Русско-башкирский словарь, под редакцией З. Г. Ураксина, I том. Страница 62
Поиск по словарям
БАХВАЛЬСТВО
БАХВАЛЬСТВО с; разг. маҡтансьгклыҡ, ҡупырлыҡ, шапырыныу
БАХИЛЫ мн. (ед. бахила ж) һунар итеге
БАХНУТЬ сов.; разг. 1. шарт (доңҡ) итеү, гөрһөлдәп ҡуйыу; орудие бахнуло орудие гөрһөлдәп ҡуйҙы 2. кого-что (стукнуть) тондороу, ҡундырыу, атып бәреү, шап итеп һуғыу; бахнуть по голове башына ҡундырыу 3. әйтеп ҡуйыу (ташлау)
БАХНУТЬСЯ сов.; разг. (удариться) шап (лап) итеп барып төшөү, гөрһөлдәп йығылыу
БАХРОМА ж суҡ, сәсәк (сасаҡ), суҡлы таҫма; занавеска c бахромой сәсәкле шаршау
БАХРОМЧАТЫЙ, -ая, -ое 1. (с бахромой) суҡлы, сәсәкле; бахромчатый шарф сәсәкле шарф 2. (похожий на бахрому) сәсәккә оҡшаған; бахромчатый иней сәсәккә оҡшаған бәҫ
БАХТАРМА ж; спец. күк ит, итләү (тиренец эске ягы)
БАХЧА ж баҡса (ҡарбуз, ҡауын, ҡабаҡ баҡсаһы)
БАХЧЕВОД м баҡсасы, баҡсасылыҡ белгесе
БАХЧЕВОДСТВО с баҡсасылыҡ
БАХЧЕВОЙ, -ая, -ое баҡса ...ы ♦ бахчевые культуры баҡса культуралары (ҡарбуз, ҡауын, ҡабаҡ һ. б.)
БАЦ межд. шалт, салт, шап; бац его по спине арҡаһына шап иттереү (һугыу)
БАЦИЛЛА ж бацилла (таяҡса рәцешендәге бактерия); туберкулёзная бацилла туберкулёз бациллаһы
БАЦНУТЬСЯ сов.; прост. доңҡ (шап, гөрҫ) итеп барып (ҡолап, килеп) төшөү (ҡолау, бәрелеү); бацнуться о землю ергә гөрҫ итеп килеп төшөү
бачОк м; уменьш. от бак I
БАШ: баш на баш прост. башма-баш, башына-баш
БАШЕНКА ж; уменьш. от башня
бАшенный, -ая, -ое башня ...ы; башенные часы башня сәғәте; башенное орудие башня орудиеһы
БАШИБУЗУК м башыбоҙок (1. XVIII — XIX бб. Төркиәлә регуляр булмаган гәскәр һалдаты 2. иҫк. башкиҫәр, юлбаҫар)
БАШКА ж; прост. баш
БАШКИРСКИЙ, -ая, -ое башҡорт(тар) ...ы; башкирский народ башҡорт халҡы; башкирский язык башҡорт теле; башкирский мёд башҡорт балы; башкирская лошадь башҡорт аты
БАШКИРЫ мн. башҡорттар, башҡорт халҡы // ед. башкир м башҡорт ир-аты; башкирка ж башҡорт ҡатын-ҡыҙы
БАШКОВИТЫЙ, -ая, -ое прост. башлы, аҡыллы, зирәк, отҡор; башковитый ученик башлы уҡыусы
БАШЛЫК м башлыҡ (буҫтауҙан йәки туланан тегелгән баш кейеме)
БАШМАКИ мн. (ед. башмак м) башмаҡ (1. аяҡ кейеме 2. тех. ҡоралды һаҡлау өсөн уга кейҙереп ҡуйыла торган ҡулайлама 3. т. юл. вагондарҙы туҡтатыу өсөн рельс өҫтөнә һалына торган ҡулайлама) ♦ быть (находиться) под башмаком у кого кемдецдер йоғонтоһо аҫтында булыу
БАШМАЧНИК м 1. уст. башмаҡсы, башмаҡ тегеүсе, итексе 2. башмаҡсы (тимер юл эшсеһе)
башмАчный, -ая, -ое башмаҡ ...ы; башмачная колодка башмаҡ ҡалыбы
БАШНЯ ж; в разн. знач. башня; кремлёвские башни кремль башнялары; телевизионная башня телевизион башня; силосная башня силос башняһы; башня танка танк башняһы
