Русско-башкирский словарь, под редакцией З. Г. Ураксина, I том. Страница 503
Поиск по словарям
КРЕСТ
тин Америкаһына кцсеп ултырган колонизаторҙар тоҡомо 2. испан менән индеецтан, урыҫ менән алеут йәки эскимостан тыуын кеше )
КРЕП м креп (1. сираҡ ептән ҡытыршы итеп һугылган ебәк йәки йөн туҡыма 2. цтә кцренмәле һырлы ҡара туҡыма)
КРЕПДЕШИН м крепдешин (туҡыма); набивной крепдешин үҙенән биҙәк сыҡҡан крепдешин
КРЕПДЕШИНОВЫЙ, -ая, -ое крепдешин; крепдешиновое платье крепдешин күлдәк
КРЕПЁЖ м 1. тех. беркетеү деталдәре (болттар, штативтар һ.б.) 2. горн. нығытма материалдары (ҡаҙылма байлыҡ сыгарылган урынды ныгытыу өсөн)
КРЕПЁЖНЫЙ, -ая, -ое 1. тех. беркетеү ...ы; крепёжные болты беркетеү болттары 2. горн. нығытыу ...ы; крепёжный лес нығытыу ағасы
КРЕПИЛЬЩИК м нығытыусы, таяу һуғыусы
КРЕПИТЬ несов. что 1. нығытыу, беркетеү; крепить рельс к шпалам шпалдарға рельсты беркетеү 2. горн. нығытмалар ҡуйыу, нығытыу; крепить забой забойға нығытмалар ҡуйыу 3. мор., ав. нығытып бәйләү, бәйләп ҡуйыу; крепить паруса елкәндәрҙе нығытып бәйләү 4. перен . нығытыу, көсәйтеү; крепить дружбу дуҫлыҡты нығытыу; крепить связь бәйләнеште көсәйтеү 5. эсте ҡатырыу; черничный кисель крепит ҡара көртмәле кеҫәл эсте ҡатыра
КРЕПИТЬСЯ несов. 1. сыҙау, түҙеү, ныҡ тороу; крепитесь! ныҡ тороғоҙ! 2. страд. от крепить 1—3
крепкий, -ая, -ое 1. ҡаты, ныҡ, баҙыҡ; крепкое дерево ҡаты ағас; крепкий орех ҡаты сәтләүек 2. (здоровый, сильный) ныҡлы, таҙа; крепкий организм ныҡлы организм; крепкий ребёнок ныҡлы бала 3. (стойкий) ныҡ, тотороҡло; крепкий человек ныҡ кеше 4. (надёжный) ышаныслы, ныҡлы; крепкое слово ышаныслы һүҙ 5. (о голосе, чувствах) көслө; крепкий голос көслө тауыш; крепкая любовь көслө мөхәббәт 6. (достигающий сильной степени) ҡаты, көслө; крепкий мороз ҡаты һыуыҡ; крепкий ветер көслө ел 7. (насыщенный) ҡаты, ҡуйы, ҡеүәтле; крепкий чай ҡаты сәй; крепкий раствор ҡуйы иретмә; крепкий кумыс ҡеүәтле ҡымыҙ 8. разг. хәлле, иркен йәшәгән; крепкое хозяйство хәлле хужалыҡ ♦ крепкая водка ҡеүәтле араҡы; крепкие напитки ҡеүәтле эсемлектәр; крепкое слово һүгенеү һүҙе, әсе һүҙ; крепкий сон ҡаты йоҡо; крепок на ухо ҡолаҡҡа ҡаты
КРЕПКОГОЛОВЫЙ и КРЕПКОЛОБЫЙ, -ая, -ое разг. үҙһүҙле, еңмеш, ҡарышҡаҡ, тиҫкәре; крепколобый человек үҙһүҙле кеше
КРЕПЛЕНИЕ с 1. см. крепить 1—3;
2. см. крепь 3. беркеткес; крепление лыж саңғы беркеткесе
КРЕПЛЁНЫЙ, -ая, -ое спирт ҡушылған; креплёное вино спирт ҡушылған шарап
крЕпнуть несов. нығыу, көсәйеү, нығыныу, хәлләнеү; тело крепло тән нығынды; его талант с годами рос и креп йылдар үтеү менән уның таланты үҫте һәм көсәйҙе; больной с каждым днём крепнет ауырыу көндән-көн хәлләнә бара
крЕповый, -ая, -ое креп; креповое платье креп күлдәк
КРЕПОСТНИК м; ист. крепостник (крепостнойлыҡ хоҡугын яҡлаган алпауыт)
КРЕПОСТНИЧЕСКИЙ, -ая, -ое ист. крепостник ...ы, крепостнойлыҡ ...ы; крепостнические взгляды крепостнойлыҡ ҡарашы; крепостническое хозяйство крепостник хужалығы
