Русско-башкирский словарь, под редакцией З. Г. Ураксина, I том. Страница 86
Поиск по словарям
БИТЬ
БИТЬ несов. 1. кого һуғыу, туҡмау; (ногами) тибеү, типкесләү; бить кулаком йоҙроҡлап туҡмау; бить ногами типкесләү 2. кого-что, чем һуғыу, бәреү, сапсыу; бить цепОм шыбағас менән һуғыу; конь бьёт копытами по земле ат тояҡтары менән ерҙе сапсый 3. во что, обо что, по чему бәреү, ҡағыу, һуғыу; ветер бьёт в лицо ел биткә бәрә; волна бьёт о берег тулҡын ярға ҡаға; дождь бьёт в окно ямғыр тәҙрәгә бәрә 4. во что; перен. (с особой силой действовать на ощущения, чувства и т. д. — о свете, запахе, звуке и т.д.) бәреп (ярып) инеү, бәреп тороу; запах перекисшего теста бил в нос артаған ҡамыр еҫе танауҙы ярып инде 5. кого-что туҡмау, еңеү, тар-мар итеү, ҡыйратыу; бить врага дошманды ҡыйратыу 6. кого; перен. атып (һуғып) алыу, һунар итеү; бить уток өйрәктәргә һунар итеү 7. обычно по кому-чему (стрелять) атыу, ут асыу; бить по врагу дошманға ут асыу 8. кого-что атыу, атып төшөрөү; он бьёт птицу на лету ул ҡошто осоп барған еренән атып төшөрә 9. по кому-чему; перен. (бичевать) фаш итеү, ҡаты тәнҡитләү, туҡмау, ҡамсылау; бить по недостаткам кәмселектәрҙе фаш итеү; бить по бюрократизму бюрократизмды ҡаты тәнҡитләү 10. (дробить на мелкие части, размельчать) ваҡлау, ватыу, онтау; бить камень таш ваҡлау 11. (разбивать, раскладывать) онтау, ватыу; бить посуду һауыт-һаба ватыу 12. (стремительно вытекать) бәреп тороу (сығыу), урғылып (саптырып) тороу (сығыу), атылыу; бить фонтаном фонтан булып бәреп тороу; из раны бьёт кровь яранан ҡан саптырып аға 13. во что (ударами производить звуки) ҡағыу, һуғыу; бить в колокол саң (ҡыңғырау) ҡағыу; бить в барабан барабан ҡағыу 14. (в некоторых ремёслах: изготовлять , делать что-л. особым образом) туҡыу, һуғыу, тетеү; бить масло: 1) май туҡыу (яҙыу, бешеү, төшөрөү); 2) май һығыу; бить шерсть йөн тетеү; бить монету аҡса һуғыу 15. без доп. (издавать звуки, отбивать удары) һуғыу; часы бьют полдень сәғәт ун икене һуға 16. (трясти, вызывать дрожь) биҙгәк тотоу; меня бьёт лихорадка мине биҙгәк тота ♦ бить баклуши разг. эт һуғарыу, ел ҡыуыу, йөн тибеү; бить в глаза күҙгә бәрелеп тороу, күҙгә ташланыу; бить карту кәртте ябыу; бить в набат оран һалыу, яу һалыу; бить тревогу оран һалыу; бить в (одну) точку бер нөктәгә һуғыу (бер йцнәлештә генә эшләц); бить ключом ҡайнап тороу (эш, тормош, көс-ҡецәт һ.б. тураһында ); бить по карману кеҫәгә һуғыу, зыян килтереү; бить мимо цели маҡсаттан ситкә китеү, маҡсатҡа ирешмәү; бить наверняка уңышҡа ышанып эш итеү; бить челом баш эйеү, үтенеү, үтенеп һорау, ялбарыу
БИТЬЁ с 1. разг. см. бить 1; 2. см. бить 10; битьё посуды һауыт-һаба ватыу
БИТЬСЯ несов. 1. с кем-чем алышыу, һуғышыу, көрәшеү; биться с врагом дошман менән алышыу; биться на шпагах шпага менән алышыу 2. (ударяться, колотиться обо что-л.) һуғылыу, бәрелеү, ҡағылыу, һуғыу, бәреү; волны бились о берег тулҡындар ярға ҡағыла ине; биться головой об стену баш менән стенаға бәрелеү 3. (метаться, трепаться) һуғылыу, үрһәләнеү, тулау; биться в бреду һаташып үрһәләнеү 4. над чем, с кем-чем и без доп.; перен . (прилагать все усилия) тырышлыҡ күрһәтеү, тырышыу, ыҙаланыу; биться над решением задачи мәсьәләне сисергә тырышыу 5. (пульсировать) тибеү, ҡағыу; сердце бьётся йөрәк тибә 6. (разбиваться — о посуде, стекле ) ватылыу, ыуалыу, онталыу; биться вдребезги селпәрәмә килеп ватылыу 7. страд. от бить ♦ биться как рыба об лёд ергә (ҡороға) ташланған балыҡ кеүек тулау (тыпырсыныу), ҡыйын хәлдән сығырға тарышыу; биться об заклад малға (аҡсаға) бәхәсләшеү, еңешеү; хоть головой об стену бейся башыңды ташҡа орһаң да (цтәй алмаҫлыҡ эш, ауыр хәл тураһында)