БАЮ-БАЮШКИ-БАЮ межд. әлли-бәлли, бәү-бәү, бәлли-бәү
БаЮкАНЬЕ с см. баюкать
БАЮКАТЬ несов. кого бәү-бәү иттереү, көйләп бәүетеү
БАЯН м; муз. баян; играть на баяне баянда уйнау
БАЯНИСТ м баянсы, баянда уйнаусы; выступления баянистов баянсылар сығышы
БДЕНИЕ с см. бдеть
БДЕТЬ несов.; книжн., уст. 1. (не спать) йоҡламау, уяу булыу 2. (неустанно следить за кем-чем-л.) бер туҡтауһыҙ күҙәтеү, күҙәтеп тороу
БДИТЕЛЬНОСТЬ ж уяулыҡ, һиҙгерлек, һаҡлыҡ; проявить бдительность һиҙгерлек күрһәтеү
БДИТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое уяу, һиҙгер, һаҡ; бдительный человек уяу кеше
БЕГ м 1. см. бегать 1, 2; на бегу йүгереп барышлай; бег на сто метров йөҙ метрға йүгереү 2. мн. бега (гонки, скачки) бәйге, сабыш, юртаҡтар сабышы, ат сабышы; пойти на бега бәйгегә барыу; собачьи бега эт сабышы ♦ в бегах эш артынан сабыу
бЕгать несов. 1. (бежать в различных направлениях ) йүгереү, йүгерешеп йөрөү; дети бегают на улице балалар урамда йүгерешеп йөрөй 2. (заниматься бегом как спортом) йүгереү; бегать на длинные дистанции алыҫ араға йүгереү 3. (избегать кого-чего-л.) ҡасыу, ҡасып йөрөү; от дела не бегай эштән ҡасма 4. (о быстром движении) уйнаҡлап (йүгереп) тороу; его пальцы бегают по клавишам бармаҡтары клави-шала йүгереп тора 5. (ухаживать) за кем; прост. йөрөү, артынан йөрөү; бегать за девушками ҡыҙҙар артынан йөрөү ♦ мурашки по спине (по телу, по коже) бегают тән сымырлай, төктәр өрпәйә (ҡурҡыуҙан, тулҡынланыуҙан)
БЕГЕМОТ м (самец) һыу үгеҙе; (самка) һыу һыйыры
БЕГЛЕЦ м и БЕГЛЯНКА ж ҡасҡын, ҡасаҡ
БЕГЛОСТЬ ж тиҙлек, йәһәтлек, йүгереклек, йылдамлыҡ (уҡыуҙа, музыка ҡоралында уйна-ганда); беглость чтения йүгерек уҡыу
62
БАХВАЛЬСТВО с; разг. маҡтансьгклыҡ, ҡупырлыҡ, шапырыныу
БАХИЛЫ мн. (ед. бахила ж) һунар итеге
БАХНУТЬ сов.; разг. 1. шарт (доңҡ) итеү, гөрһөлдәп ҡуйыу; орудие бахнуло орудие гөрһөлдәп ҡуйҙы 2. кого-что (стукнуть) тондороу, ҡундырыу, атып бәреү, шап итеп һуғыу; бахнуть по голове башына ҡундырыу 3. әйтеп ҡуйыу (ташлау)
БАХНУТЬСЯ сов.; разг. (удариться) шап (лап) итеп барып төшөү, гөрһөлдәп йығылыу
БАХРОМА ж суҡ, сәсәк (сасаҡ), суҡлы таҫма; занавеска c бахромой сәсәкле шаршау
БАХРОМЧАТЫЙ, -ая, -ое 1. (с бахромой) суҡлы, сәсәкле; бахромчатый шарф сәсәкле шарф 2. (похожий на бахрому) сәсәккә оҡшаған; бахромчатый иней сәсәккә оҡшаған бәҫ
БАХТАРМА ж; спец. күк ит, итләү (тиренец эске ягы)
БАХЧА ж баҡса (ҡарбуз, ҡауын, ҡабаҡ баҡсаһы)
БАХЧЕВОД м баҡсасы, баҡсасылыҡ белгесе
БАХЧЕВОДСТВО с баҡсасылыҡ
БАХЧЕВОЙ, -ая, -ое баҡса ...ы ♦ бахчевые культуры баҡса культуралары (ҡарбуз, ҡауын, ҡабаҡ һ. б.)
