Русско-башкирский словарь, под редакцией З. Г. Ураксина, I том. Страница 259
Поиск по словарям
ДАТЕЛЬНЫЙ
ған һайын (киҫкенләшеү); дальше (ехать) некуда прост. берәй нәмәнең сигенә килеп етеү (терәлеү), башҡа сара юҡ; не дальше как; не дальше чем ҡасан ғына әле
ДАМА ж 1. уст. ханым, бикә 2. (в танце) дама 3. карт. дама ♦ дама сердца шутл. йән һөйгән, һөйгән йәр
ДАМАССКИЙ, -ая, -ое димәшке ...ы ♦ дамасская сталь димәшке ҡоросо (айырым югары сорт )
ДАМБА ж дамба (һыу баҫыуҙан һаҡлау, һыу бцлец йәки һыу баҫа торган урындарга юл һалыу өсөн һалынган ныгытма)
ДАМКА ж дамка (шашка уйынында)
ДАМОКЛОВ: дамоклов меч книжн. һәр ваҡыт баш осонда торған ҡурҡыныс, ҡыл өҫтөндә (ҡурҡыныс аҫтында) булыу; быть под дамокловым мечОм даими ҡурҡыныс аҫтында булыу
ДАМСКИЙ, -ая, -ое ҡатын-ҡыҙ ...ы; дамское пальто ҡатын-ҡыҙ пальтоһы; дамский портной ҡатын-ҡыҙ кейеме тегеүсе
ДАННИК м; ист. яһаҡ (һалым) түләүсе
ДАННЫЕ только мн. 1. мәғлүмәттәр; анкетные данные анкета мәғлүмәттәре; по неполным данным тулы булмаған мәғлүмәттәр буйынса 2. дәлилдәр, нигеҙҙәр; нет достаточных данных етерлек дәлилдәр юҡ 3. сифат, һәләтлек, мөмкинлек; артистические данные артислыҡ һәләтлеге
данный, -ая, -ое 1. прич. от дать 2. прил. нәҡ шул, ошо, хәҙерге, был, әлеге, ошо мәлдә ♦ данная (величина) мат. билдәле (бирелгән) дәүмәл
ДАНСИНГ м дансинг (сит илдәрҙә тансалар залы)
ДАНТИСТ м; уст. дантист, теш врачы (технигы)
ДАНЬ ж 1. ист. яһаҡ; взимать дань яһаҡ алыу 2. перен., книжн. тейешле баһа, хөрмәт, ҡәҙер, ихтирам; принести дань уважения ихтирам күрһәтеү 3. чему; перен. (уступка) эйәреү; дань моде модаға эйәреү ♦ отдавать дань кому-чему байын ҡайтарыу, тейешле баһа биреү
ДАР м 1. бүләк; принимать дар бүләк ҡабул итеү 2. һәләт, һәләтлек, оҫталыҡ, талант; поэтический дар шиғри һәләт 3. мн. дары байлыҡтар); дары природы тәбиғәт байлыҡтары ♦ дар слова (речи) телгә һәләтлек, һөйләү оҫталығы
ДАРВИНИЗМ м дарвинизм, Дарвин тәғлимәте
ДАРВИНИСТ м дарвинсы, Дарвин тәғлимәтен яҡлаусы (таратыусы)
ДАРГИНСКИЙ, -ая, -ое дарғын ...ы; даргинский язык дарғын теле
ДАРГИНЦЫ мн. дарғындар, дарғын халҡы (Дагстанда йәшәйҙәр) // ед. даргинец м дарғын ир-аты; даргинка ж дарғын ҡатын-ҡыҙы
ДАРЕНИЕ с; книжн. см. дарить
ДАРЁНЫЙ, -ая, -ое разг. бүләк ителгән, бүләккә бирелгән ♦ дарёному коню в зубы не смотрят биргәндең тышына ҡарамайҙар, бүләктең хаҡын һорамайҙар
ДАРИТЬ несов. 1. кому-чему, кого-что бүләк итеү, бүләк итеп биреү, һыйлау; дарить девушке цветы ҡыҙға сәскә бүләк итеү 2. кого, чем; перен. (удостаивать, награждать) иғтибар биреү (күрһәтеү, бүлеү); дарить вниманием иғтибар күрһәтеү
ДАРМОВОЙ, -ая, -ое прост. бушлай, түләүһеҙ, бушҡа килгән; дармовой хлеб буштан килгән икмәк
ДАРМОВЩИНА и ДАРМОВЩИНКА: на дармовщину прост. бушлайға, түләүһеҙгә, көс түкмәй
ДАРМОЕД м; разг. әрәмтамаҡ, кеше елкәһендә йәшәүсе, һоро ҡорт
