Академический словарь башкирского языка. Том IX. Страница 556
Поиск по словарям
ҺОҢҒАУ
«һ» өнө менән һөйләшеүсе башҡорт. □ Башкир, использующий в языке звук «Һ». Көньяҡ Уралда һоц башҡорттар йәшәй.
ҺОҢҒАУ (Р. : бестолковый; И.: goofy, obtuse; T: tembel) с. диал.
1. Эш рәте белмәгән, ялҡау. □ Бестолковый; ленивый. Һоцғау эш һөймәҫ. Һоцғау килен. Ҡыҙҙарығыҙ һоцғау икән.
2. Аҡылға бер төрлө, миңрәү. □ Глупый. һоцғауға әйтһәц дә ацламаҫ. Һоцғау кеше.
3. Һыны, рәүеше килешһеҙ, килбәтһеҙ.
□ Несуразный. Төҫкә-башҡа һоцғау ғына инде.
4. ҡар. һонтор, һоцғау буйлы, һоцғау малай. Һоцғау кәүҙәле.
ҺОҢҒО (Р: отверстие, куда вставляется топорище; И.: orifice; T.: delik) и. диал. ҡар. оңғо.
Ҡорал-ҡорамалдың һап кейҙерә торған тишек урыны. □ Отверстие, куда вставляется топорище, рукоять оружия типа топора, секиры. Балта һоцғоһо ярылды. Кәрәк һоц-ғоһо. Һоцғоға һап кейҙереү.
ҺОҢҒОЛ с. диал. ҡар. һонтор. Һоцғол кеше килеп инде. Һоцғол ағай.
ҺОҢҒО Л Д АУ (һоңғолда-) (Р: говорить со звуком «һ»; И.: talk with the sound «Һ»; T.: h ile konuşmak) ҡ. һөйл.
«Һ» өнө менән һөйләшеү. □ Говорить со звуком «һ». Башҡорттар һоцғолдап һөйләшәләр.
ҺОҢҒОРЛАУ (һоңғорла-) ҡ. диал. ҡар. һөйләнеү. Һоцғорлап ултырыу. Үҙ алдына һоцғорлау.
ҺОҢҠОЛДАҠ (һоңколдағы) и. ҡар. һоң башҡорт. Туҡ буйында ла һоцҡолдаҡ башҡорттар бар.
ҺОҢКОЛДАУ (һоңҡолда-) ҡ. ҡар. һупылдау. ■ Яҙ миҙгеле булһа, көньяҡтан төньяҡҡа .. бер-береһенә һоцҡолдап тауыш биреп аҡҡоштар үтә. С. Ильясов.
ҺОЦҠОЛДАУЫҠ (һоңколдауығы) (Р: выпь; И.: bittern; T.: balagan kuşu) и. диал. ҡар. мөншөгөр.
Селәндәр ғаиләһенә ҡараған, төнгө һаҙ ҡошо; күл буғаһы. □ Выпь, водяной бык (лат. Botaurus stellaris). һоцҡолдауыҡ тауышы. Ата һоцҡолдауыҡ. Һоцҡолдауыҡтар ояһы.
ҺОП (Р: гоп; И.: һор!; Т.: һор!) ымл.
Нимәнелер күтәргәндә йәки бейеккә менгәндә көс биреү өсөн әйтелә. □ Гоп (употребляется при поднятии тяжести, прыжке и т. д.). ■ Халиков, элекке ғәҙәте буйынса, управляющийҙың әйткәнен иц алдан «һоп» тип күтәреп ала. Ғ. Хисамов. Рустар әйткәндәй, һикереп сыҡмай тороп, «һоп» тиергә ярамай. Н. Ҡотдосов.
ҺОП-ҺОНОҠ (Р: сильно разогнутый; И.: straight; T.: çok doğru) с. артыҡл. дәр. ҡар. һоноҡ, превосх. степ, от һоноҡ.
Үтә һоноҡ, ныҡ яҙынҡы. □ Сильно разогнутый, распрямлённый, һоп-һоноҡ салғы менән сабыу, һоп-һоноҡ көйәнтә менән һыу ташыуы ауыр.
