Русско-башкирский словарь, под редакцией З. Г. Ураксина, I том. Страница 472
Поиск по словарям
КОЛЕСИТЬ
КОЛЕСИТЬ несов.; разг. 1. урап йөрөү; охота была колесить, когда есть прямая дорога тура юл барҙа, урап йөрөү ниңә кәрәк булғандыр 2. ил гиҙеү, күп йөрөү; колесить по свету ил (донъя) гиҙеү; колесить по степи дала буйлап күп йөрөү
КОЛЕСНИК и КОЛЁСНИК м тәгәрмәс оҫтаһы, тәгәрмәс яһаусы
КОЛЕСНИЦА ж ике тәгәрмәсле арба; боевая колесница ике тәгәрмәсле һуғыш арбаһы; беговая колесница ике тәгәрмәсле ярыш арбаһы; триумфальная колесница ике тәгәрмәсле тантаналы йөрөү арбаһы
КОЛЁСНЫЙ, -ая, -ое 1. тәгәрмәс ...ы; колёсная мазь тәгәрмәс майы; колёсная дорога тәгәрмәс юлы 2. тәгәрмәсле; колёсный трактор тәгәрмәсле трактор
КОЛЕСО с 1. тәгәрмәс; колесо телеги арба тәгәрмәсе; велосипедное колесо велосипед тәгәрмәсе; переднее колесо алғы тәгәрмәс; зубчатое колесо тешле тәгәрмәс; мельничное колесо һыу тирмәне тәгәрмәсе 2. в знач. нареч. колесом тәгәрмәс һымаҡ, тәгәрмәстәй; выгибать спину колесом арҡаны тәгәрмәстәй көмрәйтеү ♦ грудь колесом ҡалҡыу, киң күкрәк; ноги колесом ҡамыт аяҡ; пятое колесо в телеге (колеснице) бер эшкә лә кәрәкһеҙ (яраҡһыҙ) түмәр башы; на колёсах ыңғай юлда булыу; как немазаное (несмазанное, неподмазанное) колесо: 1) майланмаған тәгәрмәс кеүек (майһыҙ арба; шагыр-шогор тауышҡа ҡарата); 2) ауырлыҡ менән барған эш
КОЛЕСОВАТЬ сов., несов. кого; ист. тәгәрмәскә бәйләп язалау
КОЛЕЯ ж 1. тәгәрмәс эҙе, арба юлы; глубокая колея тәрән тәгәрмәс эҙе 2. ж.-д. юл, тимер юл, колея; широкая колея киң колеялы тимер юл; узкая колея тар колеялы тимер юл 3. перен. юл, эҙ, һуҡмаҡ; жизнь вошла в обычную колею тормош үҙ яйына инде (һалынды) ♦ войти в колею үҙ яйына килеү; выбить из колеи сафтан сығарыу, юлдан яҙҙырыу; выбиться из колеи сығырҙан сығыу
КОЛИБРИ м и ж нескл. колибри (Америка-ла таралган бәләкәй ҡош)
КОЛИКИ мн. (ед. колика ж) сәнсеү, ҡатыу, сәнсеп алыу; (у коров и лошадей) сысҡансыҡ; колики в боку ҡабырғаны сәнсеү алыу, ҡатыу ҡаҙалыу; печёночная колика бауыр сәнсеүе; смеяться до колик эс ҡатҡансы көлөү
колИт м колит (йыуан эсәк ауырыуы)
КОЛИЧЕСТВЕННЫЙ, -ая, -ое һан ...ы, һан яғынан; количественный метод һан ысулы; количественные изменения һан яғынан үҙгәреш ♦ количественный анализ хим. һан яғынан анализ
КОЛИЧЕСТВО с 1. һан, иҫәп, миҡдар; количество людей халыҡ иҫәбе; количество воды һыу миҡдары; абсолютное количество абсолют
472
һан 2. филос. һан; переход количества в качество һандың сифатҡа күсеүе
КОЛКА ж см. колоть II; колка дров утын ярыу
кОлкий I, -ая, -ое сәнскәкле, сәнскеле; колкая трава сәнскәкле үлән
кОлкий II, -ая, -ое разг. шараҡ, ярылыу-сан, ватылыусан; колкие дрова шараҡ утын; колкий сахар ватылыусан шәкәр
КОЛКОСТЬ ж 1. зәһәрлек, төртмә теллек; колкость замечаний иҫкәртмәнең зәһәрлеге 2. төртмә һүҙ, әсе һүҙ (тел); говорить колкости әсе һүҙ әйтеү
КОЛЛАБОРАЦИОНИСТ м коллаборационист, һатлыҡ йән (Икенсе донъя һгыышыдаа фашистар баҫып алган ерҙәрҙә уларга ярҙам иткән, илен һатҡан кеше)