ДАРМОЕДНИЧАТЬ несов.; разг. әрәмтамаҡ булыу, кеше елкәһендә йәшәү, эшләмәй ятыу
ДАРМОЕДСТВО с; разг. әрәмтамаҡлыҡ, кеше елкәһендә йәшәгәнлек
ДАРОВАНИЕ с 1. уст. см. даровать 2. һәләт, талант; литературное дарование әҙәби һәләт; природное дарование тәбиғи һәләт
ДАРОВАТЬ сов., несов. что; уст., высок. бүләк итеү ♦ даровать жизнь үлем язаһынан азат итеү, енәйәтен (ғәйебен) ғәфү итеү; даровать свободу ирек биреү, иреккә сығарыу
ДАРОВИТОСТЬ ж һәләтлелек, талантлы-лыҡ, зирәклек
ДАРОВИТЫЙ, -ая, -ое һәләтле, талантлы, зирәк; даровитый поэт һәләтле шағир
ДАРОВОЙ, -ая, -ое разг. бушлай, түләүһеҙ, бушҡа төшкән (килгән); даровой проезд бушлай йөрөү; даровой хлеб бушҡа килгән (әҙер) икмәк
ДАРОМ нареч. 1. буш, бушлай, бушҡа, түләүһеҙ; получить даром бушҡа алыу 2. разг. осһоҙ, арзан; купить даром арзан алыу 3. әрәмгә, тиккә, юҡҡа, бушҡа (ғына), файҙаһыҙға; потерять время даром ваҡытты әрәмгә үткәреү ♦ даром не пройдёт (не обойдётся) что, кому буш ҡына үтмәҫ, былай ғына ҡалмаҫ (аҙагы насар булыр); даром что в знач. уступ. союза булһа ла, булыуға ҡарамаҫтан; даром что слабая женщина сибек кенә (хәлһеҙ) ҡатын булыуына ҡарамаҫтан
ДАРСТВЕННЫЙ, -ая, -ое 1. уст. бүләккә бирелгән, бүләк ителгән; дарственные вещи бүләк ителгән нәмәләр 2. бүләк ...ы, бүләк итеү ...ы; дарственная запись бүләк яҙыуы 3. в знач. сущ. дарственная ж; юр. мөлкәтте бүләк итеү ҡағыҙы
дата ж дата (билдәле бер көн); исторические даты тарихи даталар
ДАТЕЛЬНЫЙ: дательный падеж грам. төбәү килеш
259
9*
ған һайын (киҫкенләшеү); дальше (ехать) некуда прост. берәй нәмәнең сигенә килеп етеү (терәлеү), башҡа сара юҡ; не дальше как; не дальше чем ҡасан ғына әле
ДАМА ж 1. уст. ханым, бикә 2. (в танце) дама 3. карт. дама ♦ дама сердца шутл. йән һөйгән, һөйгән йәр
ДАМАССКИЙ, -ая, -ое димәшке ...ы ♦ дамасская сталь димәшке ҡоросо (айырым югары сорт )
ДАМБА ж дамба (һыу баҫыуҙан һаҡлау, һыу бцлец йәки һыу баҫа торган урындарга юл һалыу өсөн һалынган ныгытма)
ДАМКА ж дамка (шашка уйынында)
ДАМОКЛОВ: дамоклов меч книжн. һәр ваҡыт баш осонда торған ҡурҡыныс, ҡыл өҫтөндә (ҡурҡыныс аҫтында) булыу; быть под дамокловым мечОм даими ҡурҡыныс аҫтында булыу
ДАМСКИЙ, -ая, -ое ҡатын-ҡыҙ ...ы; дамское пальто ҡатын-ҡыҙ пальтоһы; дамский портной ҡатын-ҡыҙ кейеме тегеүсе
ДАННИК м; ист. яһаҡ (һалым) түләүсе
ДАННЫЕ только мн. 1. мәғлүмәттәр; анкетные данные анкета мәғлүмәттәре; по неполным данным тулы булмаған мәғлүмәттәр буйынса 2. дәлилдәр, нигеҙҙәр; нет достаточных данных етерлек дәлилдәр юҡ 3. сифат, һәләтлек, мөмкинлек; артистические данные артислыҡ һәләтлеге
данный, -ая, -ое 1. прич. от дать 2. прил. нәҡ шул, ошо, хәҙерге, был, әлеге, ошо мәлдә ♦ данная (величина) мат. билдәле (бирелгән) дәүмәл
ДАНСИНГ м дансинг (сит илдәрҙә тансалар залы)
ДАНТИСТ м; уст. дантист, теш врачы (технигы)
