Русско-башкирский словарь, под редакцией З. Г. Ураксина, II том. Страница 599
Поиск по словарям
ХИМИЧЕСКИЙ
белмәү, өмөтһөҙлөк хәленә төшөү; хвататься за соломинку см. соломинка
ХВАТИТЬ сов. 1. см. хватать 1; 2. перен., разг. (испытать) күреү, кисереү; хватить горя ҡайғы кисереү 3. безл. (поразить, причинить вред) һуғыу, тейеү; морозом хватило посевы сәсеүлектәргә һыуыҡ тейгән 4. чего безл. (быть достаточным) етеү, етешеү, булыу; воды хватит на целый день һыу көн буйына етер 5. в 3 л. ед. ч. безл. хватит; разг. (довольно) етер; хватит спорить бәхәсләшеү етер 6. что; прост. (урвать) алыу; хватить куш ришүәт алыу 7. что и без доп.; прост. (выпить) эсеп ебәреү, төшөрөп алыу; хватить лишнего артыҡ төшөрөп алыу 8. разг. (допустить преувеличение) үтә арттырып ебәреү, әйтеп ташлау 9. кого-что, чем; прост. (ударить) һуғыу, ҡундырыу, бәреү; хватить кулаком по столу йоҙроҡ менән өҫтәлгә һуғыу 10. кого, на что безл.; разг. (оказаться в силах сделать что-л.) булдырыу, ҡулынан килеү ♦ хватить через край см. край
ХВАТИТЬСЯ сов.; разг. 1. кого-чего и без доп. эҙләй башлау, эҙләргә тотоноу; хватиться ключей асҡысты эҙләй башлау 2. (спохватиться ) һиҙеп (белеп) ҡалыу; поздно хватиться һуңлап һиҙеп ҡалыу
ХВАТКА ж 1. алым, таһыл, тотоу; цепкая хватка ныҡ тотоу 2. перен., разг. таһыллыҡ, булдыҡлылыҡ; проявить деловую хватку эштә таһыллыҡ күрһәтеү
ХВАТКИЙ, -ая, -ое разг. 1. ҡаты (ныҡ) то-тоусан, алғыр; хваткий орёл алғыр бөркөт 2. перен . йылғыр, зирәк, үткер; хваткий ум зирәк аҡыл
ХВОЙНИК м ҡыҙылса; хвойник двухколосковый ике башаҡлы ҡыҙылса, ҡушбашаҡ үлән
ХВОЙНЫЙ, -ая, -ое 1. ылыҫ, ылыҫ ...ы; хвойное масло ылыҫ майы 2. ылыҫлы; хвойный лес ылыҫлы урман 3. в знач. сущ. хвойные мн.; бот. ылыҫлылар ♦ хвойные ванны ылыҫлы ванна
ХВОРАТЬ несов.; разг. ауырыу, сирләү, сырхау; сильно хворать ҡаты сирләү
ХВОРОСТ м собир. 1. (ветви деревьев или кустарников) сытыр, сытыр-сатыр, сыбыҡ-сабыҡ; (ветви хвойных деревьев) йәйек; собирать хворост сыбыҡ-сабыҡ йыйыу 2. кул. (печенье) ҡош теле ХВОРОСТИНА ж ҡыу сыбыҡ, ҡоро ботаҡ ХВОРОСТИНКА ж; уменьш. от хворостина ХВОРОСТЬ ж; прост. см. хворь
ХВОРОСТЯНОЙ, -ая, -ое сытыр ...ы, сыбыҡ-сабыҡ ...ы, йәйек ...ы; хворостяная куча сыбыҡ-сабыҡ өйөмө
хвОрый, -ая, -ое прост. ауырыу, сирле, сирләшкә
ХВОРЬ ж; прост. ауырыу, сир; избавляться от хвори сирҙән ҡотолоу
ХВОСТ м 1. в разн. знач. ҡойроҡ; конский хвост ат ҡойроғо; хвост поезда поезд ҡойроғо;
хвост самолёта самолёт ҡойроғо; у него хвосты по химии уның химиянан ҡойроғо бар 2. разг. (очередь) сират; хвост за билетами билетҡа сират ♦ поджать хвост прост. ҡойроҡто ҡыҫыу, шым булыу; вилять (вертеть) хвостом прост. ҡойроҡ болғау; (и) в хвост и в гриву прост. бөтә көскә; задрать хвост прост. эреләнеү
хвостатый, -ая, -ое ҡойроҡло; хвостатые земноводные ҡойроҡло ер-һыу хайуандары
ХВОСТИК м; уменьш. от хвост ♦ с хвостиком артығы менән