КОЛЛАПС м коллапс (1. мед. йөрәк тибешенең ҡапыл һцлпәнәйеце һәм ҡан баҫымының төшөце 2. астр. гравитация кссө менән ҙур йондоҙҙарҙың ҡапыл йомолоп кесерәйеце)
КОЛЛЕГА м и ж; книжн. коллега; (по работе ) хеҙмәттәш; (по учёбе) һабаҡташ; он — мой коллега по университету ул — университет буйынса минең һабаҡташым
КОЛЛЕГИАЛЬНОСТЬ ж коллегиаллек (бер төркөм кешеләрҙең бергәләшеп эш башҡарыу формаһы); коллегиальность решения ҡарарҙың коллегиаллеге
КОЛЛЕГИАЛЬНЫЙ, -ая, -ое коллегиаль, бергәләп; коллегиальное руководство коллегиаль етәкселек итеү
коллегия ж коллегия (1. административ, башҡарма йәки кәңәшмә орган булып ойошҡан вазифалы кешеләр төркөмө 2. ҡайһы бер профессия шешеләреңең бәргә эшләц өсөн берләшмәһе 3. Рәсәйҙә XVIII б. цҙәк хөкцмәт учреждениеларының исеме)
КОЛЛЕДЖ м колледж (урта йәки югары уҡыу йорто)
коллЕж м коллеж (Францияла, Бельгияла һәм Швейцарияның француз телле айырым кантондарында урта уҡыу йорто)
КОЛЛЕКТИВ м коллектив; научный коллектив ғилми коллектив; крепко спаянный коллектив ныҡ ойошҡан коллектив
КОЛЛЕКТИВИЗАЦИЯ ж коллективлаштырыу; коллективизация сельского хозяйства ауыл хужалығын коллективлаштырыу
КОЛЛЕКТИВИЗИРОВАТЬ сов., несов. что коллективлаштырыу; коллективизировать крестьянское хозяйство крәҫтиән хужалығын коллективлаштырыу
КОЛЛЕКТИВИЗМ м коллективлыҡ, коллективизм; воспитание в духе коллективизма коллективлыҡ рухында тәрбиәләү
КОЛЛЕКТИВИСТ м и КОЛЛЕКТИВИСТ-
КА ж коллективсы, бергәлекте яҡлаусы
КОЛЕСИТЬ несов.; разг. 1. урап йөрөү; охота была колесить, когда есть прямая дорога тура юл барҙа, урап йөрөү ниңә кәрәк булғандыр 2. ил гиҙеү, күп йөрөү; колесить по свету ил (донъя) гиҙеү; колесить по степи дала буйлап күп йөрөү
КОЛЕСНИК и КОЛЁСНИК м тәгәрмәс оҫтаһы, тәгәрмәс яһаусы
КОЛЕСНИЦА ж ике тәгәрмәсле арба; боевая колесница ике тәгәрмәсле һуғыш арбаһы; беговая колесница ике тәгәрмәсле ярыш арбаһы; триумфальная колесница ике тәгәрмәсле тантаналы йөрөү арбаһы
КОЛЁСНЫЙ, -ая, -ое 1. тәгәрмәс ...ы; колёсная мазь тәгәрмәс майы; колёсная дорога тәгәрмәс юлы 2. тәгәрмәсле; колёсный трактор тәгәрмәсле трактор
КОЛЕСО с 1. тәгәрмәс; колесо телеги арба тәгәрмәсе; велосипедное колесо велосипед тәгәрмәсе; переднее колесо алғы тәгәрмәс; зубчатое колесо тешле тәгәрмәс; мельничное колесо һыу тирмәне тәгәрмәсе 2. в знач. нареч. колесом тәгәрмәс һымаҡ, тәгәрмәстәй; выгибать спину колесом арҡаны тәгәрмәстәй көмрәйтеү ♦ грудь колесом ҡалҡыу, киң күкрәк; ноги колесом ҡамыт аяҡ; пятое колесо в телеге (колеснице) бер эшкә лә кәрәкһеҙ (яраҡһыҙ) түмәр башы; на колёсах ыңғай юлда булыу; как немазаное (несмазанное, неподмазанное) колесо: 1) майланмаған тәгәрмәс кеүек (майһыҙ арба; шагыр-шогор тауышҡа ҡарата); 2) ауырлыҡ менән барған эш
КОЛЕСОВАТЬ сов., несов. кого; ист. тәгәрмәскә бәйләп язалау