ДАНЬ ж 1. ист. яһаҡ; взимать дань яһаҡ алыу 2. перен., книжн. тейешле баһа, хөрмәт, ҡәҙер, ихтирам; принести дань уважения ихтирам күрһәтеү 3. чему; перен. (уступка) эйәреү; дань моде модаға эйәреү ♦ отдавать дань кому-чему байын ҡайтарыу, тейешле баһа биреү
ДАР м 1. бүләк; принимать дар бүләк ҡабул итеү 2. һәләт, һәләтлек, оҫталыҡ, талант; поэтический дар шиғри һәләт 3. мн. дары байлыҡтар); дары природы тәбиғәт байлыҡтары ♦ дар слова (речи) телгә һәләтлек, һөйләү оҫталығы
ДАРВИНИЗМ м дарвинизм, Дарвин тәғлимәте
ДАРВИНИСТ м дарвинсы, Дарвин тәғлимәтен яҡлаусы (таратыусы)
ДАРГИНСКИЙ, -ая, -ое дарғын ...ы; даргинский язык дарғын теле
ДАРГИНЦЫ мн. дарғындар, дарғын халҡы (Дагстанда йәшәйҙәр) // ед. даргинец м дарғын ир-аты; даргинка ж дарғын ҡатын-ҡыҙы
ДАРЕНИЕ с; книжн. см. дарить
ДАРЁНЫЙ, -ая, -ое разг. бүләк ителгән, бүләккә бирелгән ♦ дарёному коню в зубы не смотрят биргәндең тышына ҡарамайҙар, бүләктең хаҡын һорамайҙар
ДАРИТЬ несов. 1. кому-чему, кого-что бүләк итеү, бүләк итеп биреү, һыйлау; дарить девушке цветы ҡыҙға сәскә бүләк итеү 2. кого, чем; перен. (удостаивать, награждать) иғтибар биреү (күрһәтеү, бүлеү); дарить вниманием иғтибар күрһәтеү
ДАРМОВОЙ, -ая, -ое прост. бушлай, түләүһеҙ, бушҡа килгән; дармовой хлеб буштан килгән икмәк
ДАРМОВЩИНА и ДАРМОВЩИНКА: на дармовщину прост. бушлайға, түләүһеҙгә, көс түкмәй
ДАРМОЕД м; разг. әрәмтамаҡ, кеше елкәһендә йәшәүсе, һоро ҡорт
ДАРМОЕДНИЧАТЬ несов.; разг. әрәмтамаҡ булыу, кеше елкәһендә йәшәү, эшләмәй ятыу
ДАРМОЕДСТВО с; разг. әрәмтамаҡлыҡ, кеше елкәһендә йәшәгәнлек
ДАРОВАНИЕ с 1. уст. см. даровать 2. һәләт, талант; литературное дарование әҙәби һәләт; природное дарование тәбиғи һәләт
ДАРОВАТЬ сов., несов. что; уст., высок. бүләк итеү ♦ даровать жизнь үлем язаһынан азат итеү, енәйәтен (ғәйебен) ғәфү итеү; даровать свободу ирек биреү, иреккә сығарыу
ДАРОВИТОСТЬ ж һәләтлелек, талантлы-лыҡ, зирәклек
ДАРОВИТЫЙ, -ая, -ое һәләтле, талантлы, зирәк; даровитый поэт һәләтле шағир
ДАРОВОЙ, -ая, -ое разг. бушлай, түләүһеҙ, бушҡа төшкән (килгән); даровой проезд бушлай йөрөү; даровой хлеб бушҡа килгән (әҙер) икмәк
ДАРОМ нареч. 1. буш, бушлай, бушҡа, түләүһеҙ; получить даром бушҡа алыу 2. разг. осһоҙ, арзан; купить даром арзан алыу 3. әрәмгә, тиккә, юҡҡа, бушҡа (ғына), файҙаһыҙға; потерять время даром ваҡытты әрәмгә үткәреү ♦ даром не пройдёт (не обойдётся) что, кому буш ҡына үтмәҫ, былай ғына ҡалмаҫ (аҙагы насар булыр); даром что в знач. уступ. союза булһа ла, булыуға ҡарамаҫтан; даром что слабая женщина сибек кенә (хәлһеҙ) ҡатын булыуына ҡарамаҫтан
ДАРСТВЕННЫЙ, -ая, -ое 1. уст. бүләккә бирелгән, бүләк ителгән; дарственные вещи бүләк ителгән нәмәләр 2. бүләк ...ы, бүләк итеү ...ы; дарственная запись бүләк яҙыуы 3. в знач. сущ. дарственная ж; юр. мөлкәтте бүләк итеү ҡағыҙы
дата ж дата (билдәле бер көн); исторические даты тарихи даталар
ДАТЕЛЬНЫЙ: дательный падеж грам. төбәү килеш
259
9*