БАЦ межд. шалт, салт, шап; бац его по спине арҡаһына шап иттереү (һугыу)
БАЦИЛЛА ж бацилла (таяҡса рәцешендәге бактерия); туберкулёзная бацилла туберкулёз бациллаһы
БАЦНУТЬСЯ сов.; прост. доңҡ (шап, гөрҫ) итеп барып (ҡолап, килеп) төшөү (ҡолау, бәрелеү); бацнуться о землю ергә гөрҫ итеп килеп төшөү
бачОк м; уменьш. от бак I
БАШ: баш на баш прост. башма-баш, башына-баш
БАШЕНКА ж; уменьш. от башня
бАшенный, -ая, -ое башня ...ы; башенные часы башня сәғәте; башенное орудие башня орудиеһы
БАШИБУЗУК м башыбоҙок (1. XVIII — XIX бб. Төркиәлә регуляр булмаган гәскәр һалдаты 2. иҫк. башкиҫәр, юлбаҫар)
БАШКА ж; прост. баш
БАШКИРСКИЙ, -ая, -ое башҡорт(тар) ...ы; башкирский народ башҡорт халҡы; башкирский язык башҡорт теле; башкирский мёд башҡорт балы; башкирская лошадь башҡорт аты
БАШКИРЫ мн. башҡорттар, башҡорт халҡы // ед. башкир м башҡорт ир-аты; башкирка ж башҡорт ҡатын-ҡыҙы
БАШКОВИТЫЙ, -ая, -ое прост. башлы, аҡыллы, зирәк, отҡор; башковитый ученик башлы уҡыусы
БАШЛЫК м башлыҡ (буҫтауҙан йәки туланан тегелгән баш кейеме)
БАШМАКИ мн. (ед. башмак м) башмаҡ (1. аяҡ кейеме 2. тех. ҡоралды һаҡлау өсөн уга кейҙереп ҡуйыла торган ҡулайлама 3. т. юл. вагондарҙы туҡтатыу өсөн рельс өҫтөнә һалына торган ҡулайлама) ♦ быть (находиться) под башмаком у кого кемдецдер йоғонтоһо аҫтында булыу
БАШМАЧНИК м 1. уст. башмаҡсы, башмаҡ тегеүсе, итексе 2. башмаҡсы (тимер юл эшсеһе)
башмАчный, -ая, -ое башмаҡ ...ы; башмачная колодка башмаҡ ҡалыбы
БАШНЯ ж; в разн. знач. башня; кремлёвские башни кремль башнялары; телевизионная башня телевизион башня; силосная башня силос башняһы; башня танка танк башняһы
БАЮ-БАЮШКИ-БАЮ межд. әлли-бәлли, бәү-бәү, бәлли-бәү
БаЮкАНЬЕ с см. баюкать
БАЮКАТЬ несов. кого бәү-бәү иттереү, көйләп бәүетеү
БАЯН м; муз. баян; играть на баяне баянда уйнау
БАЯНИСТ м баянсы, баянда уйнаусы; выступления баянистов баянсылар сығышы
БДЕНИЕ с см. бдеть
БДЕТЬ несов.; книжн., уст. 1. (не спать) йоҡламау, уяу булыу 2. (неустанно следить за кем-чем-л.) бер туҡтауһыҙ күҙәтеү, күҙәтеп тороу
БДИТЕЛЬНОСТЬ ж уяулыҡ, һиҙгерлек, һаҡлыҡ; проявить бдительность һиҙгерлек күрһәтеү
БДИТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое уяу, һиҙгер, һаҡ; бдительный человек уяу кеше
БЕГ м 1. см. бегать 1, 2; на бегу йүгереп барышлай; бег на сто метров йөҙ метрға йүгереү 2. мн. бега (гонки, скачки) бәйге, сабыш, юртаҡтар сабышы, ат сабышы; пойти на бега бәйгегә барыу; собачьи бега эт сабышы ♦ в бегах эш артынан сабыу
бЕгать несов. 1. (бежать в различных направлениях ) йүгереү, йүгерешеп йөрөү; дети бегают на улице балалар урамда йүгерешеп йөрөй 2. (заниматься бегом как спортом) йүгереү; бегать на длинные дистанции алыҫ араға йүгереү 3. (избегать кого-чего-л.) ҡасыу, ҡасып йөрөү; от дела не бегай эштән ҡасма 4. (о быстром движении) уйнаҡлап (йүгереп) тороу; его пальцы бегают по клавишам бармаҡтары клави-шала йүгереп тора 5. (ухаживать) за кем; прост. йөрөү, артынан йөрөү; бегать за девушками ҡыҙҙар артынан йөрөү ♦ мурашки по спине (по телу, по коже) бегают тән сымырлай, төктәр өрпәйә (ҡурҡыуҙан, тулҡынланыуҙан)
БЕГЕМОТ м (самец) һыу үгеҙе; (самка) һыу һыйыры
БЕГЛЕЦ м и БЕГЛЯНКА ж ҡасҡын, ҡасаҡ
БЕГЛОСТЬ ж тиҙлек, йәһәтлек, йүгереклек, йылдамлыҡ (уҡыуҙа, музыка ҡоралында уйна-ганда); беглость чтения йүгерек уҡыу
62