Академический словарь башкирского языка. Том IX. Страница 845
Поиск по словарям
ШӨҺРӘТ
Ә. Бикчәнтәев. Ерҙә ятҡан шөрөптө ҡулына алып әйләндереп ҡарамай утә алмаған Хужа Ҡунакбаев был хәлгә һис килешмәне. Ә. Вәли. Сепараторҙы курнәсәгә ҡаршы өйгә, һике башына дурт шөрөп менән нығытып ултыртып ҡуйҙылар. Ж. Кейекбаев.
♦ Шөрөбө етешмәй һөйл. аҡыл яғынан камил түгел. □ соотв. Не все дома. доел. Винтика не хватает (не достаёт) у кого. Был кешенең шөрөбө етешмәй, ахыры. К Башында бер генә бөртөк шөрөбө етешеңкерәмәгән тәбиғәт балаһы ялғандың ни икәнен белмәй ине. И. Ғиззәтуллин.
ШӨРӨП БУШАУ (шөрөп буша-) (Р.: развинтиться; И.: come unscrewed; T: vidası açılmak) ҡ.
1. Шөрөп ҡаҡшау, асылыу. □ Развинтиться, развинчиваться, вывинтиться, расшатываться в соединениях. Шкафтың шөрөптәре бушаған, нығытырға кәрәк.
2. һөйл. кусм. Ғәйрәт ҡайтыу, йүнһеҙләнеү (кешегә ҡарата). □ Ослабеть, ослабнуть; стать немощным. Бабайҙың шөрөбө бушаған икән. В Вахит Саматовичтың араҡыға ҡарата шөрөптәре бушағанлығын бөтә завод белә. М. Садиҡова.
3. Алйотланыу, иҫәрләнеү. □ Поглупеть. В Әллә бының да аҡыл шөрөбө бушап киткәнме? С. Поварисов. Яҡташыңдың башындағы мөһим бер шөрөбө бушаған, - тип Рябчин-ский бармағын маңлайына терәп курһәтте. А. Мағазов.
ШӨРӨПЛӨ (Р.: с шурупами; И.: screwed; T.: vidalı) с.
Шөрөптәре булған, шөрөптәр менән нығытылған. □ С шурупами, креплёный шурупами. Шөрөплө өҫтәл. Шөрөплө ултырғыс.
ШӨРӨПЛӘҮ (шөрөплә-) (Р: крепить шурупом; И.: fix by screwing; T: vidalamak) ҡ.
Шөрөп менән нығытыу. □ Крепить шурупом, ввинтить шуруп. // Ввинчивание, закрепление шурупами. Ултырғысты шөрөп-ләу. Өҫтәлде шөрөпләп нығытыу. Шкаф ишеген шөрөпләу. В Ҡаҡса ҡиәфәтле эшсе [паровоздың] ҡаҡшаған урындарын шөрөпләй, бушаған ерҙәрен ҡаға ине. А. Таһиров.
ШӨРӨПҺӨҘ (Р: без шурупов; И.: screwless; T: vidasız) с.
1. Шөрөп менән беркетелмәгән, шөрөп боролмаған. □ Без шурупов, без единого шурупа. Шөрөпһөҙ эшләнгән әйберҙәр.
2. кусм. ҡар. иҫәр. Шөрөпһөҙ бала.
ШӨРӨП-ШӨРӘМӘН (Р: всякие шурупы и винты; И.: screws and all; T.: vidalar) и. йыйн. һөйл.
Һәр төрлө шөрөп, винт, ҡаҙаҡтар. □ Всякие шурупы и винты. В [Механик:] Шөрөп-шөрәмән бөтә механизмда ла бер инде ул.
ШӨРӨШ (Р: морщина; И.: crease; Т.: kırışık) с. диал. ҡар. сырыш.
Биттәге, тәндәге ваҡ ҡына булып йыйырылған һырҙар; йыйырсыҡ. □ Морщина, складка (на лице, теле). / Морщинистый. Шөрөш бит. В Балалар ҡыуғынсыларҙы: «Бөрйән бөрөш, бите шөрөш!» - тип әрләп ҡалдылар. 3. Биишева.
