Русско-башкирский словарь, под редакцией З. Г. Ураксина, I том. Страница 103
Поиск по словарям
БРЕВЕНЧАТЫЙ
БРАТОК м; прост., уничиж. и ласк. от брат 1, 2 (обычно в обращении) туғанҡай, ҡусты кеше, энекәш
БРАТОУБИЙСТВЕННЫЙ: братоубийственная война туған-ара үлтерешеү һуғышы
БРАТОУБИЙСТВО с туған-ара үлтерешеү БРАТОУБИЙЦА м и ж туғанын үлтереүсе БРАТСКИЙ, -ая, -ое 1. (родственный) туғанлыҡ ...ы, ҡәрҙәшлек ...ы; братские чувства туғанлыҡ хистәре 2. (близкий по духу) туғандаш; братские республики туғандаш республикалар ♦ братская могила; братское кладбище туғандар ҡәберлеге
БРАТСТВО с 1. высок. дуҫлыҡ, туғанлыҡ, берҙәмлек; братство народов халыҡтар берҙәмлеге 2. уст. дини йәмғиәт
БРАТЬ несов. 1. кого-что алыу; брать книгу со стола өҫтәлдән китап алыу; брать лопату көрәк алыу 2. перен. алыу; брать тему для диссертации диссертация өсөн тема алыу; брать уроки дәрес алыу 3. без доп. (клевать — о рыбе ) ҡабыу, сиртеү; на удочку рыба берёт хорошо ҡармаҡҡа балыҡ яҡшы ҡаба 4. (собирать) йыйыу, тиреү; брать смородину ҡарағат тиреү 5. кого-что (уносить с собой) алыу; брать в дорогу чемодан юлға сумаҙан алыу; брать с собой детей үҙең менән бергә балаларҙы алыу; брать работу на дом өйгә эш алыу 6. чем (добиваться) алдырыу, ирешеү; он берёт не силой, а ловкостью ул көс менән түгел, ә таһыллыҡ менән алдыра; он берёт умом ул аҡыл менән алдыра 7. (получать в своё обладание, пользование, распоряжение) алыу; брать землю в аренду ерҙе ҡуртымға алыу; брать деньги в долг аҡсаны бурысҡа алыу; брать машину напрокат машинаны ҡуртымға алыу 8. (нанимать) яллау; брать такси такси яллау; брать няню бала ҡараусы яллау 9. (снимать) ваҡытлыса алыу, алып тороу; брать квартиру фатир алып тороу 10. (покупать , приобретать) һатып алыу; брать билеты в театр театрға билеттар алыу 11. (держаться какого-л. направления пути) тотоу, юл тотоу, алыу; бери влево һулға тот; брать вЫше юғарыраҡ алыу 12. охот. (ловить, травить) эләктереп (тибеп) алыу, тотоу; ястреб берёт диких гусей ҡарсыға ҡырағай өйрәктәрҙе тибеп ала; собаки не брали кабанов эттәр ҡабандарҙы тотманы 13. без доп. (достигать, попадать — об оружии) тейҙереү, алдырыу, алыу; винтовка берёт на триста метров винтовка өс йөҙ метрҙы алдыра ♦ брать быка за рога туранан-тура төп эшкә күсеү, үгеҙҙе мөгөҙөнән алыу; брать высоту юғарыға күтәрелеү; брать (взять) верх еңеү, өҫтөнлөк алыу, өҫкә сығыу; брать (взять) в оборот кого ҡыҫымға алыу, яғаһына йәбешеү, яғаһынан алыу, арт һабағын уҡытыу; брать курс (направление) юл тотоу, йүнәлеш алыу; брать за
горло яғаһынан (боғаҙынан) алыу, боғаҙға йәбешеү; брать (взять) в руки кого ҡулға алыу; брать (взять) в (свои) руки что етәкселекте (идараны) үҙ ҡулыңа алыу; брать за душу (за сердце) йөрәккә үтеү, йөрәктән алыу, йөрәккә төшөү; брать (взять) на буксир кого-что артҡа ҡалғанға ярҙам итеү, буксирға алыу; брать (взять) на пушку кого; прост. алдыҡ юл менән теләккә, маҡсатҡа ирешеү; брать (взять) на себя что үҙ өҫтөнә алыу; брать (взять) под (своё) крылышко кого үҙ (ҡарамағыңа) хәстәреңә алыу, ҡанат аҫтына алыу; брать (взять) пример с кого үрнәк (өлгө) алыу; брать (взять) своё үҙеңдекен итеү, маҡсатҡа ирешеү; брать (взять) (свои) слова обратно (назад) һүҙҙән кире ҡайтыу, һүҙҙе