битЮг м ҙур кәүҙәле йөк аты
БИФШТЕКС м бифштекс (ҡурылған һыйыр ите )
БИЦЕПС м бицепс (беләк мускулы)
БИЧ м 1. оҙон ҡамсы, сыбыртҡы; хлопать бичом сыбыртҡы шартлатыу 2. кого-чего; перен. (острое обличение чего-л.) ут, ялҡын; бич сатиры сатира уты (ялҡыны) 3. кого-чего; перен. (бедствие, несчастье) бәлә, афәт; брак — бич производства брак — производствоның бәләһе
БИЧЕВАТЬ несов. 1. кого-что (сечь, хлестать плетью, кнутом) һыҙырыу, ярыу, ҡамсылау, сыбыртҡылау 2. кого; перен. фаш итеү, ҡаты тәнҡитләү, туҡмау; бичевать бюрократизм бюрократизмды ҡаты тәнҡитләү
БИЧЕВАТЬСЯ несов. страд. от бичевать
БЛАГО I с 1. (благополучие, счастье, добро) бәхет, именлек, мәнфәғәт; трудиться на благо Родины Тыуған ил мәнфәғәте өсөн хеҙмәт итеү 2. обычно мн. блага чего или какие байлыҡтар, рәхәтлектәр, муллыҡтар; земные блага тормош рәхәтлектәре; материальные блага матди байлыҡтар; наслаждаться благами жизни тормош рәхәтлектәренән кинәнеү ♦ всех благ! иң изге теләктәр!; ни за какие блага! һис тә, һис бер хәлдә лә!
БЛАГО II союз; разг. да/дә, ҙа/ҙә, ла/лә, -ғас/-гәс, -ҡас/-кәс, икән, ярай инде; бери, благо дают бирәләр икән, ал
БЛАГОВЕРНЫЙ м; разг., шутл. хәләл ефет, ир; благоверная ж; разг., шутл. хәләл ефет, йәмәғәт, бисә, ҡатын
БЛАГОВИДНЫЙ, -ая, -ое 1. уст. (приятный с виду) ҡарар күҙгә арыу ғына (матур ғына, һәйбәт кенә); благовидная женщина ҡарар күҙгә 86
БИТЬ несов. 1. кого һуғыу, туҡмау; (ногами) тибеү, типкесләү; бить кулаком йоҙроҡлап туҡмау; бить ногами типкесләү 2. кого-что, чем һуғыу, бәреү, сапсыу; бить цепОм шыбағас менән һуғыу; конь бьёт копытами по земле ат тояҡтары менән ерҙе сапсый 3. во что, обо что, по чему бәреү, ҡағыу, һуғыу; ветер бьёт в лицо ел биткә бәрә; волна бьёт о берег тулҡын ярға ҡаға; дождь бьёт в окно ямғыр тәҙрәгә бәрә 4. во что; перен. (с особой силой действовать на ощущения, чувства и т. д. — о свете, запахе, звуке и т.д.) бәреп (ярып) инеү, бәреп тороу; запах перекисшего теста бил в нос артаған ҡамыр еҫе танауҙы ярып инде 5. кого-что туҡмау, еңеү, тар-мар итеү, ҡыйратыу; бить врага дошманды ҡыйратыу 6. кого; перен. атып (һуғып) алыу, һунар итеү; бить уток өйрәктәргә һунар итеү 7. обычно по кому-чему (стрелять) атыу, ут асыу; бить по врагу дошманға ут асыу 8. кого-что атыу, атып төшөрөү; он бьёт птицу на лету ул ҡошто осоп барған еренән атып төшөрә 9. по кому-чему; перен. (бичевать) фаш итеү, ҡаты тәнҡитләү, туҡмау, ҡамсылау; бить по недостаткам кәмселектәрҙе фаш итеү; бить по бюрократизму бюрократизмды ҡаты тәнҡитләү 10. (дробить на мелкие части, размельчать) ваҡлау, ватыу, онтау; бить камень таш ваҡлау 11. (разбивать, раскладывать) онтау, ватыу; бить посуду һауыт-һаба ватыу 12. (стремительно вытекать) бәреп тороу (сығыу), урғылып (саптырып) тороу (сығыу), атылыу; бить фонтаном фонтан булып бәреп тороу; из раны бьёт кровь яранан ҡан саптырып аға 13. во что (ударами производить звуки) ҡағыу, һуғыу; бить в колокол саң (ҡыңғырау) ҡағыу; бить в барабан барабан ҡағыу 14. (в некоторых