ШӨРӨШӨҮ (шөрөш-) (Р: покрываться морщинами; И.: wrinkle; T.: buruşmak) ҡ. диал. ҡар. йыйырсыҡланыу.
Юл-юл булып батып үткән эреле-ваҡлы һырҙар менән ҡапланыу; сирышыу, сырыш менән ҡапланыу. □ Покрываться морщинами, складками; становиться морщинистым, морщиться. Шөрөшөп кибеу.
ШӨРТЛӘҮ (шөртлә-) ҡ. диал. ҡар. шөрләү. Ҡарттан аҙыраҡ шөртләу. һеҙҙән шөрт-ләп ҡайтып киткәндәрҙер.
ШӨРӘҮ (шөрә-) ҡ. диал. ҡар. шөрләү. Юҡ-барҙан шөрәу.
ШӨТӨР (Р: скупой; И.: miserly; T: cimri) с. диал.
һаран, һыҡмыр. □ Скупой. Шөтөр бабай. Шөтөр кеше.
ШӨҺӨРӘТҺЕҘ (Р: неуклюжий; И.: awkward; T.: hantal) с. диал.
Хәрәкәттәре йәтеш кенә түгел; килбәтһеҙ. □ Неуклюжий. Айыу кеуек шөһөрәтһеҙ. Шулай ҙа шөһөрәтһеҙ булыр икән!
ШӨҺРӘТ [ғәр. (Р: слава; И.: fame; glory; T: şöhret) и.
i. Ниндәйҙер хеҙмәт, эштән килгән дан, абруй. □ Слава, известность, знаменитость. Шөһрәт ҡаҙаныу. Шөһрәт алыу. Шөһрәт яратыусы. В Изге яуға тағы барам мин, азатлыҡ һәм шөһрәт табам мин. С. Юлаев. Ни генә тиһәң дә, уҙәк клиника тирәһендә өйөлгән дан, шөһрәт кәбәне башында ул -Ҡаҙнабаев ултыра бит әле. Д. Бүләков.
845
Ә. Бикчәнтәев. Ерҙә ятҡан шөрөптө ҡулына алып әйләндереп ҡарамай утә алмаған Хужа Ҡунакбаев был хәлгә һис килешмәне. Ә. Вәли. Сепараторҙы курнәсәгә ҡаршы өйгә, һике башына дурт шөрөп менән нығытып ултыртып ҡуйҙылар. Ж. Кейекбаев.
♦ Шөрөбө етешмәй һөйл. аҡыл яғынан камил түгел. □ соотв. Не все дома. доел. Винтика не хватает (не достаёт) у кого. Был кешенең шөрөбө етешмәй, ахыры. К Башында бер генә бөртөк шөрөбө етешеңкерәмәгән тәбиғәт балаһы ялғандың ни икәнен белмәй ине. И. Ғиззәтуллин.
ШӨРӨП БУШАУ (шөрөп буша-) (Р.: развинтиться; И.: come unscrewed; T: vidası açılmak) ҡ.
1. Шөрөп ҡаҡшау, асылыу. □ Развинтиться, развинчиваться, вывинтиться, расшатываться в соединениях. Шкафтың шөрөптәре бушаған, нығытырға кәрәк.
2. һөйл. кусм. Ғәйрәт ҡайтыу, йүнһеҙләнеү (кешегә ҡарата). □ Ослабеть, ослабнуть; стать немощным. Бабайҙың шөрөбө бушаған икән. В Вахит Саматовичтың араҡыға ҡарата шөрөптәре бушағанлығын бөтә завод белә. М. Садиҡова.
3. Алйотланыу, иҫәрләнеү. □ Поглупеть. В Әллә бының да аҡыл шөрөбө бушап киткәнме? С. Поварисов. Яҡташыңдың башындағы мөһим бер шөрөбө бушаған, - тип Рябчин-ский бармағын маңлайына терәп курһәтте. А. Мағазов.
ШӨРӨПЛӨ (Р.: с шурупами; И.: screwed; T.: vidalı) с.