кире алыу; брать (взять) себя в руки үҙеңде ҡулға алыу брать (взять) слово: 1) һүҙ алыу (йыйылышта һөйләц өсөн); 2) һүҙ (вәғәҙә) алыу (кемдән); брать (взять) с потолка что һауанан алып һөйләү, үҙең уйлап сығарыу, яһап һөйләү; брать (взять) сторону кого, чью кемдеңдер фекеренә ҡушылыу, яҡлы булып китеү; брать под руку ҡултыҡлап алыу; брать начало башланыу, башланып китеү; брать прицел төбәү, тоҫҡау; жизнь берёт своё тормош үҙенекен итә; тоска берёт эс боша; меня берёт сомнение мин икеләнәм (шикләнәм)
БРАТЬСЯ несов. 1. за кого-что тотоноу; браться за ручку двери ишек тотҡаһына тотоноу; браться за перила лестницы баҫҡыс яндауырына тотоноу 2. за что (приниматься) башлау, керешеү, тотоноу; браться за работу эшләргә (эшкә) тотоноу; браться за книгу уҡырға (китапҡа) тотоноу; браться за перо яҙа башлау, яҙырға тотоноу 3. (появляться, возникать) килеү, барлыҡҡа килеү, хасил булыу; откуда такой голосок берётся? ҡайҙан бындай тауыш хасил була?; откуда берутся у него такие деньги? ҡайҙан килә уға шул тиклем аҡса? 4. страд. от брать ♦ браться за ум аҡылға ултырыу
БРАУНИНГ м браунинг (автоматик пистолет )
БРАХМАН м брахман (һиндостанда югары каста кешеһе; башта жрецтар кастаһына ■караган)
БРАХМАНИЗМ и уст. БРАМАНИЗМ м брахманизм (һиндтарҙың беҙҙең эрага тиклем IX—VIII бб. барлыҡҡа килгән дине)
БРАЧНЫЙ, -ая, -ое 1. никах ...ы, өйләнешеү ...ы; брачное свидетельство никах таныҡлығы 2. (относящийся к периоду спаривания животных ) ҡушылыу ...ы, ҡарығыу ...ы; брачный период ҡарығыу осоро
БРАШПИЛЬ м; мор. брашпиль (караптарҙа якорҙы кцтәрә торган сыгыр)
БРЕВЕНЧАТЫЙ, -ая, -ое бүрәнәнән төҙөлгән, бүрәнә; бревенчатый дом бүрәнә йорт
103
БРАТОК м; прост., уничиж. и ласк. от брат 1, 2 (обычно в обращении) туғанҡай, ҡусты кеше, энекәш
БРАТОУБИЙСТВЕННЫЙ: братоубийственная война туған-ара үлтерешеү һуғышы
БРАТОУБИЙСТВО с туған-ара үлтерешеү БРАТОУБИЙЦА м и ж туғанын үлтереүсе БРАТСКИЙ, -ая, -ое 1. (родственный) туғанлыҡ ...ы, ҡәрҙәшлек ...ы; братские чувства туғанлыҡ хистәре 2. (близкий по духу) туғандаш; братские республики туғандаш республикалар ♦ братская могила; братское кладбище туғандар ҡәберлеге
БРАТСТВО с 1. высок. дуҫлыҡ, туғанлыҡ, берҙәмлек; братство народов халыҡтар берҙәмлеге 2. уст. дини йәмғиәт
БРАТЬ несов. 1. кого-что алыу; брать книгу со стола өҫтәлдән китап алыу; брать лопату көрәк алыу 2. перен. алыу; брать тему для диссертации диссертация өсөн тема алыу; брать уроки дәрес алыу 3. без доп. (клевать — о рыбе ) ҡабыу, сиртеү; на удочку рыба берёт хорошо ҡармаҡҡа балыҡ яҡшы ҡаба 4. (собирать) йыйыу, тиреү; брать смородину ҡарағат тиреү 5. кого-что (уносить с собой) алыу; брать в дорогу чемодан юлға сумаҙан алыу; брать с собой детей үҙең менән бергә балаларҙы алыу; брать работу на дом өйгә эш алыу 6. чем (добиваться) алдырыу, ирешеү; он берёт не силой, а ловкостью ул көс менән түгел, ә таһыллыҡ менән алдыра; он берёт умом ул аҡыл менән алдыра 7. (получать в своё обладание, пользование, распоряжение) алыу; брать землю в аренду ерҙе ҡуртымға алыу; брать деньги в долг аҡсаны бурысҡа алыу; брать машину напрокат машинаны ҡуртымға алыу 8. (нанимать) яллау; брать такси такси яллау; брать няню бала ҡараусы яллау 9. (снимать) ваҡытлыса