ремёслах: изготовлять , делать что-л. особым образом) туҡыу, һуғыу, тетеү; бить масло: 1) май туҡыу (яҙыу, бешеү, төшөрөү); 2) май һығыу; бить шерсть йөн тетеү; бить монету аҡса һуғыу 15. без доп. (издавать звуки, отбивать удары) һуғыу; часы бьют полдень сәғәт ун икене һуға 16. (трясти, вызывать дрожь) биҙгәк тотоу; меня бьёт лихорадка мине биҙгәк тота ♦ бить баклуши разг. эт һуғарыу, ел ҡыуыу, йөн тибеү; бить в глаза күҙгә бәрелеп тороу, күҙгә ташланыу; бить карту кәртте ябыу; бить в набат оран һалыу, яу һалыу; бить тревогу оран һалыу; бить в (одну) точку бер нөктәгә һуғыу (бер йцнәлештә генә эшләц); бить ключом ҡайнап тороу (эш, тормош, көс-ҡецәт һ.б. тураһында ); бить по карману кеҫәгә һуғыу, зыян килтереү; бить мимо цели маҡсаттан ситкә китеү, маҡсатҡа ирешмәү; бить наверняка уңышҡа ышанып эш итеү; бить челом баш эйеү, үтенеү, үтенеп һорау, ялбарыу
БИТЬЁ с 1. разг. см. бить 1; 2. см. бить 10; битьё посуды һауыт-һаба ватыу
БИТЬСЯ несов. 1. с кем-чем алышыу, һуғышыу, көрәшеү; биться с врагом дошман менән алышыу; биться на шпагах шпага менән алышыу 2. (ударяться, колотиться обо что-л.) һуғылыу, бәрелеү, ҡағылыу, һуғыу, бәреү; волны бились о берег тулҡындар ярға ҡағыла ине; биться головой об стену баш менән стенаға бәрелеү 3. (метаться, трепаться) һуғылыу, үрһәләнеү, тулау; биться в бреду һаташып үрһәләнеү 4. над чем, с кем-чем и без доп.; перен . (прилагать все усилия) тырышлыҡ күрһәтеү, тырышыу, ыҙаланыу; биться над решением задачи мәсьәләне сисергә тырышыу 5. (пульсировать) тибеү, ҡағыу; сердце бьётся йөрәк тибә 6. (разбиваться — о посуде, стекле ) ватылыу, ыуалыу, онталыу; биться вдребезги селпәрәмә килеп ватылыу 7. страд. от бить ♦ биться как рыба об лёд ергә (ҡороға) ташланған балыҡ кеүек тулау (тыпырсыныу), ҡыйын хәлдән сығырға тарышыу; биться об заклад малға (аҡсаға) бәхәсләшеү, еңешеү; хоть головой об стену бейся башыңды ташҡа орһаң да (цтәй алмаҫлыҡ эш, ауыр хәл тураһында)
битЮг м ҙур кәүҙәле йөк аты
БИФШТЕКС м бифштекс (ҡурылған һыйыр ите )
БИЦЕПС м бицепс (беләк мускулы)
БИЧ м 1. оҙон ҡамсы, сыбыртҡы; хлопать бичом сыбыртҡы шартлатыу 2. кого-чего; перен. (острое обличение чего-л.) ут, ялҡын; бич сатиры сатира уты (ялҡыны) 3. кого-чего; перен. (бедствие, несчастье) бәлә, афәт; брак — бич производства брак — производствоның бәләһе
БИЧЕВАТЬ несов. 1. кого-что (сечь, хлестать плетью, кнутом) һыҙырыу, ярыу, ҡамсылау, сыбыртҡылау 2. кого; перен. фаш итеү, ҡаты тәнҡитләү, туҡмау; бичевать бюрократизм бюрократизмды ҡаты тәнҡитләү
БИЧЕВАТЬСЯ несов. страд. от бичевать
БЛАГО I с 1. (благополучие, счастье, добро) бәхет, именлек, мәнфәғәт; трудиться на благо Родины Тыуған ил мәнфәғәте өсөн хеҙмәт итеү 2. обычно мн. блага чего или какие байлыҡтар, рәхәтлектәр, муллыҡтар; земные блага тормош рәхәтлектәре; материальные блага матди байлыҡтар; наслаждаться благами жизни тормош рәхәтлектәренән кинәнеү ♦ всех благ! иң изге теләктәр!; ни за какие блага! һис тә, һис бер хәлдә лә!
БЛАГО II союз; разг. да/дә, ҙа/ҙә, ла/лә, -ғас/-гәс, -ҡас/-кәс, икән, ярай инде; бери, благо дают бирәләр икән, ал
БЛАГОВЕРНЫЙ м; разг., шутл. хәләл ефет, ир; благоверная ж; разг., шутл. хәләл ефет, йәмәғәт, бисә, ҡатын
БЛАГОВИДНЫЙ, -ая, -ое 1. уст. (приятный с виду) ҡарар күҙгә арыу ғына (матур ғына, һәйбәт кенә); благовидная женщина ҡарар күҙгә 86