ХВОСТОВОЙ, -ая, -ое 1. ҡойроҡ ...ы; хвостовой плавник ҡойроҡ йөҙгөсө; хвостовой позвонок анат. ҡойроҡ умыртҡаһы 2. ҡойроҡтағы, артҡы, арттағы; хвостовые вагоны артҡы вагондар
ХВОЩ м ҡырҡбыуын, шыршы үлән; полевой хвощ баҫыу ҡырҡбыуыны
хвОя ж ылыҫ; сосновая хвоя ҡарағай ылыҫы; зелёная хвоя йәшел ылыҫ
хЕдер м; с. -х. хедер (комбайндың ура торган өлөшө )
ХЕК м хек (диңгеҙ балыгы)
хЕрес м херес (шараптың бер төрө)
ХЕРУВИМ м фәрештә, баш фәрештә (христиан динендә )
хе-хЕ межд. һи-һи (кеткелдәп көлөц)
ХИБАРА ж; разг. бәләкәй насар өй
ХИДЖРА ж (начало мусульманского летоисчисления ) һижрәт
ХИЖИНА ж бәләкәй өй
хилЕть несов.; прост. ҡаҡшау, мөсһөҙләнеү, хәлһеҙләнеү, әлһерәү
ХИЛОСТЬ ж сибеклек, хәлһеҙлек, мөсһөҙлөк хИлый, -ая, -ое сибек, мөсһөҙ, хәлһеҙ; быть хилым мөсһөҙ булыу; хилый человек сибек кеше химЕра ж 1. миф. Химера (боронго грек мифологияһында арыҫлан башлы аждаһа) 2. перен . (несбыточная мечта, фантазия) буш өмөт, хыял 3. мн. химеры; зоол. химерҙар (диңгеҙ балыгы төрө)
ХИМЕРИЧЕСКИЙ, -ая, -ое книжн. буш, хыялый (бойомга ашырырлык булмаган) химизация ж химиялаштырыу
ХИМИЗИРОВАТЬ сов., несов. что химиялаштырыу
хИмик ж химик
ХИМИКАЛИИ мн.; спец. химикалийҙар; обрабатывать землю химикалиями тупраҡты химикалийҙар менән эшкәртеү
ХИМИКАТЫ мн. (ед. химикат м); спец. химикаттар (химик препараттар)
ХИМИОТЕРАПИЯ ж; мед. химиотерапия (химик препараттар менән дауалау)
ХИМИЧЕСКИЙ, -ая, -ое в разн. знач. химия ...ы, химик; химические средства защиты растений үҫемлектәрҙе химик һаҡлау саралары; химический состав древесины үҙағастың химик со
599
белмәү, өмөтһөҙлөк хәленә төшөү; хвататься за соломинку см. соломинка
ХВАТИТЬ сов. 1. см. хватать 1; 2. перен., разг. (испытать) күреү, кисереү; хватить горя ҡайғы кисереү 3. безл. (поразить, причинить вред) һуғыу, тейеү; морозом хватило посевы сәсеүлектәргә һыуыҡ тейгән 4. чего безл. (быть достаточным) етеү, етешеү, булыу; воды хватит на целый день һыу көн буйына етер 5. в 3 л. ед. ч. безл. хватит; разг. (довольно) етер; хватит спорить бәхәсләшеү етер 6. что; прост. (урвать) алыу; хватить куш ришүәт алыу 7. что и без доп.; прост. (выпить) эсеп ебәреү, төшөрөп алыу; хватить лишнего артыҡ төшөрөп алыу 8. разг. (допустить преувеличение) үтә арттырып ебәреү, әйтеп ташлау 9. кого-что, чем; прост. (ударить) һуғыу, ҡундырыу, бәреү; хватить кулаком по столу йоҙроҡ менән өҫтәлгә һуғыу 10. кого, на что безл.; разг. (оказаться в силах сделать что-л.) булдырыу, ҡулынан килеү ♦ хватить через край см. край
ХВАТИТЬСЯ сов.; разг. 1. кого-чего и без доп. эҙләй башлау, эҙләргә тотоноу; хватиться ключей асҡысты эҙләй башлау 2. (спохватиться ) һиҙеп (белеп) ҡалыу; поздно хватиться һуңлап һиҙеп ҡалыу
ХВАТКА ж 1. алым, таһыл, тотоу; цепкая хватка ныҡ тотоу 2. перен., разг. таһыллыҡ, булдыҡлылыҡ; проявить деловую хватку эштә таһыллыҡ күрһәтеү
ХВАТКИЙ, -ая, -ое разг. 1. ҡаты (ныҡ) то-тоусан, алғыр; хваткий орёл алғыр бөркөт 2. перен . йылғыр, зирәк, үткер; хваткий ум зирәк аҡыл
