
ҺИП (һибе) (Р.: заменённое или добавленное к срубу бревно; И.: renewed extra log; T.: ek tomruk) u.
Серегән, иҫкергән бүрәнәләр урынына өҫтәлгән өлөш. □ Заменённое или добавленное к срубу бревно. Һип өсөн бурәнә әҙерләу. Һип ҡуйыу. Бураға һип өҫтәу.
ҺИПКЕЛ (Р.: веснушки; И.: freckle, fleck, sunspot; T.: çil) и.
1. Тирегә, ғәҙәттә, биткә сыҡҡан ваҡ-ваҡ һары йәки көрән тап. □ Веснушки. ■ Ерән сәсле, аҡһыл йөҙлө, танауы өҫтөндәге һипкелдәре менән нисектер ҡыҙҙарҙы хәтерләтә ул. Р. Байбулатов. Кыҙырас — .. кугәр-сен йомортҡаһы кеуек сып-сыбар һипкел баҫҡан йомро битле .. теремек малай. 3. Биишева. Зимфираның бөтә йөҙөн һипкел баҫҡан. Ә. Бикчәнтәев.
2. диал. Бит туты. □ Пигментное пятно. Битен һипкелдәр баҫҡан. Ауырлы саҡта биткә һипкелдәр сыға.
ҺИПКЕЛЛЕ (Р.: веснушчатый; И.: freckled; T.: çilli yüzlü) с.
һипкел менән ҡапланған, һипкеле бар.
□ Веснушчатый. ■ Һипкелле малайҙар ҡояш менән дуҫлаша белгәнгә курә лә һипкелле булалар. Ә. Бикчәнтәев. Сәхнәгә аҡ ҡуян яғалы ҡыҫҡа пальтоһының салғыйҙарын елберләтеп, эре һипкелле, ыңғырсаҡ танаулы Миңлебай килеп менде. Р. Ғабдрахманов. Һипкелле, бурһыҡ битле Мәликә — ҡыҙҙар араһында иң олоһо. Д. Исламов.
ҺИПКЕЛЛӘНЕҮ (һипкеллән ) (Р.: покрываться веснушками; И.: freckle (up); T.: çillenmek) ҡ.
Тиренең һипкел менән ҡапланыуы.
□ Покрываться веснушками. ■ Буҙ турғай йомортҡаһының төҫө кеуек һипкелләнгән
544
2. Тотороҡһоҙ, өҫтө бәүелеп торған.
□ Зыбкий, трясинный, һиңкелдәк һаҙлыҡ, һиңкелдәк урын. һиңкелдәк булып ятҡан ер.
ҺИҢКЕЛДӘТЕҮ (һиңкелдәт-) (Р.: раскачивать; И.: swing; T.: sallandırmak) ҡ.
Үрле-түбәнле бәүелтеү; һелкетеү. □ Раскачивать, качать. ■ Үгеҙҙәр таяҡ ташламы ер тарталар ҙа, эҫтәрен һиңкелдәтеп, шылағайҙарын һуҙып тик торалар. 3. Ураҡсин. Әхмәдиҙең менгән аты ла, уның кәйефен һиҙгән кеуек,.. туғай юлы менән йылдам ғына һиңкелдәтеп алып бара. Ж. Кейекбаев. [Каһым турә:] Башҡынайым минең бик ауырта, һиңкелдәтмәң минең көймәмде. Халыҡ йырынан.
ҺИҢКЕЛДӘҮ (һиңкелдә-) (Р.: трястись;
И.: shake, swing, tremble; T.: titremek) ҡ.
Үрле-түбәнле ҡағылып йәки бәүелеп һелкенеү. □ Трястись, качаться, раскачиваться. // Тряска, качание, раскачивание. һиңкелдәп көлөу. ■ Аҫылбикә лә аҙымын тиҙләтте, уҙе лә һиҙмәҫтән һиңкелдәп йуге-рергә кереште. Ә. Хәкимов.
ҺИҢКЕТЕҮ (һиңкет-) ҡ. ҡар. һиңкелдәтеү. ■ Председатель, иҙән таҡталарын һиңкетә баҫып, тышҡа атланы. Ә. Хәкимов. Насар юлда арба һиңкетә. С. Поварисов.