алыу, алып тороу; брать квартиру фатир алып тороу 10. (покупать , приобретать) һатып алыу; брать билеты в театр театрға билеттар алыу 11. (держаться какого-л. направления пути) тотоу, юл тотоу, алыу; бери влево һулға тот; брать вЫше юғарыраҡ алыу 12. охот. (ловить, травить) эләктереп (тибеп) алыу, тотоу; ястреб берёт диких гусей ҡарсыға ҡырағай өйрәктәрҙе тибеп ала; собаки не брали кабанов эттәр ҡабандарҙы тотманы 13. без доп. (достигать, попадать — об оружии) тейҙереү, алдырыу, алыу; винтовка берёт на триста метров винтовка өс йөҙ метрҙы алдыра ♦ брать быка за рога туранан-тура төп эшкә күсеү, үгеҙҙе мөгөҙөнән алыу; брать высоту юғарыға күтәрелеү; брать (взять) верх еңеү, өҫтөнлөк алыу, өҫкә сығыу; брать (взять) в оборот кого ҡыҫымға алыу, яғаһына йәбешеү, яғаһынан алыу, арт һабағын уҡытыу; брать курс (направление) юл тотоу, йүнәлеш алыу; брать за
горло яғаһынан (боғаҙынан) алыу, боғаҙға йәбешеү; брать (взять) в руки кого ҡулға алыу; брать (взять) в (свои) руки что етәкселекте (идараны) үҙ ҡулыңа алыу; брать за душу (за сердце) йөрәккә үтеү, йөрәктән алыу, йөрәккә төшөү; брать (взять) на буксир кого-что артҡа ҡалғанға ярҙам итеү, буксирға алыу; брать (взять) на пушку кого; прост. алдыҡ юл менән теләккә, маҡсатҡа ирешеү; брать (взять) на себя что үҙ өҫтөнә алыу; брать (взять) под (своё) крылышко кого үҙ (ҡарамағыңа) хәстәреңә алыу, ҡанат аҫтына алыу; брать (взять) пример с кого үрнәк (өлгө) алыу; брать (взять) своё үҙеңдекен итеү, маҡсатҡа ирешеү; брать (взять) (свои) слова обратно (назад) һүҙҙән кире ҡайтыу, һүҙҙе кире алыу; брать (взять) себя в руки үҙеңде ҡулға алыу брать (взять) слово: 1) һүҙ алыу (йыйылышта һөйләц өсөн); 2) һүҙ (вәғәҙә) алыу (кемдән); брать (взять) с потолка что һауанан алып һөйләү, үҙең уйлап сығарыу, яһап һөйләү; брать (взять) сторону кого, чью кемдеңдер фекеренә ҡушылыу, яҡлы булып китеү; брать под руку ҡултыҡлап алыу; брать начало башланыу, башланып китеү; брать прицел төбәү, тоҫҡау; жизнь берёт своё тормош үҙенекен итә; тоска берёт эс боша; меня берёт сомнение мин икеләнәм (шикләнәм)
БРАТЬСЯ несов. 1. за кого-что тотоноу; браться за ручку двери ишек тотҡаһына тотоноу; браться за перила лестницы баҫҡыс яндауырына тотоноу 2. за что (приниматься) башлау, керешеү, тотоноу; браться за работу эшләргә (эшкә) тотоноу; браться за книгу уҡырға (китапҡа) тотоноу; браться за перо яҙа башлау, яҙырға тотоноу 3. (появляться, возникать) килеү, барлыҡҡа килеү, хасил булыу; откуда такой голосок берётся? ҡайҙан бындай тауыш хасил була?; откуда берутся у него такие деньги? ҡайҙан килә уға шул тиклем аҡса? 4. страд. от брать ♦ браться за ум аҡылға ултырыу
БРАУНИНГ м браунинг (автоматик пистолет )
БРАХМАН м брахман (һиндостанда югары каста кешеһе; башта жрецтар кастаһына ■караган)
БРАХМАНИЗМ и уст. БРАМАНИЗМ м брахманизм (һиндтарҙың беҙҙең эрага тиклем IX—VIII бб. барлыҡҡа килгән дине)
БРАЧНЫЙ, -ая, -ое 1. никах ...ы, өйләнешеү ...ы; брачное свидетельство никах таныҡлығы 2. (относящийся к периоду спаривания животных ) ҡушылыу ...ы, ҡарығыу ...ы; брачный период ҡарығыу осоро
БРАШПИЛЬ м; мор. брашпиль (караптарҙа якорҙы кцтәрә торган сыгыр)
БРЕВЕНЧАТЫЙ, -ая, -ое бүрәнәнән төҙөлгән, бүрәнә; бревенчатый дом бүрәнә йорт
103