КОЛЕЯ ж 1. тәгәрмәс эҙе, арба юлы; глубокая колея тәрән тәгәрмәс эҙе 2. ж.-д. юл, тимер юл, колея; широкая колея киң колеялы тимер юл; узкая колея тар колеялы тимер юл 3. перен. юл, эҙ, һуҡмаҡ; жизнь вошла в обычную колею тормош үҙ яйына инде (һалынды) ♦ войти в колею үҙ яйына килеү; выбить из колеи сафтан сығарыу, юлдан яҙҙырыу; выбиться из колеи сығырҙан сығыу
КОЛИБРИ м и ж нескл. колибри (Америка-ла таралган бәләкәй ҡош)
КОЛИКИ мн. (ед. колика ж) сәнсеү, ҡатыу, сәнсеп алыу; (у коров и лошадей) сысҡансыҡ; колики в боку ҡабырғаны сәнсеү алыу, ҡатыу ҡаҙалыу; печёночная колика бауыр сәнсеүе; смеяться до колик эс ҡатҡансы көлөү
колИт м колит (йыуан эсәк ауырыуы)
КОЛИЧЕСТВЕННЫЙ, -ая, -ое һан ...ы, һан яғынан; количественный метод һан ысулы; количественные изменения һан яғынан үҙгәреш ♦ количественный анализ хим. һан яғынан анализ
КОЛИЧЕСТВО с 1. һан, иҫәп, миҡдар; количество людей халыҡ иҫәбе; количество воды һыу миҡдары; абсолютное количество абсолют
472
һан 2. филос. һан; переход количества в качество һандың сифатҡа күсеүе
КОЛКА ж см. колоть II; колка дров утын ярыу
кОлкий I, -ая, -ое сәнскәкле, сәнскеле; колкая трава сәнскәкле үлән
кОлкий II, -ая, -ое разг. шараҡ, ярылыу-сан, ватылыусан; колкие дрова шараҡ утын; колкий сахар ватылыусан шәкәр
КОЛКОСТЬ ж 1. зәһәрлек, төртмә теллек; колкость замечаний иҫкәртмәнең зәһәрлеге 2. төртмә һүҙ, әсе һүҙ (тел); говорить колкости әсе һүҙ әйтеү
КОЛЛАБОРАЦИОНИСТ м коллаборационист, һатлыҡ йән (Икенсе донъя һгыышыдаа фашистар баҫып алган ерҙәрҙә уларга ярҙам иткән, илен һатҡан кеше)
КОЛЛАПС м коллапс (1. мед. йөрәк тибешенең ҡапыл һцлпәнәйеце һәм ҡан баҫымының төшөце 2. астр. гравитация кссө менән ҙур йондоҙҙарҙың ҡапыл йомолоп кесерәйеце)
КОЛЛЕГА м и ж; книжн. коллега; (по работе ) хеҙмәттәш; (по учёбе) һабаҡташ; он — мой коллега по университету ул — университет буйынса минең һабаҡташым
КОЛЛЕГИАЛЬНОСТЬ ж коллегиаллек (бер төркөм кешеләрҙең бергәләшеп эш башҡарыу формаһы); коллегиальность решения ҡарарҙың коллегиаллеге
КОЛЛЕГИАЛЬНЫЙ, -ая, -ое коллегиаль, бергәләп; коллегиальное руководство коллегиаль етәкселек итеү
коллегия ж коллегия (1. административ, башҡарма йәки кәңәшмә орган булып ойошҡан вазифалы кешеләр төркөмө 2. ҡайһы бер профессия шешеләреңең бәргә эшләц өсөн берләшмәһе 3. Рәсәйҙә XVIII б. цҙәк хөкцмәт учреждениеларының исеме)
КОЛЛЕДЖ м колледж (урта йәки югары уҡыу йорто)
коллЕж м коллеж (Францияла, Бельгияла һәм Швейцарияның француз телле айырым кантондарында урта уҡыу йорто)
КОЛЛЕКТИВ м коллектив; научный коллектив ғилми коллектив; крепко спаянный коллектив ныҡ ойошҡан коллектив
КОЛЛЕКТИВИЗАЦИЯ ж коллективлаштырыу; коллективизация сельского хозяйства ауыл хужалығын коллективлаштырыу
КОЛЛЕКТИВИЗИРОВАТЬ сов., несов. что коллективлаштырыу; коллективизировать крестьянское хозяйство крәҫтиән хужалығын коллективлаштырыу
КОЛЛЕКТИВИЗМ м коллективлыҡ, коллективизм; воспитание в духе коллективизма коллективлыҡ рухында тәрбиәләү
КОЛЛЕКТИВИСТ м и КОЛЛЕКТИВИСТ-
КА ж коллективсы, бергәлекте яҡлаусы