ҺИҢКЕҮ (һиңке-) ҡ. ҡар. һиңкелдәү. Арба һиңкей. ■ Яр буйынан китеп бара инек, ер һиңкене ниҙер шартлауҙан. М. Тажи.
ҺИҢМАЙ (Р.: глупый; И.: featherbrained; T.: aptal) с.
Әйткәнде тиҙ генә аңлай алмаған, тиҙ онотоп барған; миңрәү, аңра. □ Глупый, тупой, бестолковый. М Көнө буйы ҡаҙ эҙләп йөрөмәҫ кеше, һиңмай, — тине Фатима, һеңлеһен орошоп. Ж. Кейекбаев. Мәрфуға һаман мышҡылдай. — Кит, һиңмай, әллә тауыҡ мейеһе эстеңме? — Рәҡиә уны ысынлап ороша. Ғ. Хисамов.
ҺИҢМАЙЛАНЫУ (һиңмайлан-) (Р.: тупеть; И.: become balmy; T.: aptallaşmak) ҡ.
Аңра, һиңмайға әйләнеү, миңрәүләнеү.
□ Тупеть. // Тупость. К [Нурия:] Арығайны шул куңелем, арығайны башым, шуға һиңмайланып йөрөгәнмендер. Г. Яҡупова. Тәуҙәрәк, тормошомдоң ана шулай ҡапыл уҙ-
гәреп китеуенә һиңмайланып, башыма куҫәк менән һуҡҡан шикелле йөрөнөм. Н. Мусин.
ҺИҢРӘҮ I (Р.: гнусавый; И.: a little nasal; T.: hımhım) с. ҡар. тыңҡыш.
Танау аша һөйләшкән, һыңғырлаҡ. □ Гнусавый. Һинрәу бала. Һинрәу тауыш менән һөйләу.
ҺИҢРӘҮ II с. диал. ҡар. һиңмай. Һинрәу кеше.
ҺИП (һибе) (Р.: заменённое или добавленное к срубу бревно; И.: renewed extra log; T.: ek tomruk) u.
Серегән, иҫкергән бүрәнәләр урынына өҫтәлгән өлөш. □ Заменённое или добавленное к срубу бревно. Һип өсөн бурәнә әҙерләу. Һип ҡуйыу. Бураға һип өҫтәу.
ҺИПКЕЛ (Р.: веснушки; И.: freckle, fleck, sunspot; T.: çil) и.
1. Тирегә, ғәҙәттә, биткә сыҡҡан ваҡ-ваҡ һары йәки көрән тап. □ Веснушки. ■ Ерән сәсле, аҡһыл йөҙлө, танауы өҫтөндәге һипкелдәре менән нисектер ҡыҙҙарҙы хәтерләтә ул. Р. Байбулатов. Кыҙырас — .. кугәр-сен йомортҡаһы кеуек сып-сыбар һипкел баҫҡан йомро битле .. теремек малай. 3. Биишева. Зимфираның бөтә йөҙөн һипкел баҫҡан. Ә. Бикчәнтәев.
2. диал. Бит туты. □ Пигментное пятно. Битен һипкелдәр баҫҡан. Ауырлы саҡта биткә һипкелдәр сыға.
ҺИПКЕЛЛЕ (Р.: веснушчатый; И.: freckled; T.: çilli yüzlü) с.
һипкел менән ҡапланған, һипкеле бар.
□ Веснушчатый. ■ Һипкелле малайҙар ҡояш менән дуҫлаша белгәнгә курә лә һипкелле булалар. Ә. Бикчәнтәев. Сәхнәгә аҡ ҡуян яғалы ҡыҫҡа пальтоһының салғыйҙарын елберләтеп, эре һипкелле, ыңғырсаҡ танаулы Миңлебай килеп менде. Р. Ғабдрахманов. Һипкелле, бурһыҡ битле Мәликә — ҡыҙҙар араһында иң олоһо. Д. Исламов.
ҺИПКЕЛЛӘНЕҮ (һипкеллән ) (Р.: покрываться веснушками; И.: freckle (up); T.: çillenmek) ҡ.
Тиренең һипкел менән ҡапланыуы.
□ Покрываться веснушками. ■ Буҙ турғай йомортҡаһының төҫө кеуек һипкелләнгән
544