ХВОЙНИК м ҡыҙылса; хвойник двухколосковый ике башаҡлы ҡыҙылса, ҡушбашаҡ үлән
ХВОЙНЫЙ, -ая, -ое 1. ылыҫ, ылыҫ ...ы; хвойное масло ылыҫ майы 2. ылыҫлы; хвойный лес ылыҫлы урман 3. в знач. сущ. хвойные мн.; бот. ылыҫлылар ♦ хвойные ванны ылыҫлы ванна
ХВОРАТЬ несов.; разг. ауырыу, сирләү, сырхау; сильно хворать ҡаты сирләү
ХВОРОСТ м собир. 1. (ветви деревьев или кустарников) сытыр, сытыр-сатыр, сыбыҡ-сабыҡ; (ветви хвойных деревьев) йәйек; собирать хворост сыбыҡ-сабыҡ йыйыу 2. кул. (печенье) ҡош теле ХВОРОСТИНА ж ҡыу сыбыҡ, ҡоро ботаҡ ХВОРОСТИНКА ж; уменьш. от хворостина ХВОРОСТЬ ж; прост. см. хворь
ХВОРОСТЯНОЙ, -ая, -ое сытыр ...ы, сыбыҡ-сабыҡ ...ы, йәйек ...ы; хворостяная куча сыбыҡ-сабыҡ өйөмө
хвОрый, -ая, -ое прост. ауырыу, сирле, сирләшкә
ХВОРЬ ж; прост. ауырыу, сир; избавляться от хвори сирҙән ҡотолоу
ХВОСТ м 1. в разн. знач. ҡойроҡ; конский хвост ат ҡойроғо; хвост поезда поезд ҡойроғо;
хвост самолёта самолёт ҡойроғо; у него хвосты по химии уның химиянан ҡойроғо бар 2. разг. (очередь) сират; хвост за билетами билетҡа сират ♦ поджать хвост прост. ҡойроҡто ҡыҫыу, шым булыу; вилять (вертеть) хвостом прост. ҡойроҡ болғау; (и) в хвост и в гриву прост. бөтә көскә; задрать хвост прост. эреләнеү
хвостатый, -ая, -ое ҡойроҡло; хвостатые земноводные ҡойроҡло ер-һыу хайуандары
ХВОСТИК м; уменьш. от хвост ♦ с хвостиком артығы менән
ХВОСТОВОЙ, -ая, -ое 1. ҡойроҡ ...ы; хвостовой плавник ҡойроҡ йөҙгөсө; хвостовой позвонок анат. ҡойроҡ умыртҡаһы 2. ҡойроҡтағы, артҡы, арттағы; хвостовые вагоны артҡы вагондар
ХВОЩ м ҡырҡбыуын, шыршы үлән; полевой хвощ баҫыу ҡырҡбыуыны
хвОя ж ылыҫ; сосновая хвоя ҡарағай ылыҫы; зелёная хвоя йәшел ылыҫ
хЕдер м; с. -х. хедер (комбайндың ура торган өлөшө )
ХЕК м хек (диңгеҙ балыгы)
хЕрес м херес (шараптың бер төрө)
ХЕРУВИМ м фәрештә, баш фәрештә (христиан динендә )
хе-хЕ межд. һи-һи (кеткелдәп көлөц)
ХИБАРА ж; разг. бәләкәй насар өй
ХИДЖРА ж (начало мусульманского летоисчисления ) һижрәт
ХИЖИНА ж бәләкәй өй
хилЕть несов.; прост. ҡаҡшау, мөсһөҙләнеү, хәлһеҙләнеү, әлһерәү
ХИЛОСТЬ ж сибеклек, хәлһеҙлек, мөсһөҙлөк хИлый, -ая, -ое сибек, мөсһөҙ, хәлһеҙ; быть хилым мөсһөҙ булыу; хилый человек сибек кеше химЕра ж 1. миф. Химера (боронго грек мифологияһында арыҫлан башлы аждаһа) 2. перен . (несбыточная мечта, фантазия) буш өмөт, хыял 3. мн. химеры; зоол. химерҙар (диңгеҙ балыгы төрө)
ХИМЕРИЧЕСКИЙ, -ая, -ое книжн. буш, хыялый (бойомга ашырырлык булмаган) химизация ж химиялаштырыу
ХИМИЗИРОВАТЬ сов., несов. что химиялаштырыу
хИмик ж химик
ХИМИКАЛИИ мн.; спец. химикалийҙар; обрабатывать землю химикалиями тупраҡты химикалийҙар менән эшкәртеү
ХИМИКАТЫ мн. (ед. химикат м); спец. химикаттар (химик препараттар)
ХИМИОТЕРАПИЯ ж; мед. химиотерапия (химик препараттар менән дауалау)
ХИМИЧЕСКИЙ, -ая, -ое в разн. знач. химия ...ы, химик; химические средства защиты растений үҫемлектәрҙе химик һаҡлау саралары; химический состав древесины үҙағастың химик со
599