КРЕПОСТНИЧЕСТВО с; ист. крепостнойлыҡ (1. йәмгиәт ҡоролошо 2. крепостниктың ҡарашы, дөйөм фекере)
КРЕПОСТНОЙ I, -ая, -ое ист. 1. крепостной; крепостное хозяйство крепостной хужалыҡ; крепостной крестьянин крепостной крәҫтиән; крепостной художник крепостной рәссам 2. в знач. сущ. крепостной м и крепостная ж крепостной ♦ крепостное право крепостнойлыҡ хоҡуғы
КРЕПОСТНОЙ II, -ая, -ое ҡәлғә ...ы; крепостные стены ҡәлғә диуарҙары
крепость I ж 1. ныҡлыҡ; крепость металла металдың ныҡлығы 2. көслөлөк; крепость духа рух көсө 3. ҡуйылыҡ, көслөлөк, ҡатылыҡ, көс; крепость вина шараптың көсө; крепость чая сәйҙең ҡатылығы
крепость II ж ҡәлғә, нығытма; осада крепости ҡәлғәне ҡамау
КРЕПЧАТЬ несов. нығыу, көсәйеү; мороз крепчает һыуыҡ көсәйә
КРЕПЫШ м; разг. ныҡ, таҙа (гәҙәттә, ба-лага ҡарата)
КРЕПЬ ж; горн. нығытма; срубная крепь бурап яһалған нығытма
КРЕСЛО с кресло; мягкое кресло йомшаҡ кресло
КРЕСЛО-КРОВАТЬ с яҙылмалы (һуҙылмалы) кресло
КРЕСТ м 1. тәре; нательный крест муйынға аҫылмалы тәре; деревянный крест ағас тәре 2. (молитвенный жест) суҡыныу; католический крест католиктар суҡыныуы 3. перен. яҙмыш, өлөш; тяжёлый крест ауыр яҙмыш; нести свой крест үҙ яҙмышыңа буйһоноп (риза булып) йәшәү 4. (метка) крест, тамға; поставить крест крест ҡуйыу 5. (вид шитья) сатраш; вышивать крестом сатрашлап сигеү 6. в знач. нареч . крестом арҡыры; сложить руки крестом ҡулдарҙы арҡыры ҡуйыу ♦ истинный крест!; вот те крест! тәре менән ант (итеү)!; поставить
503
тин Америкаһына кцсеп ултырган колонизаторҙар тоҡомо 2. испан менән индеецтан, урыҫ менән алеут йәки эскимостан тыуын кеше )
КРЕП м креп (1. сираҡ ептән ҡытыршы итеп һугылган ебәк йәки йөн туҡыма 2. цтә кцренмәле һырлы ҡара туҡыма)
КРЕПДЕШИН м крепдешин (туҡыма); набивной крепдешин үҙенән биҙәк сыҡҡан крепдешин
КРЕПДЕШИНОВЫЙ, -ая, -ое крепдешин; крепдешиновое платье крепдешин күлдәк
КРЕПЁЖ м 1. тех. беркетеү деталдәре (болттар, штативтар һ.б.) 2. горн. нығытма материалдары (ҡаҙылма байлыҡ сыгарылган урынды ныгытыу өсөн)
КРЕПЁЖНЫЙ, -ая, -ое 1. тех. беркетеү ...ы; крепёжные болты беркетеү болттары 2. горн. нығытыу ...ы; крепёжный лес нығытыу ағасы
КРЕПИЛЬЩИК м нығытыусы, таяу һуғыусы
КРЕПИТЬ несов. что 1. нығытыу, беркетеү; крепить рельс к шпалам шпалдарға рельсты беркетеү 2. горн. нығытмалар ҡуйыу, нығытыу; крепить забой забойға нығытмалар ҡуйыу 3. мор., ав. нығытып бәйләү, бәйләп ҡуйыу; крепить паруса елкәндәрҙе нығытып бәйләү 4. перен . нығытыу, көсәйтеү; крепить дружбу дуҫлыҡты нығытыу; крепить связь бәйләнеште көсәйтеү 5. эсте ҡатырыу; черничный кисель крепит ҡара көртмәле кеҫәл эсте ҡатыра
КРЕПИТЬСЯ несов. 1. сыҙау, түҙеү, ныҡ тороу; крепитесь! ныҡ тороғоҙ! 2. страд. от крепить 1—3