ҺОП-ҺОРО (Р: очень серый; И.: very grey; T.: gri) с. артыҡл. дәр. ҡар. һоро. превосх. степ, от һоро.
Бик һоро төҫтә. □ Очень серый. Һоп-Һоро бүре. Һоп-Һоро күҙҙәр. ■ Малайҙыц төҫө һоп-һоро булған, күҙҙәре ҙур итеп асылған. X. Мохтар.
ҺОР с. ҡар. һоро. Һор төҫ. һор айыу. ■ Дежурный уларҙыц [малайҙарҙыц] шлемдарын, тәнгә ятып торған һор сукно шинелдәрен, снаряжениеларын күҙҙән кисерҙе. Б. Дим. Ҡаһым түрә менгән һор юрғаның мацлайында булыр урайы. Халыҡ йырынан.
ҺОРАЛЫУ (һорал-) ҡ. төш. ҡар. һорау. страд, от һорау. ■ Байрамса кейенеп, биҙәнеп-төҙәнеп килеүегеҙ һорала. 3. Ҡаҙаҡбаева.
ҺОРАНСЫҠ (Р: попрошайка; И.: beggar; T.: dilenci) с.
Кешенән гел нимәлер һорап, һоранып йөрөүсән. □ Попрошайка, побирушка. Һорансыҡ кеше. Һорансыҡ булыу.
ҺОРАНСЫЛАУ (һорансыла-) ҡ. диал. ҡар. һораныу 1. Кешенән һорансылау. Һоран-сылап йөрөү. Хәйер һорансылау.
ҺОРАНЫУ (һоран-) (Р: попрошайничать; И.: panhandle; T.: dilencilik yapmak) ҡ.
1. Кешеләрҙән бушлай әйбер һорап йөрөү; хәйерселәү, теләнселәү. □ Попрошайничать, побираться. ■ Шәриф.. бер йәһәттән эш һорап, икенсе яҡтан саҙаҡа һоранып, бер аҙ нәмәләр йыйҙы. М. Ғафури. Сиған ҡатындары өй беренсә һоранып йөрөнөләр. Ж. Кейекбаев.
556
«һ» өнө менән һөйләшеүсе башҡорт. □ Башкир, использующий в языке звук «Һ». Көньяҡ Уралда һоц башҡорттар йәшәй.
ҺОҢҒАУ (Р. : бестолковый; И.: goofy, obtuse; T: tembel) с. диал.
1. Эш рәте белмәгән, ялҡау. □ Бестолковый; ленивый. Һоцғау эш һөймәҫ. Һоцғау килен. Ҡыҙҙарығыҙ һоцғау икән.
2. Аҡылға бер төрлө, миңрәү. □ Глупый. һоцғауға әйтһәц дә ацламаҫ. Һоцғау кеше.
3. Һыны, рәүеше килешһеҙ, килбәтһеҙ.
□ Несуразный. Төҫкә-башҡа һоцғау ғына инде.
4. ҡар. һонтор, һоцғау буйлы, һоцғау малай. Һоцғау кәүҙәле.
ҺОҢҒО (Р: отверстие, куда вставляется топорище; И.: orifice; T.: delik) и. диал. ҡар. оңғо.
Ҡорал-ҡорамалдың һап кейҙерә торған тишек урыны. □ Отверстие, куда вставляется топорище, рукоять оружия типа топора, секиры. Балта һоцғоһо ярылды. Кәрәк һоц-ғоһо. Һоцғоға һап кейҙереү.
ҺОҢҒОЛ с. диал. ҡар. һонтор. Һоцғол кеше килеп инде. Һоцғол ағай.
ҺОҢҒО Л Д АУ (һоңғолда-) (Р: говорить со звуком «һ»; И.: talk with the sound «Һ»; T.: h ile konuşmak) ҡ. һөйл.
«Һ» өнө менән һөйләшеү. □ Говорить со звуком «һ». Башҡорттар һоцғолдап һөйләшәләр.
ҺОҢҒОРЛАУ (һоңғорла-) ҡ. диал. ҡар. һөйләнеү. Һоцғорлап ултырыу. Үҙ алдына һоцғорлау.