Шөрөптәре булған, шөрөптәр менән нығытылған. □ С шурупами, креплёный шурупами. Шөрөплө өҫтәл. Шөрөплө ултырғыс.
ШӨРӨПЛӘҮ (шөрөплә-) (Р: крепить шурупом; И.: fix by screwing; T: vidalamak) ҡ.
Шөрөп менән нығытыу. □ Крепить шурупом, ввинтить шуруп. // Ввинчивание, закрепление шурупами. Ултырғысты шөрөп-ләу. Өҫтәлде шөрөпләп нығытыу. Шкаф ишеген шөрөпләу. В Ҡаҡса ҡиәфәтле эшсе [паровоздың] ҡаҡшаған урындарын шөрөпләй, бушаған ерҙәрен ҡаға ине. А. Таһиров.
ШӨРӨПҺӨҘ (Р: без шурупов; И.: screwless; T: vidasız) с.
1. Шөрөп менән беркетелмәгән, шөрөп боролмаған. □ Без шурупов, без единого шурупа. Шөрөпһөҙ эшләнгән әйберҙәр.
2. кусм. ҡар. иҫәр. Шөрөпһөҙ бала.
ШӨРӨП-ШӨРӘМӘН (Р: всякие шурупы и винты; И.: screws and all; T.: vidalar) и. йыйн. һөйл.
Һәр төрлө шөрөп, винт, ҡаҙаҡтар. □ Всякие шурупы и винты. В [Механик:] Шөрөп-шөрәмән бөтә механизмда ла бер инде ул.
ШӨРӨШ (Р: морщина; И.: crease; Т.: kırışık) с. диал. ҡар. сырыш.
Биттәге, тәндәге ваҡ ҡына булып йыйырылған һырҙар; йыйырсыҡ. □ Морщина, складка (на лице, теле). / Морщинистый. Шөрөш бит. В Балалар ҡыуғынсыларҙы: «Бөрйән бөрөш, бите шөрөш!» - тип әрләп ҡалдылар. 3. Биишева.
ШӨРӨШӨҮ (шөрөш-) (Р: покрываться морщинами; И.: wrinkle; T.: buruşmak) ҡ. диал. ҡар. йыйырсыҡланыу.
Юл-юл булып батып үткән эреле-ваҡлы һырҙар менән ҡапланыу; сирышыу, сырыш менән ҡапланыу. □ Покрываться морщинами, складками; становиться морщинистым, морщиться. Шөрөшөп кибеу.
ШӨРТЛӘҮ (шөртлә-) ҡ. диал. ҡар. шөрләү. Ҡарттан аҙыраҡ шөртләу. һеҙҙән шөрт-ләп ҡайтып киткәндәрҙер.
ШӨРӘҮ (шөрә-) ҡ. диал. ҡар. шөрләү. Юҡ-барҙан шөрәу.
ШӨТӨР (Р: скупой; И.: miserly; T: cimri) с. диал.
һаран, һыҡмыр. □ Скупой. Шөтөр бабай. Шөтөр кеше.
ШӨҺӨРӘТҺЕҘ (Р: неуклюжий; И.: awkward; T.: hantal) с. диал.
Хәрәкәттәре йәтеш кенә түгел; килбәтһеҙ. □ Неуклюжий. Айыу кеуек шөһөрәтһеҙ. Шулай ҙа шөһөрәтһеҙ булыр икән!
ШӨҺРӘТ [ғәр. (Р: слава; И.: fame; glory; T: şöhret) и.
i. Ниндәйҙер хеҙмәт, эштән килгән дан, абруй. □ Слава, известность, знаменитость. Шөһрәт ҡаҙаныу. Шөһрәт алыу. Шөһрәт яратыусы. В Изге яуға тағы барам мин, азатлыҡ һәм шөһрәт табам мин. С. Юлаев. Ни генә тиһәң дә, уҙәк клиника тирәһендә өйөлгән дан, шөһрәт кәбәне башында ул -Ҡаҙнабаев ултыра бит әле. Д. Бүләков.
845