крепкий, -ая, -ое 1. ҡаты, ныҡ, баҙыҡ; крепкое дерево ҡаты ағас; крепкий орех ҡаты сәтләүек 2. (здоровый, сильный) ныҡлы, таҙа; крепкий организм ныҡлы организм; крепкий ребёнок ныҡлы бала 3. (стойкий) ныҡ, тотороҡло; крепкий человек ныҡ кеше 4. (надёжный) ышаныслы, ныҡлы; крепкое слово ышаныслы һүҙ 5. (о голосе, чувствах) көслө; крепкий голос көслө тауыш; крепкая любовь көслө мөхәббәт 6. (достигающий сильной степени) ҡаты, көслө; крепкий мороз ҡаты һыуыҡ; крепкий ветер көслө ел 7. (насыщенный) ҡаты, ҡуйы, ҡеүәтле; крепкий чай ҡаты сәй; крепкий раствор ҡуйы иретмә; крепкий кумыс ҡеүәтле ҡымыҙ 8. разг. хәлле, иркен йәшәгән; крепкое хозяйство хәлле хужалыҡ ♦ крепкая водка ҡеүәтле араҡы; крепкие напитки ҡеүәтле эсемлектәр; крепкое слово һүгенеү һүҙе, әсе һүҙ; крепкий сон ҡаты йоҡо; крепок на ухо ҡолаҡҡа ҡаты
КРЕПКОГОЛОВЫЙ и КРЕПКОЛОБЫЙ, -ая, -ое разг. үҙһүҙле, еңмеш, ҡарышҡаҡ, тиҫкәре; крепколобый человек үҙһүҙле кеше
КРЕПЛЕНИЕ с 1. см. крепить 1—3;
2. см. крепь 3. беркеткес; крепление лыж саңғы беркеткесе
КРЕПЛЁНЫЙ, -ая, -ое спирт ҡушылған; креплёное вино спирт ҡушылған шарап
крЕпнуть несов. нығыу, көсәйеү, нығыныу, хәлләнеү; тело крепло тән нығынды; его талант с годами рос и креп йылдар үтеү менән уның таланты үҫте һәм көсәйҙе; больной с каждым днём крепнет ауырыу көндән-көн хәлләнә бара
крЕповый, -ая, -ое креп; креповое платье креп күлдәк
КРЕПОСТНИК м; ист. крепостник (крепостнойлыҡ хоҡугын яҡлаган алпауыт)
КРЕПОСТНИЧЕСКИЙ, -ая, -ое ист. крепостник ...ы, крепостнойлыҡ ...ы; крепостнические взгляды крепостнойлыҡ ҡарашы; крепостническое хозяйство крепостник хужалығы
КРЕПОСТНИЧЕСТВО с; ист. крепостнойлыҡ (1. йәмгиәт ҡоролошо 2. крепостниктың ҡарашы, дөйөм фекере)
КРЕПОСТНОЙ I, -ая, -ое ист. 1. крепостной; крепостное хозяйство крепостной хужалыҡ; крепостной крестьянин крепостной крәҫтиән; крепостной художник крепостной рәссам 2. в знач. сущ. крепостной м и крепостная ж крепостной ♦ крепостное право крепостнойлыҡ хоҡуғы
КРЕПОСТНОЙ II, -ая, -ое ҡәлғә ...ы; крепостные стены ҡәлғә диуарҙары
крепость I ж 1. ныҡлыҡ; крепость металла металдың ныҡлығы 2. көслөлөк; крепость духа рух көсө 3. ҡуйылыҡ, көслөлөк, ҡатылыҡ, көс; крепость вина шараптың көсө; крепость чая сәйҙең ҡатылығы
крепость II ж ҡәлғә, нығытма; осада крепости ҡәлғәне ҡамау
КРЕПЧАТЬ несов. нығыу, көсәйеү; мороз крепчает һыуыҡ көсәйә
КРЕПЫШ м; разг. ныҡ, таҙа (гәҙәттә, ба-лага ҡарата)
КРЕПЬ ж; горн. нығытма; срубная крепь бурап яһалған нығытма
КРЕСЛО с кресло; мягкое кресло йомшаҡ кресло
КРЕСЛО-КРОВАТЬ с яҙылмалы (һуҙылмалы) кресло
КРЕСТ м 1. тәре; нательный крест муйынға аҫылмалы тәре; деревянный крест ағас тәре 2. (молитвенный жест) суҡыныу; католический крест католиктар суҡыныуы 3. перен. яҙмыш, өлөш; тяжёлый крест ауыр яҙмыш; нести свой крест үҙ яҙмышыңа буйһоноп (риза булып) йәшәү 4. (метка) крест, тамға; поставить крест крест ҡуйыу 5. (вид шитья) сатраш; вышивать крестом сатрашлап сигеү 6. в знач. нареч . крестом арҡыры; сложить руки крестом ҡулдарҙы арҡыры ҡуйыу ♦ истинный крест!; вот те крест! тәре менән ант (итеү)!; поставить
503