ҺОҢҠОЛДАҠ (һоңколдағы) и. ҡар. һоң башҡорт. Туҡ буйында ла һоцҡолдаҡ башҡорттар бар.
ҺОҢКОЛДАУ (һоңҡолда-) ҡ. ҡар. һупылдау. ■ Яҙ миҙгеле булһа, көньяҡтан төньяҡҡа .. бер-береһенә һоцҡолдап тауыш биреп аҡҡоштар үтә. С. Ильясов.
ҺОЦҠОЛДАУЫҠ (һоңколдауығы) (Р: выпь; И.: bittern; T.: balagan kuşu) и. диал. ҡар. мөншөгөр.
Селәндәр ғаиләһенә ҡараған, төнгө һаҙ ҡошо; күл буғаһы. □ Выпь, водяной бык (лат. Botaurus stellaris). һоцҡолдауыҡ тауышы. Ата һоцҡолдауыҡ. Һоцҡолдауыҡтар ояһы.
ҺОП (Р: гоп; И.: һор!; Т.: һор!) ымл.
Нимәнелер күтәргәндә йәки бейеккә менгәндә көс биреү өсөн әйтелә. □ Гоп (употребляется при поднятии тяжести, прыжке и т. д.). ■ Халиков, элекке ғәҙәте буйынса, управляющийҙың әйткәнен иц алдан «һоп» тип күтәреп ала. Ғ. Хисамов. Рустар әйткәндәй, һикереп сыҡмай тороп, «һоп» тиергә ярамай. Н. Ҡотдосов.
ҺОП-ҺОНОҠ (Р: сильно разогнутый; И.: straight; T.: çok doğru) с. артыҡл. дәр. ҡар. һоноҡ, превосх. степ, от һоноҡ.
Үтә һоноҡ, ныҡ яҙынҡы. □ Сильно разогнутый, распрямлённый, һоп-һоноҡ салғы менән сабыу, һоп-һоноҡ көйәнтә менән һыу ташыуы ауыр.
ҺОП-ҺОРО (Р: очень серый; И.: very grey; T.: gri) с. артыҡл. дәр. ҡар. һоро. превосх. степ, от һоро.
Бик һоро төҫтә. □ Очень серый. Һоп-Һоро бүре. Һоп-Һоро күҙҙәр. ■ Малайҙыц төҫө һоп-һоро булған, күҙҙәре ҙур итеп асылған. X. Мохтар.
ҺОР с. ҡар. һоро. Һор төҫ. һор айыу. ■ Дежурный уларҙыц [малайҙарҙыц] шлемдарын, тәнгә ятып торған һор сукно шинелдәрен, снаряжениеларын күҙҙән кисерҙе. Б. Дим. Ҡаһым түрә менгән һор юрғаның мацлайында булыр урайы. Халыҡ йырынан.
ҺОРАЛЫУ (һорал-) ҡ. төш. ҡар. һорау. страд, от һорау. ■ Байрамса кейенеп, биҙәнеп-төҙәнеп килеүегеҙ һорала. 3. Ҡаҙаҡбаева.
ҺОРАНСЫҠ (Р: попрошайка; И.: beggar; T.: dilenci) с.
Кешенән гел нимәлер һорап, һоранып йөрөүсән. □ Попрошайка, побирушка. Һорансыҡ кеше. Һорансыҡ булыу.
ҺОРАНСЫЛАУ (һорансыла-) ҡ. диал. ҡар. һораныу 1. Кешенән һорансылау. Һоран-сылап йөрөү. Хәйер һорансылау.
ҺОРАНЫУ (һоран-) (Р: попрошайничать; И.: panhandle; T.: dilencilik yapmak) ҡ.
1. Кешеләрҙән бушлай әйбер һорап йөрөү; хәйерселәү, теләнселәү. □ Попрошайничать, побираться. ■ Шәриф.. бер йәһәттән эш һорап, икенсе яҡтан саҙаҡа һоранып, бер аҙ нәмәләр йыйҙы. М. Ғафури. Сиған ҡатындары өй беренсә һоранып йөрөнөләр. Ж. Кейекбаев.
556